'Ondernemen is het gevoel van succes krijgen'

De één reist met zijn helikopter, de ander heeft niet eens een auto. Pretparkbouwer Hennie van der Most (65) en oprichter Pascal Ontijd (34) van autodeelplatform Snappcar leven in totaal verschillende werelden. Een gesprek over ondernemen met de koning van het volksvermaak en de profeet van de deeleconomie.

Het is niet makkelijk om de twee drukbezette ondernemers bij elkaar te krijgen. Op een centrale plek afspreken, in Utrecht, is geen optie: daar kan Hennie van der Most zijn helikopter niet parkeren. Dus wordt het zijn bedrijventerrein in Rotterdam Charlois, maar daar kan Pascal Ontijd dan weer niet met het openbaar vervoer komen. Hij is aangewezen op een lift vanaf station Rotterdam Centraal.

Oude afvalfabriekHier aan de oever van de Maas bouwt Van der Most een oude afvalfabriek om tot pretpark. De locatie is prachtig, met uitzicht op de Erasmusbrug en de skyline van de havenstad. Maar er is nog wel enige fantasie nodig om hier een ronddraaiend reuzenrad te zien. Hetzelfde geldt voor de zwevende restaurants en de 600 meter lange glijbaan, die nu nog louter op de bouwtekeningen staan.

Van der MostHennie van der Most is een ondernemer van de oude stempel. Begon als lasser, groef een zwembadje in zijn schuur in Slagharen en vroeg dorpsgenoten daar entree voor. Dat bedrijfje bouwde hij uit tot een imperium van vijftien bedrijven.

Zijn recept: koop een afgedankt pand - een watertoren, een kerncentrale - en bouw daar attracties in. Kartbaan, bioscoop, bowlingbaan, sauna, hotel. Combineer dat met onbeperkt eten en drinken in de indoorcaféstraat en de mensen komen vanzelf. De koning van het volksvermaak wordt door de media graag geportretteerd als een simpele boer uit de provincie en zelf doet hij geen enkele moeite om dat beeld te veranderen. "Als ze maar over je praten, dan leef je nog."

Van der Most laat tijdens het gesprek nog maar eens vallen dat hij geen enkel diploma heeft, noch Engels spreekt. Met studiebollen en managers heeft hij niets op. "Handjes, die hebben we nodig in dit land."

Pascal OntijdPrecies dat door Van der Most gehekelde carrièrepad volgde Pascal Ontijd. Een universitaire studie bedrijfskunde, banen bij multinationals Heineken en DSM. Maar na een paar jaar begon het ondernemersbloed te borrelen. Ontijd zegde zijn baan op, sloot een persoonlijke lening af en startte Snappcar, samen met compagnon Victor van Tol. Zoals je via Airbnb je huis tijdelijk kunt verhuren aan toeristen, kun je via Snappcar je eigen auto verhuren aan je buren als je hem zelf niet nodig hebt.

Het autodeelplatform heeft inmiddels 150.000 gebruikers. Via crowdfunding haalde Ontijd 1,2 miljoen op voor internationale expansie. Afgelopen jaar nam het bedrijf branchegenoten over in Denemarken en Zweden, komend jaar staat uitbreiding naar Duitsland en België gepland. De jaaromzet bedraagt ongeveer 1 miljoen euro, zegt hij. Op de loonlijst staan dertig mensen.

Daar kijkt Van der Most van op. "Oeh! Dat kost wat", constateert hij, terwijl hij een sigaartje opsteekt en achteroverleunt. Zijn interesse is gewekt. Met de idealen van de deeleconomie - minder bezit, minder auto's op de weg - heeft hij niets op. Maar tegenover hem zit blijkbaar een serieuze ondernemer, die banen creëert en risico's neemt. Daar kan hij wat mee. "Dus ik kan mijn auto vandaag verhuren?", vraagt hij. "Wat levert dat op?"

Ontijd: "Jij bepaalt zelf de prijs. Bijvoorbeeld 50 euro. Voor jouw luxe Mercedes kun je meer vragen dan voor een Fiat Panda."

Van der Most: "Maar wat als de huurder er een deuk in rijdt?"

Ontijd legt uit dat de verhuurder via Snappcar allrisk is verzekerd vanaf de seconde dat de huurder in zijn auto stapt. Die zekerheid moet er ook voor zorgen dat verhuurders via Snappcar zaken blijven doen, en bij de tweede afspraak niet rechtstreeks afrekenen met de huurder. Het bedrijf incasseert een percentage van de huurprijs. Hoe meer klanten, hoe meer omzet. Nu zijn de kosten van het internetplatform nog hoog, maar die stijgen relatief weinig als ze de grens oversteken. "Nederland is te klein voor ons businessmodel."

'Hardlopers zijn doodlopers'Die strategie vindt Van der Most maar niks. "Hardlopers zijn doodlopers. Dat zie je ook bij een bedrijf als Heineken. Daar deed ik vroeger veel zaken mee. Was super. Maar Freddy lag nog niet in z'n graf of ik was een nummer geworden. Alles draaide om geld, geld, geld. Om winst, om macht. Geld moet een middel zijn, geen doel."

Als geld geen doel is, wat is dan het doel van ondernemen?

Van der Most: "Iets opbouwen, dat is het mooiste. Je ziet een oude fabriek, iedereen denkt: wat een bende. Maar jij maakt er een pretpark van. Dat is de uitdaging. Als het klaar is, en draait, tja... Dan ga je weer iets nieuws bouwen."

De ondernemer die in 2009 nog voor Omroep Max als bedrijvendokter met zijn heli door Nederland vloog om noodlijdende collega's te helpen, verkeert nu zelf in de problemen. Net toen Van der Most had besloten het wat rustiger aan te gaan doen, zorgde de crisis ervoor dat bezoekers zijn entertainmentpaleizen massaal de rug toekeerden. Hij moest ingrijpen, overal tegelijk. Zelfs zijn eigen dochter moest hij ontslaan.

Dit jaar sloot zijn draaiende dinertoren aan de A28 en in zijn Pipodorp in het Drentse Oranje wonen nu zevenhonderd vluchtelingen. Hij heeft nog vijftien bedrijven over - 'meer dan genoeg' - waaronder Speelstad Rotterdam. Weer een pretpark. Dat Van der Most minstens 15 miljoen euro kost, voor hij er ook maar 1 cent aan verdient.

Denkt u weleens: waar ben ik aan begonnen?

"Het kost geld ja. Maar het wordt een ander concept. Lage entreeprijs, per attractie betalen. Niet meer all-inclusive. Deze plek is super, hier wonen veel mensen. Ondernemen is doorbouwen. Ik ben met allerlei innovaties bezig. In Slagharen ben ik begonnen met revisie van attracties. Halen we het reuzenrad op uit Walibi, trekken we het helemaal uit elkaar en zetten we het weer terug. Dat gaan we ook doen met reuzenraden uit Engeland, Dubai, de VS. Er zit een enorme markt in."

Heeft de crisis u voorzichtiger gemaakt?

"Ja, die heeft er enorm in gehakt. Vroeger kon alles. Nu is de wereld totaal veranderd. In 2,5 jaar tijd heb ik 165 mensen moeten ontslaan. Dat is, hoe moet ik het zeggen... Het ergste wat je kan overkomen. Maar wat je daarbij allemaal meemaakt, is echt bedroevend. Mensen die zich ziek melden en zeggen: als je me afkoopt, meld ik me beter. Mensen die tien jaar bij me hebben gewerkt, al een nieuwe baan hebben gevonden en 10.000 euro ontslagvergoeding opeisen. Dat maakt je wel voorzichtiger ja. Ik neem nu minder snel mensen in vaste dienst."

Ontijd: "Dat herken ik wel ja. Mensen zien niet welke verantwoordelijkheid je als ondernemer neemt. Dat is totaal niet te vergelijken met het managen van een groot bedrijf. Als ondernemer krijg je al snel het stempel: die wil alleen maar geld verdienen. Straks is-ie miljonair en zit hij op de Bahama's. Je drijfveer wordt niet begrepen."

Wat was uw drijfveer om te gaan ondernemen?

Ontijd: "Ik wil dingen in beweging zetten, mensen laten zien dat het ook anders kan. Dat je niet per se zelf een auto hoeft te hebben, dat je door je auto uit te lenen leuke mensen kunt ontmoeten. Werken bij een groot bedrijf is niks voor mij. Daar is heel veel politiek. Er werken te veel denkers, er wordt te veel gepraat. Je belandt daar in een cyclus waarin mensen elkaar vertellen wat ze gaan doen om het vervolgens niet te doen. Ideeën belanden in de kast. Superzonde."

Van der Most knikt instemmend. "Handjes maken de waarde."

Ontijd: "Wij maken geen jaarplan. We kijken hoogstens drie maanden vooruit. In december 2016 is de hele wereld weer veranderd." Tegen Van der Most: "Wat jij hier aan het doen bent, vind ik getuigen van veel visie. Je zult het wel goed hebben doorgerekend?!"

Van der Most schudt driftig zijn hoofd. "Nee hoor. De duurste bureaus kunnen niet voorspellen hoeveel bezoekers ik straks ga trekken. Ik weet: hoe gekker ik de tent maak, hoe meer mensen ik trek. Ondernemen is een gevoel. Het gevoel dat je succes gaat krijgen."

Ontijd: "Dat is zeker waar. Toen wij begonnen, geloofde ook niemand dat mensen bereid waren hun auto aan onbekenden uit te lenen. We hebben maanden moeten praten, met álle verzekeraars. Voor je wat van de grond krijgt, ben je al een paar keer bijna failliet."

Van der Most: "Ondernemen draait om creativiteit, om doorzettingsvermogen. Dat kun je niet leren. Dat zit in je bloed."

Ontijd: "Als ondernemer ben je bezig nieuwe dingen in werking te zetten. Daarbij loop je steeds tegen obstakels aan. Privacywetten, bureaucratische regeltjes. Het lastige is: aan de overkant van de tafel zitten mensen die het tegenovergestelde zijn: zij kunnen wel, maar willen niet. Zo vroeg een gemeente ons om vervuilende auto's van ons platform te weren. Dat vind ik kortzichtig. Mensen stappen over hun eigen schaduw heen als ze hun auto uitlenen. Zij zien het grote plaatje, dat de productie van auto's veel meer CO2 kost. Overheden hebben doelstellingen om de CO2-uitstoot te verminderen, wij dóén er iets aan."

Van der Most: "Jij bent daar bewust mee bezig, ik onbewust. Moet je kijken hoeveel CO2 het zou kosten om dit gebouw te slopen, al het staal om te smelten en iets nieuws te bouwen. Laten staan is een enorme besparing. Toch krijg ik dan van de gemeente te horen: in dat raampje in die toren moet dubbel glas."

Aan de twee torens komen 'pompoenen' te hangen, vertelt Van der Most; de nieuwste attractie die hij heeft bedacht. Cabines voor acht personen, die draaiend rond de schoorsteen 90 meter de lucht in gaan. In het midden komt een steengrill te staan. Kunnen de mensen al vlees bakkend genieten van het uitzicht op Rotterdam.

Het is de vraag of dat concept aanslaat bij de doelgroep van Snappcar; jonge, hoogopgeleide stedelingen die zich bezighouden met de ecologische voetafdruk van hun reisgedrag en de vraag of hun jeans niet door kinderhandjes zijn gemaakt.

Houdt u zich bezig met de vraag of uw biefstukjes biologisch zijn?

Van der Most schudt driftig zijn hoofd en pakt een sigaar uit zijn doosje, de derde. "Ikke niet."

Ontijd: "Jij denkt om vluchtelingen."

Van der Most: "Die zijn business geworden."

Ontijd: "Je doet wel andere sociale dingen."

Van der Most denkt even na. Dan vertelt hij dat hij meedoet aan projecten om werklozen om te scholen tot vaklui. En dat hij zijn dorpje 200.000 euro heeft geschonken.

Waarom doet u dat?

"Je wilt de gemeenschap toch wat nalaten. Wat moet je anders met je geld?"

Een erfenis voor uw drie dochters?

"Zij moeten zich zelf waarmaken. Dat is ook beter voor hun ontwikkeling. Als je een kind in een bedrijf zet dat door de ouders is opgebouwd, krijg je alleen maar ellende. De aandelen draag ik over aan het management, mijn kinderen krijgen het onroerend goed. Het personeel, de gemeenschap heeft me groot gemaakt. Het is toch mooi als ze in het dorp iets leuks kunnen doen van de rente?"

Ontijd: "Als ze er maar geen verkeersdrempel van aanleggen?"

Van der Most: "Nee, dat moeten ze bij mij melden."