Circulaire economie: anders ondernemen

Het winnen en verbruiken van primaire grondstoffen zoals mineralen, metalen en fossiel, schaadt het milieu. Bovendien raken deze grondstoffen op en wil Nederland qua grondstofvoorziening minder afhankelijk zijn van andere landen. Het doel: volledig circulair in 2050. In 2030 wil Nederland op de helft zijn van de overgang naar een circulaire economie. Dat betekent 50% minder grondstoffen gebruiken.

Deze overgang biedt kansen voor ondernemers. Door bij nieuwe producten en diensten circulair denken en ontwerpen als startpunt te nemen, door bestaande business te verduurzamen en van afval een grondstof te maken. Voordelen van circulair ondernemen:

• Minder grondstofgebruik en minder afval betekent minder kosten.
• De vraag naar diensten neemt toe, zoals reparatie en uitlenen en in plaats van verkopen.
• Nederland staat aan het begin van de omslag naar een circulaire economie. Er is dus veel ruimte voor pioniers en een grote vraag naar slimme oplossingen.

De 7 r’s van de circulaire economie

Een veel gebruikt model om nieuwe kansen te ontdekken met circulair denken is de zogenaamde R-ladder. Op de themasite van het Planbureau voor de Leefomgeving staan deze 7 r’s:

• 1. rethink
• 2. reduce
• 3. redesign
• 4. re-use
• 5. repair
• 6. recycling
• 7. recover

Mensen denken bij circulair vaak aan recyclen. Toch staat deze vrijwel onderaan de ladder. Want om een economie circulair te krijgen is alleen recyclen niet genoeg. Het is beter om sowieso minder grondstoffen te gebruiken. Daarom is anders denken zo belangrijk, en daar sturen de bovenste tredes op aan.

1. Rethink

Circulair denken is anders denken over producten en productieprocessen. Bijvoorbeeld over de rol of behoefte die jouw product, dienst of materiaal vervult. Kijk met een frisse blik naar je bedrijfsvoering en je productieproces, rethink. Stap af van producten of materialen die je eigenlijk niet nodig hebt of ga op zoek naar duurzame alternatieven. Kijk of je via platformen producten kunt delen en zo intensiever kunt gebruiken.

Het Versnellingshuis Nederland circulair! helpt ondernemers bij het ontwikkelen van kansen in de circulaire economie.

2. Reduce

Ga zuiniger en efficiënter om met grondstoffen en voorkom zo verspilling. Zoals bijvoorbeeld Sunt. Zij zagen brood in bananen die anders op de afvalberg belanden, omdat ze te krom, te klein of te rijp zijn. Letterlijk brood, want zij maken er bananenbrood van. Ook als een verspillingsvrij product niet de kern van je onderneming is, zijn er veel manieren om je afval te verminderen, zoals tweedehands kopen of delen met collega’s.

3. Redesign

Als je bij de ontwerpfase al rekening houdt met reparatie, hergebruik of recycling, scoor je hoog op de R-ladder. Bijvoorbeeld door te ontwerpen voor een langere levensduur, modulair te ontwerpen om onderdelen makkelijk te vervangen of het product te upgraden en te vernieuwen. Zo verandert de keuken van Triboo met de wensen van de klant mee. Elk onderdeel is eenvoudig los te koppelen en te verwisselen. De oude keuken neemt Triboo weer in en gebruikt deze als grondstof voor een nieuwe keuken.

Pas in het ontwerp circulaire materialen toe, zoals biobased materialen of volledig recyclebare materialen. OFN Producten BV bijvoorbeeld maakt biobased verkeersborden van rijstvlies, minerale olie en steenzout. Het bord is volledig te recyclen tot een nieuw bord.

4. Re-use

Bij re-use gaat het om hergebruik van producten in zijn geheel. Heb jij het niet meer nodig? Misschien is een ander er nog blij mee. Voor platforms is dit vaak een verdienmodel. Of gebruik het product met een ander doel. Je ziet dat al veel in de modewereld. OML FASHION maakt van treinstoelbekleding espadrilles en tasjes.

Ziet het product er niet mooi meer uit of voldoet het niet meer aan de wensen van deze tijd? Afgedankte artikelen zoals smartphones en tablets vinden steeds vaker weer hun weg naar de consument. Opgefrist, hersteld of bijvoorbeeld met een upgrade zijn ze weer als nieuw, maar lager in prijs.

5. Repair en remanufacturing

Onderhoud en reparatie verlengen de levensduur van producten. Dat biedt kansen voor de lokale economie. Oude ambachten als schoenmakers, stoffeerders, meubelreparatie en kleermakers herleven. Is het product in zijn geheel niet herbruikbaar? Maak nieuwe producten van (onderdelen van) de oude producten, ofwel re-manufacturing. Daar draait alles om bij het bedrijf Remade in Holland. Zij herstellen de oorspronkelijke (elektro) mechanische componenten van bijvoorbeeld elektromotoren en aandrijvingen. Daarmee behouden ze grondstoffen en verminderen afval.

6. Recycling

Vergeleken met andere landen recyclet Nederland heel wat af. Namelijk 1.700 kilo per jaar per inwoner (Bron: CBS). Recyclen is het verwerken en hergebruiken van grondstoffen en reststromen of afval, zoals gras, afvalhout en koffiedik. Het gaat erom materialen te verwerken tot grondstoffen van het liefst gelijkwaardige kwaliteit als de oorspronkelijke grondstof. Zo zet Rotterzwam maandelijks 6.000 tot 7.000 kilo koffiedik om in 1.200 tot 1.400 kilo oesterzwammen. Of denk aan het maken van producten van gerecycled plastic, zoals een jurk van plastic flessen.

Maar er zijn meer bedrijven die geld verdienen met het creëren van waarde uit afval. Zoals New Horizon, dat inzet op urban mining. De waardevolle grondstoffen die vrijkomen bij de sloop en renovatie van gebouwen, gebruiken zij opnieuw in andere gebouwen. De Revopallet van Revopal is van 100% gerecycled karton en vindt zijn weg in de logistiek. De pallet is bovendien licht in gewicht. Dat verlaagt de belading bij transport.

Een eerste stap om bij te dragen aan recycling is het scheiden van je afval. Check met de Afvalwijzer voor bedrijven welk bedrijfsafval jij moet scheiden en hoe je nog meer kunt doen.

7. Recover

In de circulaire economie is het doel materialen zo hoogwaardig mogelijk te hergebruiken. Liefst het hele product. Is dat niet mogelijk, dan onderdelen van het product en tot slot de grondstoffen of reststromen. De laatste stap is verbranden van materialen met energieterugwinning. Zo zetten afvalverbrandingsinstallaties reststromen om in warmte en elektriciteit. Idealiter komen zo min mogelijk materialen bij deze stap terecht.

Nieuw bedrijfsmodel

Circulair ondernemen brengt ook nieuwe bedrijfsmodellen met zich mee, zoals extra focus op dienstverlening ofwel servitization. Bedrijven gaan dan vaak een directe en langdurige relatie met de klant aan. Een voorbeeld is het PaaS-model (Product-as-a-Service). Je verkoopt niet langer het product, maar de diensten en het gebruik ervan via bijvoorbeeld leasen, statiegeld, delen en abonnementen. Onderdeel van dit model is de terugname of vervanging van het product door de producent. Die behoudt hierdoor de verantwoordelijkheid voor het product. Zo is het in het belang van de producent om het product zo goed mogelijk te maken.

Het klinkt misschien ingewikkeld, maar dat hoeft het niet te zijn. Dat laat Clearcircle zien. Hun schoonmaakproducten bestaan uit een mix van veilige en goed afbreekbare stoffen. Het bedrijf biedt een retourprogramma. Ze leveren de producten rechtstreeks op locatie, vullen de voorraad aan en nemen de lege verpakkingen na gebruik weer mee retour. Uiteindelijk zetten ze de verpakkingen via recycling weer om tot nieuwe relevante producten.

Programma’s en subsidies

• Het Nationaal Groenfonds financiert projecten die bijdragen circulaire economie. Het gaat om rendabele projecten die streven naar gesloten kringlopen en minder afval en innovatieve projecten die bijdragen aan biobased economy.
• In het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 schetst het kabinet wat nodig is om zuiniger en slimmer met grondstoffen, producten en diensten om te gaan.
• De regering wil dat wet- en regelgeving helpt bij de omslag naar een circulaire economie. In het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2019-2023 bekijkt ze waar mogelijke aanpassingen in wet- en regelgeving nodig zijn. Ook is er een grondstoffenakkoord, waarin afspraken staan van de overheid en partners zoals VNO-NCW en natuur- en milieuorganisaties over de transitie naar de circulaire economie.
• Met de Grondstoffenscanner van RVO zie je welke grondstoffen je gebruikt én hoe je je risico’s verkleint op schaarste.
• Informatie over de Subsidieregeling DEI+ Circulaire economie, Subsidie circulaire ketenprojecten en Fiscaal voordeel met MIA en Vamil vind je bij RVO. Je leest daar ook praktijkverhalen van ondernemers die al circulair ondernemen.
• Op zoek naar contacten of een locatie in de regio? Check dan Servicepunt Circulair van Natuur- en Milieufederatie. Ze lossen ook knelpunten op het gebied van wet en regelgeving op en denken mee over de businesscase.