Freelance muzikant komt nauwelijks rond: ‘Pingelen voor een boekenbon’

Professioneel muziek spelen in Nederland is anno 2019 niet eenvoudig, blijkt uit de interviews in Het Parool. Musici worden onderbetaald en spelen zelfs vaak voor niets; van lunchconcerten in het Concertgebouw of de Nationale Opera en Ballet tot ­promotie-optredens bij De wereld draait door en op de ­radio. Of ze worden wél betaald, maar krijgen een schijntje – soms worden reiskosten of een bord eten niet eens vergoed. Een musicus die speelt bij een musical van Stage Entertainment, gaat huiswaarts met een vast honorarium van 120 euro. Het staat allemaal niet in verhouding tot de tijd en het eigen geld dat ze in het werk stoppen. En van zo’n ­bedrag moeten, na aftrek van belastingen, allerlei ­andere kosten ­betaald worden zoals reiskosten, verzekeringen en kosten voor het instrument.

Uurtarief verre van marktconform

Saxofonist Femke IJlstra kwam onlangs als een van de eersten in actie tegen de gratis lunchconcerten. Sindsdien krijgt het Platform voor Freelance Musici, vorig jaar opgericht door hoboïst Dorine Schoon, elke dag nieuwe aanmeldingen. De klachten over onderbetaling en uitbuiting stromen binnen. Veel musici wensen een eerlijke betaling. De politiek is nu aan zet, vindt Schoon. “Bachs Matthäus-Passion spelen voor een bomvolle zaal voor 136 euro is niet vol te houden. Van optredens alleen valt vrijwel niet meer te leven of een gezonde financiële toekomst op te bouwen. Veel musici overwegen daarom te stoppen met hun vak. Als we het cultuuraanbod zoals het nu is willen behouden, moet er echt meer geld bij.”

Uit het onderzoek Karakteristieken en tarieven van zzp’ers (2018), uitgevoerd door onderzoeksbureau Lahaut, blijkt dat in de muzieksector ruim 70 procent werkzaam is als zzp’er. De ruime meerderheid moet het doen met een uurtarief dat verre van marktconform is. De helft verdient slechts 28 euro of minder per uur. Dat is weinig ten opzichte van ­andere zzp’ers in Nederland, maar ook ten opzichte van vergelijkbare sectoren.

Rita Zipora (32), songwriter en toetsenist, woont in Noord met man en kind

“Gratis optreden, dat is goed voor de promotie. Bij de NPO-radio en De wereld draait door ontvang je als muzikant nul gage, bij de Uitmarkt zelfs geen reiskosten. Met sommige dingen ben ik gestopt, ik ga bijvoorbeeld niet meer midden in de nacht spelen in een radioprogramma waarvan de dj geen benul heeft wat voor muziek ik maak. Andere gratis optredens doe ik nog wel, vanwege het grote ­bereik of omdat ik het programma goed vind. Het moet het echt waard zijn. Zeker nu ik een kindje heb, trek ik de grens sneller. Mijn nieuwe project Wolken doet het goed in ­België, opvallend is dat je daar als muzikant wél gewoon betaald krijgt voor een radio-optreden.

Als band moet je een gage vaak verdelen, waarna er weinig overblijft en je een dag hebt gewerkt voor 100 euro – of minder, het komt geregeld voor. Het probleem is dat er altijd wel iemand is die het voor nóg minder doet, dat is misschien nog wel meer het geval bij pop dan bij klassiek. Ik doe ook nog ­ander werk naast het componeren en spelen, ik ben ­bestuurslid bij BAM (Beroepsvereniging voor ­Auteur ­Muzikanten) en word ingehuurd als presentator op ­muziekevents, want van alleen muziek maken kom ik ­helaas niet rond.”

Gemiddeld maandsalaris: €2100 bruto
Aantal optredens per maand: 2 tot 3
Aantal uren werk per week: Een promo-optreden kost 2,5 uur, tijdens een tour ben je 12 uur per dag bezig. Daarnaast kost het regelen, reizen, repeteren en componeren veel tijd
Onderhoud instrument: Reparaties van mijn twee jarentachtigsynthesizers kunnen oplopen tot €300. Het kan dat ik naar Brabant moet rijden voor de juiste ‘synthesizerdokter’
Overige kosten: Microfoon (€160), pedaaltjes (€150) , nieuwe kabels (€100 per jaar) Apple-laptop (€1000), audio interface (€400), opnamemicrofoon met accessoires (€300), koptelefoon (€99), speakers (€500)
Podiumkleding: €50 per maand
Reiskosten: €100 per maand
Instrumentverzekering: €150 per jaar
Ziektepotje: €55 per maand (ik zit bij Common Easy, een alternatieve arbeidsongeschiktheidsverzekering)

Dorine Schoon (34), hoboïst en initiatiefnemer Platform Freelance Musici, woont in Hilversum met man en kind

“Als zzp’er leer je dat je in elk geval voor een van de drie P’s moet werken: pret, prestige of poen, maar je kunt wel heel prestigieus bezig zijn en heel veel plezier hebben, maar we moeten ook gewoon leven en de rekeningen betalen. Het kan gebeuren dat je als musicus zeven à acht uur werkt voor een door de overheid gesubsidieerde instelling, als invaller bij een bekend orkest, en dat je daar slechts 87 euro mee ­verdient. De opvang die ik voor mijn dochter moet regelen, kost al 200 euro per maand. Of dat je een lunchconcert speelt voor niks, en dat de zaalwacht en de pianostemmer wel betaald worden. En als je daar iets van zegt, is het: voor jou tien ­anderen.

Het publiek heeft er vaak geen erg in dat het naar een failliete sector zit te kijken. Ik werk ernaast bij het Fonds Podiumkunsten en geef soms les, onder andere op het conservatorium. Daarnaast stop ik, onbezoldigd, heel veel tijd in het Platform voor Freelance Musici. Verandering en ­omslag beginnen bij jezelf, ik hoop dat er door te informeren over de onderbetaling in ons vak bewustwording ­ontstaat. Musici zijn geen handophouders die maar een beetje rondtoeteren. Het is geen hobby, maar een vak waar een levenslange studie in zit.”

Gemiddeld maandsalaris: €2000 bruto
Aantal optredens per maand: Tussen de 2 en 26
Aantal uren werk per week: Soms 60 uur; optredens, repetities, studeren, promotie, administratie, rieten maken, programma’s maken, aanvragen behandelen en meer
Onderhoud instrument: €100. Ik ben wel dringend toe aan een nieuwe hobo, maar die kost ongeveer €10.000 en dat geld heb ik niet
Podiumkleding: €43 per maand
Reiskosten: €200 per maand
Boekhouder: €50 per maand
Pensioen: Geen. Ik wil wel sparen voor later, maar ik moet ook een buffertje hebben voor onverwachte dingen. Dit lukt me al nauwelijks

Daan Herweg (37), jazzpianist, woont samen in De Pijp

“Ik heb onlangs een brief aan de gemeente Amsterdam ­gestuurd over de verhoogde parkeerkosten in het centrum. Het maakt het vrijwel onmogelijk voor muzikanten om er op te treden. Daar moet echt een goede, progressieve oplossing voor worden gevonden, want het is niet goed voor een stad als alle kunst en cultuur uit het centrum verdwijnen. Ik heb de mazzel dat ik allerlei verschillende dingen kan doen, van highbrow gigs en kroegen tot commer­ciële klussen, van studio-opnames en componeren voor reclames tot lesgeven aan het conservatorium in Zwolle. Ik ben wat dat betreft een soort showpony van de VVD: ­succesvol cultuurondernemer op eigen benen.

Maar ik vind het vreselijk dat ik niet beter gehonoreerd wordt voor mijn artistieke werk. De cultuur van gratis is erger geworden. ‘Lekker pingelen voor een boekenbon’ – dat werk. Als je in de categorie ‘goede kunstenaar, slechte ondernemer’ valt, ben je in het huidige klimaat van anti-elitarisme –­excusez le mot – fucked. Maar toch doen we het, omdat we muziek willen maken, zelfs al krijgen we maar 80 euro per optreden. Ooit studeerde ik acht uur per dag piano en droomde ik alleen maar van muziek, nu ben ik een ­hosselaar.”

Gemiddeld maandinkomen: €2453 bruto. Soms veel minder, soms veel meer
Aantal optredens: 10 tot 12 per maand
Uren werk per week: 50-60 uur; voorbereiden, arrangeren, organiseren, repeteren, en componeren overdag, en in de avond gigs
Onderhoud instrument: €100 tot €150 per maand
Overige kosten: Over meerdere jaren heb ik €50.000- 60.000 uitgegeven aan mijn vleugel, Rhodes, orgel, toetsen, opnameapparatuur, kabels, et cetera
Podiumkleding: €50 per maand
Reiskosten: €200 per maand, maar parkeerkosten zijn ook echt sick
Pensioen: Geen