Van het kalveren en opfokken tot het drie keer per dag melken, weinig ontgaat boer Joris Cremers (27) van het leven van zijn tweehonderd Holstein-Friesian. Maar dan komt om de drie dagen de tankwagen het erf van boerderij De Klef oprijden. En weg is zijn melk. Opgeslokt in de anonieme stroom van bulkzuivel.
Jammer is dat, vond de melkveehouder uit het Brabantse Overloon, en hij begon een plannetje te smeden. ,,Ik dacht toen nog simpel: ik breng volle melk rechtstreeks vanuit de koe naar mijn eigen dorpssuper'', zegt hij in de Volkskrant. ,,Dan zie ik nog wat terug van mijn werk.''
Ingewikkelder dan gedacht
De uitvoering bleek in de vier jaar die volgden ingewikkelder dan gedacht, maar met zijn initiatief direct zaken te willen doen met verkopers laat Cremers een ander geluid horen dan de boze protestboeren. Die gingen de afgelopen maanden onder meer de straat op om zich te beklagen over de lage prijzen die retailers betalen. Als hij boeren een betere prijs hoort eisen, denkt Cremers: ,,Heb je al met jouw buurtsuper gesproken over een samenwerking?''
Ik dacht toen nog simpel: ik breng volle melk rechtstreeks vanuit de koe naar mijn eigen dorpssuper. Dan zie ik nog wat terug van mijn werk
Joris Cremers, boer en ondernemer
Bij de buurtsuper
Cremers klopte vier jaar geleden aan bij Jan Verbeeten (38), filiaaldirecteur van de Plus in Overloon. Hij staat er om bekend dat hij graag samenwerkt met lokale ondernemers, waarbij hij een maximale straal van 30 kilometer hanteert. Hoe anders begon bijna 150 jaar geleden zijn voorvader, de marskramer die met koloniaal waar langs de deuren ging.
Bij de Plus van Verbeeten in Overloon groeit in het seizoen voor asperges, aardbeien en blauwe bessen het aandeel streekproducten inmiddels tot 8 procent. Sinds afgelopen weekeinde is daar de zuivel van De Klef, dialect voor de terp waar Cremers boerderij op staat, bijgekomen.
Van bulk naar meer speciale producten
Exacte cijfers over de opkomst van streekproducten zijn er niet, maar er is in supermarkten ontegenzeggelijk een verschuiving gaande van bulk naar meer speciale producten, ziet Jan Willem van der Schans, onderzoeker korte voedselketens bij Wageningen Economic Research. Denk aan de kleine koffiebranders die overal schapruimte verwerven en Heineken die logistiek samenwerkt met speciaalbierbrouwers.
Van verse landbouwproducten zonder verwerking, zoals eieren en aardbeien, wordt door supers al veel lokaal ingekocht. ,,Maar een boer die zelf een micromelkfabriek bij zijn stal plaats, dat is een heel ander speelveld '', zegt Van der Schans. ,,Die moet een enorme drempel over en veel zuivelverwerkers staan er pas sinds kort voor open dat boeren een deel van hun melk elders afzetten.'' Bij de grootste, Friesland Campina, gaat het om een bescheiden 170 van de 12 duizend aangesloten melkveehouders.
Lees ook: Comeback Spar: buurtsuper verovert stad en snelweg
Halve euro duurder
Bij het schap in de Plus van Verbeeten is het dinsdagochtend nog even wennen. ,,Dat verschil vind ik wel groot'', zegt een mevrouw die zojuist een pak huismerkmelk van 1,05 euro in haar winkelwagen heeft gelegd. Een liter De Klef van Cremers is 0,54 cent duurder. ,,Het product is wel onvergelijkbaar'', verdedigt filiaalmanager Verbeeten de melk van zijn streekboer. ,,Het is romiger en verser.''
Wacht zijn melk voor de fabriek tot drie dagen in de opslagtank, Cremers’ eigen merk ligt standaard de volgende ochtend in het schap. ,,Dit proces is ook duurzamer'', zegt hij. ,,De melk komt met 35 graden Celsius uit de koe. Die verhogen we nu direct naar 72 graden om het langer houdbaar te maken. Als het naar de fabriek gaat moeten we het eerst koelen naar 4 raden voordat zij het op 72 graden pasteuriseren. Die energieverspilling voorkomen wij.''
Streekproducent en consument dichter bij elkaar
Dat de consument opgevoed moet worden in de meerwaarde van producten uit de buurt, is ook doorgedrongen tot het ministerie van Landbouw. Vorig jaar kondigde minister Schouten een binnenlandse handelsmissie aan met als doel de streekproducent en consument ‘dichter bij elkaar brengen’.
Ze wil verder barrières in regelgeving wegnemen voor lokale ondernemers en supers verleiden meer met streekproducten te werken. Niet alle ketens staan daar namelijk zo voor open als de coöperatie van supermarktondernemers Plus, waar Verbeeten bij is aangesloten. Bij Albert Heijns verkopen ze bijvoorbeeld wel lokale kaas en vlees, onder meer onder de naam Streeckgenoten, maar filiaalmanagers mogen van de holding maar maximaal 10 procent van hun producten buiten het hoofdkantoor om inkopen. Jumbo wil niet zeggen welk percentage zij aanhouden.
Zonder concrete maatregelen te noemen wil minister Schouten ook wat doen aan de hogere prijs voor streekproducten
Hoge investering
Zonder concrete maatregelen te noemen wil Schouten ook wat doen aan de hogere prijs voor streekproducten. Maar waarom is die eigenlijk hoger? Er is toch een schakel tussenuit, waardoor Cremers ongeveer 1 euro per liter krijgt van Verbeeten? Veel meer dan de marktprijs van grofweg 0,35 cent die de grote melkverwerkers betalen.
,,Vergeet onze investering in de melkinstallatie niet'', zegt Cremers. ,,Het risico ligt nu ook bij ons.'' Verder moet de arbeid, verpakking en transport ook nog van de extra 0,65 cent per liter af.
Het blijft vooralsnog een bescheiden project, zoals bij meer boeren. Cremers wil uiteindelijk 10 procent van zijn totale productie zien eindigen in een melkfles of kwarkbeker met de naam van zijn boerderij erop. Dan heeft hij zijn investering – de hoogte ervan wil hij liever niet in de krant – in tien jaar terugverdiend en ligt de marge iets hoger dan op zijn melk die als bulk verdwijnt.
Zelf willen zuivelen
Om te komen waar hij nu is, ging boer Cremers door een zware tijd. Hij verkeek zich totaal op alle details – van zijn machine-inrichting tot het verpakkingsetiket. Iedere boer die zelf wil zuivelen, raadt hij aan eerst in gesprek te gaan met zijn eigen Jan Verbeeten. ,,Die zei direct tegen mij: ‘Leuk dat je volle melk onder eigen merk bij mij wilt verkopen, maar 80 procent van mijn klanten wil halfvolle’.'' Zo ging het vaker de afgelopen vier jaar. ,,Kon ik weer terug naar huis, mijn plannetje aanpassen.''
Lees ook: Opvallend: 'boerenpartij' CDA wil dat boeren minder exporteren
