Waarom we in de ban zijn van Making a Murderer

Wereldwijd zijn Netflix-kijkers in de ban van Making a Murderer, een 10-delige serie met zulke bizarre plotwendingen, dat je haast vergeet dat alles hartstikke echt is. De discussie over moordverdachte Steven Avery uit Wisconsin bereikte zelfs de politiek. Nog niet aan boord? Tien redenen waarom Making a Murderer een absolute must is

Debuterend filmmakers Lauren Ricciardi en Moira Demos trokken naar Manitowoc County in de Amerikaanse staat Wisconsin voor een documentaire over autosloper Steven Avery, een van de eerste gevangenen die op basis van dna-bewijs werd vrijgesproken.

Hij zat 18 jaar vast voor een niet gepleegd zedenmisdrijf. Politie en justitie speelden hierin een uiterst dubieuze rol en dus begint Avery (inmiddels een soort 'volksheld') een zaak tegen de 'verantwoordelijke' overheden. Naar alle waarschijnlijkheid gaan er koppen rollen.

November 2005, bijltjesdag is nabij als de politie de verbrande lichaamsresten aantreft van ene Teresa Halbachs... op het erf van Steven Avery. Met de Amerikaan wederom als hoofdverdachte, gaat de schuldvraag gepaard met een onvermijdelijke gedachte: dit komt de autoriteiten wel héél goed uit. De documentairemakers besluiten hun camera's nog even te laten draaien. 10 jaar lang om precies te zijn...

1| Zeldzaam gedetailleerd en intiem

Het feit dat de makers 10 jaar lang bovenop de zaak zaten, inspeelden op elke snipper nieuwe informatie, toegang hadden tot de meest pikante beelden en zelfs lange tijd bij Steven Avery's ouders woonden, leidde tot een zeldzaam gedetailleerde serie vol intieme scènes. Dichterbij kan bijna niet. ,,Het overstijgt de waan van de dag,'' zegt documentairefilmer Helmut Boeijen. ,,Wat je ziet is deels gelukkige timing, maar de makers kregen het ook voor elkaar het vertrouwen te winnen van Avery's complete familie.'' En misdaadverslaggever Peter R. de Vries: ,,Breaking Bad vond ik helemaal niets, hier zat ik steeds op het puntje van mijn stoel.''

2| Ethische discussies

Making a Murderer leidt onherroepelijk tot felle discussies en niet alleen over de schuldvraag rond Steven Avery. ,,Het is een vaak schokkende serie, met name voor mensen die weinig kennis hebben van het Amerikaanse rechtssysteem. Maar is het allemaal wel juist?'' vraagt Peter R. de Vries (hij heeft nog enkele afleveringen te gaan) zich af. ,,Hoe objectief is het eigenlijk? De makers kiezen duidelijk een kant.'' Ook een interessant debat: in hoeverre is het kies om akelige feiten te presenteren als een bloedstollende detective, inclusief cliffhangers?

3| Trendy

Making a Murderer is het voorlopige hoogtepunt van een trend, beweert documentairemaker Helmut Boeijen. Vorig jaar ontstond een soortgelijke hype rond de HBO-crimeserie The Jinx over de excentrieke miljonair Robert Durst die liefst drie keer werd vrijgesproken van moord (totdat...). En door de podcast Serial (een soort te downloaden radioshow) hield half Amerika zich bezig met de vraag of Adnan Syed wel of niet terecht achter de tralies zit voor de moord op zijn ex-vriendin. Boeijen: ,,Je ziet momenteel echt een opleving van documentaires met toegankelijke onderwerpen. Vooral in de VS waar documentaires veel meer dan hier zitten op plot en spanning.''

4| Te ontluisterend om weg te kijken

'Dit is echt TE BIZAR VOOR WOORDEN'. 'Ik word FYSIEK onpasselijk'. De appjes aan medekijkers tijdens Making a Murderer geven een aardig idee van de achtbaan waarin de serie je doet belanden. Net als in de achtbaan dreigt je maag zich regelmatig binnenstebuiten te keren. Niet omdat de vertoonde beelden zo gruwelijk zijn, wel omdat het onheil dat Steven Avery treft zich als een voedselvergiftiging meester maakt van je lijf. De arrogantie van de macht is al even misselijkmakend. Je zit soms uit blinde woede tegen de tv te schreeuwen. Maar je wilt blijven kijken. Want het recht zal zegevieren. Toch?

5| Inkijkje in rechtssysteem

De makers hadden toegang tot materiaal dat in Nederland nooit voorhanden zou zijn. Er is zelfs beeld van verhoren. Het Amerikaanse rechtssysteem is sinds de live op tv uitgezonden moordzaak tegen O.J. Simpson beroemd om zijn openheid. Hoewel de mediahype bijdroeg aan Simpsons vrijspraak, zijn in de meeste rechtszalen camera's nog steeds toegestaan - waar in Nederland alleen tekenaars worden toegelaten. En wat de laatste woorden waren van alle veroordeelden die sinds 1982 in Texas zijn geëxecuteerd? Ze staan allemaal online. Overigens mochten de filmmakers Avery dan weer niet bezoeken in de gevangenis. Zijn kant van het verhaal wordt weergegeven in telefoongesprekken.

6| Inkijk in sociaal milieu

De familie Avery woont in kartonnen huisjes aan een achterafweggetje bij het stadje Two Rivers. Daar bestieren ze een autosloperij en schieten ze op wild. Het zijn buitenstaanders, door velen gewantrouwd of zelfs gehaat. ,,I am stupid,'' is het antwoord van een van de familieleden op de vraag waarom hij zich zo in de nesten gewerkt heeft. Wie alle ellende even vergeet, ziet ook een intiem portret van een familie aan de rand van de samenleving. Van mensen met rauwe en ongepolijste kantjes, maar vooral ook met hele gewone dromen: een eigen bedrijfje, een moestuin, een kind.

7| De pletwals van de rechtstaat

De pariastatus van zijn familie maakt Steven Avery tot een ideale verdachte. Wie neemt het voor hem op? Hij dreigt onder de pletwals van de rechtstaat terecht te komen. ,,De onbalans tussen enerzijds het individu en anderzijds de macht van de overheid,'' zegt een van de advocaten. Een overheid bovendien, die er alles aan gelegen is om Avery achter de tralies te krijgen. Een overheid die meer op zoek lijkt naar bekentenissen dan naar de waarheid. ,,Je kunt zeker weten dat je niemand vermoord hebt. Maar je kunt niet zeker weten dat je er nooit van beschuldigd wordt. En als dat gebeurt, kun je je in dit systeem maar beter zorgen gaan maken.''

8| Ook jij bent getuige

Making a Murderer is een real crime serie, reality-tv dus, en op de moord na zie en hoor je nagenoeg alles. Een videoregistratie van het verhoor van een 16-jarige zwakbegaafde jongen bijvoorbeeld, die zich na een aantal vreselijke bekentenissen doodleuk afvraagt of hij het volgende lesuur op school wel haalt. Bewijsmateriaal, waar overduidelijk mee is gerommeld. Telefoongesprekken vanuit de gevangenis, waarin hoop en wanhoop beurtelings akelig voelbaar zijn. Je ziet de hoofdrolspelers ouder worden, de rimpels worden elk jaar weer wat dieper. Onherroepelijk ontwikkel je sympathieën voor hen, die door de keuzes van de makers overigens wel enigszins beïnvloed worden.

9| Je moet NU kijken

Bedolven onder dwingende kijkadviezen, maar volgende week pas tijd? Dat zou wel eens te laat kunnen zijn. Het einde van de documentaireserie, die tien keer ruim een uur van je tijd in beslag neemt, is tamelijk cruciaal. En aangezien zo ongeveer de halve wereld inmiddels aan het kijken is, groeit de kans dat iemand al dan niet expres dat einde verklapt. En zelfs als dat niet het geval is, kun je de ontknoping meekrijgen. Op Amerikaanse nieuwswebsites bijvoorbeeld, waar de zaak-Avery inmiddels volop aandacht krijgt.

10| Impact ---- spoiler-alert!-----

Making a murderer is een serie met echte mensen die echt lijden, en dus veel impact hebben in de echte wereld. De sheriff van Avery's dorp is bedolven onder boze telefoontjes en e-mails. Ruim 246.000 Amerikanen tekenden een petitie om Avery gratie te verlenen, al 59.000 mensen riepen daartoe op in een officiële petitie aan het Witte Huis. ,,Dit is een zwarte vlek op het hele rechtssysteem," schrijft de initiatiefnemer. Avery's verhaal geeft het vertrouwen in de Amerikaanse politie en justitie opnieuw een knauw na een reeks gevallen van overmatig geweld tegen zwarte Amerikanen. Volgens The Innocent Project zitten in de VS enkele tienduizenden mensen onschuldig vast.