Na de chemo hapert het brein

Het normale leven oppakken na hun ziekte valt veel kankerpatiënten zwaar. Ze zijn nog lang niet de oude, maar de buitenwereld denkt van wel. Neuropsycholoog Sanne Schagen ontvangt vandaag, op Wereldkankerdag, 2 miljoen euro voor onderzoek naar dit 'chemobrein'. Dat meldt het AD donderdag.

"Bij vergaderingen ondervind ik problemen; ik kan minder snel denken, minder snel interpreteren en reageren. Ook telefoontjes tussendoor gaan moeilijker. Heel naar om te merken dat mijn hoofd traag is. Kan ik mijn hersenen trainen? Kruiswoordpuzzels misschien?"

Dit mailtje ontving neuropsycholoog Sanne Schagen van een kankerpatiënt, die sinds kort weer werkt als manager in de zorg. De noodkreet verwoordt precies waarom haar onderzoek nodig is. Tussen de 10 en 30 procent van de kankerpatiënten, bij wie de kanker zich niet in het hoofd bevindt, kampt na chemotherapie met vergeetachtigheid en concentratieproblemen, in de volksmond ook wel het 'chemobrein' genoemd.

"Opeens kunnen sommige patiënten geen krant meer lezen wanneer de tv aanstaat, of horen zij hun partner niet meer wanneer ze staan te koken. Na een dag werk komen ze bekaf thuis. Taken die hen voorheen automatisch afgingen vergen nu een grote mentale inspanning. Dat frustreert enorm."

Uit eerdere studies blijkt dat deze patiënten twee keer zo lang doen over een simpel testje, waarbij een lijn moet worden getrokken tussen cijfers en letters.

Online-trainingZe wil de komende jaren 4500 kankerpatiënten onderwerpen aan een online-test, waarbij ze voor én na de diverse behandelingen hun concentratievermogen en geheugen meet.

De neuropsycholoog, werkzaam bij het Antoni van Leeuwenhoek, doet al 20 jaar onderzoek naar de klachten. Dankzij de gift van 2 miljoen van KWF Kankerbestrijding kan ze een grootse studie opzetten. De organisatie looft elk jaar de Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs uit aan twee onderzoekers. Psychosociale zorg wordt steeds belangrijker, legt KWF-woordvoerder Marsja Meijer de keuze uit. ,,Steeds meer patiënten overleven kanker: 62 procent is na 5 jaar nog in leven. Fantastisch nieuws, maar de groep met psychische problemen na de behandeling wordt ook steeds groter." Het gros van de kankerpatiënten is na 1,5 jaar weer aan het werk.

Schagen merkt tijdens haar wekelijkse spreekuur dat ex-patiënten op de werkvloer liever niet praten over hun klachten: "Ze zijn bang niet begrepen te worden, hun baan te verliezen of een mindere functie te krijgen. Ze willen gewoon verder waar ze waren voordat ze ziek werden."

KWF organiseert sinds kort de cursus 'kanker op de werkvloer'. Hier leren leidinggevenden hoe ze moeten omgaan met herintreders. "Veel bazen denken: de werknemer is weer beter, dus hij kan aan de slag. Maar dat kan lang niet altijd," schetst Meijer.

Schagens onderzoek richt zich ook op de vraag waarom de ene patiënt geen klachten heeft en de ander een decennium na de ziekte nog moeite heeft met het onthouden van een naam. Ook wil ze een medicijn ontwikkelen dat de hersenschade voorkomt of vermindert.

SceptischEr zijn wetenschappers die geloven dat je de beschadigde hersenen kunt trainen. Schagen is sceptisch. ,,De resultaten vallen nog erg tegen. De eerste stap is: accepteren dat je (tijdelijk) niet meer de oude bent. Ga je weer aan het werk, zorg dan voor een rustige plek. Zoek uit op welk tijdstip je het meest fit bent en doe dan de taak die de meeste concentratie vergt. Er zijn ook geheugenstrategieën die helpen, zoals het vinden van ezelsbruggetjes."

Ook voorafgaand aan de chemo kruiswoordpuzzels maken, om klachten te voorkomen, heeft geen zin, zegt ze. ,,Dat zorgt voor een rare focus. Alles wat je vergeet, is dan opeens de schuld van de chemotherapie."