Hoe biotechstartup InsectSense met getrainde honingbijen corona opspoort

Een bij trainen is in een paar minuten gepiept. Beloon hem een paar keer met een druppeltje suikerwater zodra hij een bepaalde geur ruikt en hij zal er zijn tong voor uitsteken. Ruikt hij de geur daarna nogmaals, dan steekt hij zijn tong opnieuw uit, ook zonder de beloning. ,,Geursamples kun je vervolgens dus razendsnel beoordelen. Gaat de tong naar buiten? Dan is iemand besmet”, vertelt Leon Schipper tegen De Stentor.

Schipper (32) speelde zich eerder in de schijnwerpers met kartonnen viewers voor hologrammen (augmented reality). In het kielzog van prins Constantijn presenteerde hij die in 2018 op de belangrijkste techbeurs, in Las Vegas (CES). Inmiddels heeft hij met zijn bedrijf Aryzon zelfs Disney als klant, maar door corona stokte zijn business even. Dat gaf hem de ruimte om zich met een nieuw bedrijf, InsectSense, te storten op de bestrijding van de coronapandemie.

,,Ik kwam vorig jaar via een vriend in contact met mijn compagnon, de Iraniër Aria Samimi’’, zegt Schipper. ,,Die vertelde hoe hij in landen als Kroatië met hetzelfde principe ervaring had opgedaan met het opsporen van explosieven door honingbijen. Dat fascineerde me. Een honingbij kan geweldig ruiken. Door een aantal diertjes in kleine bijenhouder in een radiografisch bestuurbaar autootje over het terrein te laten rijden met een cameraatje erop gericht, kon hij vaststellen of er landmijnen lagen. Hij zei: ‘Dat kan in principe ook met kanker of alzheimer’. En dus misschien ook wel met corona...’’

Research center Lelystad

Coronasamples om mee te testen, liggen niet zo maar voor het oprapen. Door samenwerking te zoeken met Wageningen Bioveterinary Research, onderdeel van Wageningen University & Research, werd dat probleem opgelost. ,,Professor Wim van der Poel regelde dat wij samples konden testen in het onderzoekscentrum van Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad. Dat is vorige maand gebeurd.’’

In het laboratorium werd met meer dan 150 bijen in verschillende opstellingen de best mogelijke trainingsvorm bepaald, waarbij de bijen via wattenstaafjes in contact werden gebracht met testmonsters van nertsen, zowel dieren mét corona als gezonde. Daarvoor kreeg InsectSense wetenschappelijk advies van zowel Wageningen Bioveterinary Research als de Université Paul Sabatier in het Franse Toulouse. Daarna werd de test vervolgd met samples van mensen met en zonder corona. In beide gevallen met goede resultaten, zegt Schipper.

Op de foto hieronder wordt met suikerwater als beloning een honingbij getraind om corona op te sporen.

Bij de coronadetectie is het niet het virus dat ze ruiken, maar de geurverandering die Covid-19 in een mensenlichaam veroorzaakt. Bijen kunnen vluchtige stoffen detecteren met een gevoeligheid van een deel per biljoen, geeft hij aan. Dat is waardoor ze op enkele kilometers afstand een bloem kunnen traceren.

Wereldwijd

De volgende stap is om een manier te vinden om dit op grote schaal te gaan toepassen. Meer dan een machine om bijen te trainen is daarvoor feitelijk niet nodig, zegt Schipper. Doordat bijen wereldwijd voorkomen, is de techniek in principe dus ook wereldwijd inzetbaar, zelfs in ontwikkelingslanden. Een prototype van zo’n machine heeft InsectSense al ontwikkeld, evenals de biosensor waarin de bijen na de training voor diagnoses kunnen worden ingezet.

Samen met de wetenschappers van Wageningen University & Research (WUR) heeft zijn bedrijf ook de vervolgstap al in voorbereiding. Onder de naam LumiNose wordt gewerkt aan een biochip, waarin de genen van de insecten worden verwerkt, om vluchtige stoffen met dezelfde gevoeligheid te kunnen detecteren als de insecten. ,,Zodra we dat hebben gerealiseerd kunnen we écht heel snel schakelen en impact maken bij coronabesmettingen.’’ Niet alleen óf er sprake is van besmetting, maar zelfs de ernst van de ziekte kan dan worden herkend, is de verwachting. ,,Ook bij toekomstige pandemieën trouwens’’, voegt Schipper eraan toe. ,,Laten we hopen dat we corona snel niet meer hebben.’’