Staatssecretaris Vijlbrief maakt zich sterk voor eerlijker belastingstelsel

Soms voelt hij zich een ‘soort bondscoach’. Want zoals met voetbal, gaat het ook met belastingen, zegt Hans Vijlbrief opgewekt tegen AD.nl. ,,Iedereen vindt er wat van”, lacht de demissionair staatssecretaris van Financiën, nummer 12 op de kandidatenlijst voor D66.

Of het nou over de ‘heilige’ hypotheekrenteaftrek gaat of de door spaarders als oneerlijk beschouwde vermogensrendementsheffing: alleen al het ter discussie stellen van die fiscale regelingen - of juist niet - zorgt voor hevige discussies en uitpuilende mailboxen. Al lukt het soms toch om dingen te veranderen, stelt Vijlbrief vast. ,,De hypotheekrenteaftrek wordt na jaren van verzet toch afgebouwd. Ook heilige koeien gaan er dus aan. Maar moeilijk is het wel.”

Vijlbrief heeft het beruchte Nederlandse 'rulingsysteem' gestroomlijnd

Internationaal zijn de ogen vooral gericht op het vriendelijke belastingklimaat dat Nederland zou hanteren voor bedrijven. In buitenlandse ogen worden multinationals hier gepamperd en werkt Nederland mee aan een race to the bottom, waarbij multinationals via lepe constructies en brievenbusfirma’s zo min mogelijk afdragen aan overheden.

Die reputatie is echter aan het veranderen, stelt Vijlbrief. ,,We zaten in de hoek van belastingparadijzen - wat niet terecht was overigens. Tientallen jaren stond Nederland bekend als land dat het liet gebeuren dat bedrijven fiscale trucs toepasten. Onder dit kabinet zijn we echter naar de goede hoek opgeschoven. Ik durf gerust te beweren dat mijn voorganger Menno Snel en ik een ommezwaai hebben bewerkstelligd.”

Die boodschap zal hij vandaag ook verkondigen als gastheer van een miniconferentie over belastingontwijking van ‘rijkelandenclub’ Oeso. Het rijtje met aanpassingen in deze kabinetsperiode dreunt Vijlbrief geroutineerd op, al waarschuwt hij er meteen bij dat het ‘nu even technisch wordt’: er is ingegrepen in de renteaftrek voor bedrijven, het beruchte Nederlandse rulingsysteem is gestroomlijnd, zogeheten ‘hybride mismatches’ zijn tegengegaan en er is een bronbelasting op rente en royalty’s ingevoerd. ,,Een soortgelijke heffing voor dividenden volgt nog”, zegt hij er achteraan. Om vervolgens te onderstrepen: ,,Er is echt veel gedaan.”

Techreuzen Facebook en Google belasten met een digitax

Maar daar zou het niet bij moeten blijven, meent Vijlbrief. ,,We zouden meer kunnen bereiken door in internationaal of Europees verband meer te doen”, zegt hij. ,,Ik weet dat zoiets mooi klinkt uit de mond van een D66’er, maar geloof me, dit is een internationaal spel. Je kunt als land ervoor kiezen om de profiteur te zijn en verandering zo lang mogelijk tegen te houden. Maar je kunt ook de dark side verlaten en leidinggeven aan de good side.”

Met de good side bedoelt Vijlbrief: aansluiting zoeken bij grote landen als Frankrijk en Duitsland, die er al langer voor pleiten om als Europese Unie één front te vormen. Frankrijk loopt bijvoorbeeld voorop met de invoering van de digitax, om daarmee techreuzen als Facebook en Google te kunnen belasten. En binnen de Oeso ligt er ook een initiatief om een internationaal minimumtarief voor de winstbelasting in te voeren. Ook daar heeft Vijlbrief wel oren naar.

Deze discussie ligt echter moeilijk in de Tweede Kamer. Partijen als de VVD en het CDA hebben er jarenlang op gehamerd dat belastingwetgeving een nationale aangelegenheid is en moet blijven, zodat Nederland een aantrekkelijk vestigingsklimaat behoudt. En de PVV meent op principiële gronden dat Nederland geen soevereiniteit moet overdragen en zeggenschap over tarieven moet behouden.

Weg uit de crisis: Belastingdienst onderdeel oplossing voor steun, herstel en groei

Staatssecretaris Hans Vijlbrief, Kamerlid Steven van Weyenberg en ONL-voorzitter Hans Biesheuvel praten in de podcast De Ondernemer Kiest over de uitvoering van de steunmaatregelen door de Belastingdienst en welke rol de fiscus kan spelen in de fase na de pandemie. Luister hieronder naar de podcast.

"Er is geen Nederlandse markt, er is alleen een Europese, interne markt"

Volgens Vijlbrief vertellen deze politieke partijen ‘een achterhaald verhaal’ en is het debat over de overdracht van soevereiniteit ‘een schijndebat’. ,,Er is geen Nederlandse markt, er is alleen een Europese, interne markt. Nederland is een klein land, we zijn geen VS dat anderen de wil op kan leggen. Wij hebben meer last van een Europees land dat zijn belastingen in zijn eentje verlaagt, dan van een minimumtarief waaraan iedereen zich moet houden.”

Daarnaast is willen vasthouden aan lagere tarieven niet goed voor de belastingmoraal, meent hij. ,,Mensen pikken het niet dat zij belasting moeten betalen en bedrijven daarmee wegkomen en zich niet laten pakken.”

Vijlbrief is pas een jaar staatssecretaris, maar door zijn jarenlange ervaring op Financiën en bij de eurogroep is hij door de wol geverfd. In zijn jaren als thesaurier-generaal, de schatkistbewaarder, merkte hij bij Europese overleggen dat Nederland ‘last had van zijn reputatie’. ,,Dan kwamen wij met ons wijzende vingertje, omdat landen bijvoorbeeld hun begroting niet op orde hadden, en dan zeiden die tegen ons: het zal wel wat Nederland zegt, maar wat jullie zelf doen met de belasting voor bedrijven deugt ook niet.”

Rechtvaardige belastingen in Nederland

Nederland heeft in fiscaal opzicht zijn leven gebeterd, meent Vijlbrief, en kan daardoor met meer gezag hervormingen afdwingen, zoals bij de onderhandelingen over een Europees steunfonds. ,,Juist omdat we voorop lopen en onze zaakjes op orde hebben, kunnen we meer bereiken. Daarom zou ik willen zeggen: laten we belastingontwijking met ons hart aanpakken en niet omdat anderen kritiek op ons hebben. Dat we zeggen: Nederland is een land dat rechtvaardige belastingen wil.”

Of Vijlbrief in een volgend kabinet zelf die rol op zich wil nemen, laat hij in het midden. ,,Ik ga vanaf volgende week gewoon campagne voeren.” Maar mocht in de formatie de langverwachte hervorming van het belastingstelsel ter sprake komen, dan heeft hij wel een advies: ,,We moeten het simpeler en beter maken. Maar ik weet nog niet of dat beter met één grote klap gaat of stapsgewijs. Je zou in de formatie kunnen afspreken dat je twee kabinetten de tijd neemt om de veranderingen mogelijk te maken. Dan kan het, denk ik.”