Deze ontwikkeling blijkt uit de nieuwste R&D-barometer van VNO-NCW. Voor dit onderzoek werden de vijftien grootste kennisintensieve bedrijven van Nederland gevraagd naar hun investeringen, trends en zorgen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Het is voor het eerst sinds 2011 dat VNO-NCW de plannen onder de grootste multinationals peilt.
Investeringen in R&D
Een duidelijk verschil met het onderzoek van destijds: de investeringen van multinationals in R&D zijn fors gestegen. In 2011 gaven de elf ondervraagde Nederlandse multinationals bij elkaar 8 miljard euro uit aan innovatie, nu hebben vijftien ondervraagde bedrijven 23 miljard euro uitgegeven. De nieuwste barometer, die vandaag verschijnt, laat nog een andere verschuiving zien: waar de multinationals in 2011 zeiden hun onderzoek en ontwikkeling te willen doen in landen als Brazilië, Rusland, India en China (de zogeheten BRIC-landen), lijken ze daar nu van terug te komen.
Niet parallel
In de enquête geven de bedrijven duidelijk aan minder aandacht te hebben voor de opkomende landen. Hoeveel geld de Nederlandse multinationals nu per saldo steken in de BRIC-landen heeft VNO-NCW niet nagevraagd. Volgens innovatie-expert Thomas Grosfeld van VNO-NCW loopt deze ontwikkeling niet bij elke sector parallel. ,,Je kunt je voorstellen dat een groot bedrijf dat waterkokers in China op de markt brengt, dáár dicht op de markt wil blijven zitten.''
Innovatie in Nederland
De afnemende interesse in BRIC-landen valt volgens het onderzoek samen met een andere opvallende ontwikkeling: Nederlandse multinationals kiezen weer voor innovatie in Nederland.
Lees ook: MKB Innovatie Top 100: de meest innovatieve bedrijven uit het Nederlandse mkb
Extra banen
Volgens de barometer geven koplopers als Unilever en DSM nu in totaal 3,2 miljard uit aan innovatie in Nederland, in 2011 was dit nog een totaalbedrag van 2,5 miljard euro. Daarnaast is ook de werkgelegenheid toegenomen; in 2011 werkten nog 13.000 mensen als onderzoeker in R&D in Nederland, nu zijn dat er omstreeks 16.000.
Starters
Verder blijkt uit de enquête dat van de 3,2 miljard euro ongeveer 1,4 miljard aan R&D in samenwerking in Nederland wordt gedaan. Naar schatting werken de multinationals met zo'n 500 tot 700 mkb-bedrijven samen als het gaat om innovatie. Twee derde van de multinationals onderneemt activiteiten met starters.
Kennisinstellingen
Daarnaast weten de multinationals ook de kennisinstellingen goed te vinden. De samenwerking spitst zich vooral toe op de technische universiteiten en TNO.
Vestigingsklimaat
Grosfeld van VNO-NCW: ,,Ons beeld van de multinationals is dat ze meer belang zijn gaan hechten aan Nederland, ook omdat het vestigingsklimaat is verbeterd. Een van onze verklaringen is dat opkomende markten enorme beloftes in zich hadden van kansen en groei, maar die hebben zij niet kunnen waarmaken. Daarnaast voelen bedrijven de behoefte om hun activiteiten te concentreren juist op die plekken waar de kennis samenkomt, zoals rond de campus in Delft of Wageningen.''
Mega-eiland
Een voorbeeld hiervan is Marin, een kennisinstelling waar bedrijven en wetenschappers samen zoeken naar duurzame oplossingen in de maritieme sector. Zo ontwikkelde Marin onlangs een concept voor een drijvend mega-eiland. ,,In een tijd van zeespiegelstijging en overbevolkte steden, zijn drijvende havens een alternatief dat aansluit bij de Nederlandse maritieme sector'', aldus directeur Bas Buchner.
Onderzoeksafdeling
Ook Unilever kiest voor samenwerking. Het bedrijf heeft onlangs besloten om zijn onderzoeksafdeling over te hevelen naar de Wageningen Campus, om zo zijn ontwikkelingsactiviteiten op het gebied van voeding op een centraal punt onder te brengen.
Startups
,,In Wageningen zitten we dicht bij de universiteit en startups. Zo hebben we direct toegang tot kennis en het toptalent. De campussen zijn broedplaatsen waar de beste wetenschappers werken die bedrijven kunnen helpen om uitdagingen op te lossen'', zegt R&D-directeur Rob Hamer van Unilever, tevens voorzitter van de technologiecommissie van VNO-NCW.
Innovatiebudget
Naast het uitwisselen van kennis ziet Unilever - goed voor een innovatiebudget van zo'n 900 miljoen euro per jaar - ook kans om in samenwerking met startups, mkb'ers en kennisinstellingen producten te verduurzamen en daarin een toppositie in de wereld te bemachtigen.
Slimme oplossingen
,,We staan voor grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van voeding. We moeten we zuiniger omgaan met onze grondstoffen. Zodat we bijvoorbeeld alles van een appel, wortel of ui kunnen gebruiken en geen restafval over hebben. Nu gebruiken we bijvoorbeeld slechts 60 procent van een ui, dat is inefficiënt en niet duurzaam. We willen slimme oplossingen vinden, zoals voor het volgende probleem: als je een appel doorsnijdt, dan wordt hij meteen bruin. Bedenken hoe die langer mee gaat, kunnen we als Unilever niet in ons eentje, daar hebben we ook andere partijen voor nodig.''
Fiscaal klimaat
Tegelijkertijd hebben multinationals ook zorgen over de schaarste aan talent. Die vormt een bedreiging voor de concurrentiekracht van Nederland op de langere termijn. ,,Een studentenstop bij de TU's is echt funest voor Nederland als innovatieland'', vindt Hamer.
Concurrentiepositie
Hoogleraar Dries Faems van Rijksuniversiteit Groningen pleit voor de slimme samenwerking tussen de grote en kleine bedrijven, startups en wetenschappers. ,,Om te kunnen innoveren, moet je samenwerken. En innovatie is van wezenlijk belang voor de concurrentiepositie en economische groei van Nederland. Daarmee kunnen we maatschappelijke problemen oplossen, nieuwe markten aanboren en welvaart creëren.''
Innovatiebox
Overigens is er volgens hem nog een reden waarom multinationals nu vaker Nederland verkiezen boven de BRIC-landen: het aantrekkelijke fiscale klimaat. ,,Maatregelen als de innovatiebox maken het voor multinationals erg aantrekkelijk om hier meer te investeren.''
Ons beeld is dat multinationals meer belang zijn gaan hechten aan Nederland
Thomas Grosfel
