Het moet een onwerkelijk gezicht zijn. De complete drie lagen hoge houten woning van Startblock die liggend op een dieplader de straat inrijdt en daarna in één keer op de fundering wordt gehesen en vastgeklikt.
Jeroen Oost en Henk Visscher uit Urk, bedenkers en ontwikkelaars van deze optimaal duurzaam gebouwde huizen in hun Emmeloordse fabriek, zijn inmiddels vaak bij zo’n moment geweest. Toch hoorde Oost recent Visscher bij de plaatsing van zestien woningen in Gouda zeggen: ,,Het begint te wennen, maar het blijft bizar.”
Betaalbare huizen voor kleinere huishoudens
Startblock, opgericht in 2019, doet het heel goed en groeit snel. Begin 2023 werd anderhalf huis per week gebouwd, sinds eind 2023 kunnen vier woningen per week worden geleverd inclusief sanitair en complete keuken.
,,We kunnen probleemloos opschalen naar duizend woningen per jaar”, vertelt Jeroen Oost. ,,De belangstelling en vraag naar duurzame, snel realiseerbare betaalbare huizen voor een- en tweepersoonshuishoudens is groot, maar door de stroperige bezwaarprocedures ontstaat op veel plekken vertraging. Dat zou echt anders moeten wil de overheid de 900.000 nieuwe woningen realiseren die tot doel is gesteld.”
Permanente, duurzame betaalbare woningen
Projectontwikkelaar Jeroen Oost werd geprikkeld toen hij in 2018 op bezoek was bij een groot renovatieproject van sociale huurwoningen. De huizen werden energieneutraal gemaakt. ,,Dat kostte de wooncorporatie ongeveer een ton per woning. Die zag er daarna van buiten als nieuw uit, maar binnen bleef het oude meuk”, vertelt hij. ,,Ik dacht gelijk dat nieuwbouw veel beter zou zijn en aan twee compactere huizen op één plek realiseren want 72 procent van de Nederlandse huishoudens bestaat namelijk uit een of twee personen.”
Hij ging eens sparren met dorpsgenoot Henk Visscher, scheepstimmerman en inmiddels groot in interieurbouw. Het werden vele avonden waarbij ze uitgingen van het Bouwbesluit (een verzameling technische en andere voorschriften die gelden voor het bouwen van een bouwwerk, red.), want ze wilden permanente, duurzame én betaalbare woningen realiseren. Het plan moest zo efficiënt mogelijk zijn.
,,We waren er snel van overtuigd dat het houten huizen moesten worden en als we die industrieel wilden gaan maken, zou het ‘t handigst zijn dat in één stuk te doen. Bestaande modulaire bouwers zetten woningen, kantoren en scholen op locatie in elkaar. Wij wilden onze compacte rijtjeshuizen met drie woonlagen helemaal in de fabriek fabriceren en vervolgens in een keer naar de locatie vervoeren.”
,,Of dat mogelijk was, wisten we natuurlijk niet. We vroegen het een gespecialiseerd groot transportbedrijf. Ongeveer 4 meter hoog en 5 meter breed bleek het maximum toegestane vervoer. Ook mogen diepladers met zo’n vracht alleen tussen 23.00 en 06.00 uur over de weg. Die maten werden ons uitgangspunt.”
Experimenteren met Lego
,,We beseften direct dat we onze huizen dan liggend zouden moeten gaan vervoeren en ter plekke rechtop zouden moeten hijsen en plaatsen. Met de constructieve stijfheid van het hout zou het wel goed zitten, maar zou het lukken een complete woning van drie lagen beheerst te laten kantelen? Tijdens de opbouw in de fabriek zou dat al een aantal keer noodzakelijk zijn. We hebben toen van Lego bovenloopkranen gebouwd en zijn met een blok hout op schaal gaan experimenteren. Het kon!”
Punt voor punt zochten de mannen alles uit tot of een vaatwasser liggend mag worden vervoerd. Nadat ze ervan overtuigd waren dat alles kon, richtten ze in juli 2019 Startblock op en werd november dat jaar de eerste modelwoning groots gepresenteerd.
Lees ook: The Urban Woods wil met hout de woningbouw verduurzamen
De bestaande fabriekshal in Emmeloord moest 3,5 meter worden opgehoogd en er moest een vloer in komen. Uiteindelijk rolde eind 2021 de eerste Startblock-woning de fabriek uit. Momenteel zijn er 160 bewoond. Dit jaar komen er zo’n 200 Startblock-rijtjeshuizen bij. Uniek aan de Startblock-woning is dat er, rug aan rug, twee woningen kunnen staan waar er normaal één woning wordt gebouwd.
Om een complete woning beheerst te laten kantelen, hebben we van Lego bovenloopkranen gebouwd en zijn met een blok hout op schaal gaan experimenteren. Het kon!
Oost: ,,We zijn zeker concurrerend ten opzichte van betonbouw. En de maatschappelijke kosten liggen natuurlijk veel lager, juist omdat het houtbouw is. Een Startblock-woning sleutelklaar opleveren, dus inclusief vergunningen, aansluitingen, keuken, badkamer en buitenberging, kost circa 145.000 euro, exclusief btw.”
Samenwerking met gemeenten en woningcorporaties
Er is veel belangstelling voor de huizen, voornamelijk van wooncorporaties en gemeentes. Deze ‘halve’ rijtjeshuizen passen binnen de bestemmingsplannen, maar, tot frustratie van Oost, traineren bezwaarmakers de bouw enorm.
,,We hebben zelfs nog een potentiële opdracht lopen vanaf 2019! Die zit nog steeds vast in procedures tot aan de Raad van State. Het kan ook anders. In Wijk bij Duurstede is de samenwerking met de gemeente en woningcorporatie vlekkeloos gegaan. Het maakt veel uit hoe de nieuwbouw aan de buurt wordt gepresenteerd. Men is januari 2023 bij ons langs geweest en begin december hebben we de eerste woningen neergezet.”
Emissieloos bouwen
,,Onze huizen zijn 85 procent biobased. Dat hebben we mede bereikt met hulp van experts bij TNO, nadat Startblock subsidie had gekregen van het ministerie van Binnenlandse Zaken voor Emissieloos Bouwen. TNO bracht heel veel kennis in en we hebben samen ons hele bouwproces bekeken en in kaart gebracht zoals dat ook in de automotive industrie gaat, tot aan hoeveel tijd het monteren van een wc-bril kost. Het complete proces staat nu als een huis.”
,,Het gaat hard. Het begon in 2019 met gezamenlijk een ton investeren, niet wetend wat er daarna nog allemaal meer bij moest. Dit jaar verwachten we voorbij de twintig miljoen omzet. Financieel best uitdagend. Onze huizen zijn permanent, maar kunnen net zo makkelijk ook worden verplaatst zonder waardevermindering. Is in de toekomst een grote opknapbeurt nodig, dan hoeft dat ook niet ter plaatse, maar zouden ze even terug kunnen naar de fabriek.”
Lees ook: Duurzaam bouwen van huizen met stro? Dit bedrijf uit Deventer heeft de oplossing
In de nieuwe projecten voert Startblock een grondige modelwijziging door na feedback van de eerste bewoners. Omdat zij bijna altijd alleen wonen, heeft het halletje geen meerwaarde en dus verdwijnt het. Dat levert een 10 procent grotere keuken, woon- en slaapkamer op. Zo wil Startblock blijven vernieuwen en meebewegen met de vraag in de hoop zo veel mogelijk bij te dragen aan verduurzaming en verminderen van de woningnood onder starters en sociale huurders.
