Oud-topman Eneco bouwt zonneparking: zo wordt energietransitie ineens leuk

,,Dit is heus niet het ei van Columbus”, zegt Jeroen de Haas, zittend op een bankje aan de boulevard van Bloemendaal aan Zee, tegen de Volkskrant. De zon straalt uitbundig op deze doordeweekse ochtend. Even verderop staan enkele elektrische auto’s geparkeerd onder twee reusachtige overkappingen van vijfduizend zonnepanelen. Deze ‘zonneparking’ in Bloemendaal is een mooi voorbeeld van hoe het nieuwe, groene energiesysteem moet functioneren; vraag en aanbod van duurzame elektriciteit komen hier samen en vullen elkaar aan. En het opwekken van stroom gebeurt ook nog eens zonder extra ruimte in te nemen, de parkeerplaats was er immers al.

Een ‘zonnecarport’ als deze mag geen raketwetenschap zijn, maar is wel een elegante manier om de energietransitie soepeler te laten verlopen. Het idee komt van Groendus, een jong bedrijf dat duurzame oplossingen voor de zakelijke markt bedenkt. De Haas, voormalig ceo van Eneco, is sinds de oprichting betrokken bij Groendus en is nu voorzitter raad van commissarissen. Het bedrijf verzorgt de technische ontwikkeling en het advies, en zoekt daar financiers bij. Op dit moment zijn naast het management, ook Meewind en NPM Capital investeerders in Groendus. Kern van de werkwijze is het bereiken van ‘gelijktijdigheid’: groene stroom gebruiken op het moment dat die wordt geproduceerd.

Groendus helpt zakelijke gebruiker

In het bestaande energiesysteem past het aanbod van elektriciteit zich aan aan de vraag. Is er meer vraag, dan gaat de elektriciteitscentrale een tandje harder. Bij duurzame energie varieert het aanbod met het weer: meer zon en meer wind betekenen meer energie. Als de vraag niet meebeweegt op deze groene golven, ontstaan overschotten en tekorten, onbalans in jargon.

Overschotten belasten het elektriciteitsnet en bij tekorten moeten fossiele centrales bijspringen, wat tot onnodige CO2-uitstoot leidt. Groendus helpt zakelijke gebruikers hun vraag beter af te stemmen op het aanbod. Dat helpt de energietransitie en er valt ook nog wat mee te verdienen.

Accu's auto bijladen tijdens het zonnen

De Bloemendaalse parking is het ideale voorbeeld. Badgasten komen immers als het zonnig is (veel aanbod) en hebben tijdens de reis een deel van hun accu verbruikt (meer vraag). De auto-accu’s kunnen dus met de zon van de dag worden bijgevuld zonder het elektriciteitsnet te belasten. Dat is prettig voor netbeheerders, die nu soms al moeite hebben alle groene stroom in het stroomnet weg te krijgen.

Maar er kan meer. Stel dat diezelfde netbeheerders zouden zien dat de vraag naar elektriciteit in bijvoorbeeld Rotterdam aan het begin van de avond zal stijgen, dan kunnen ze de accu’s van e-auto’s in Bloemendaal met bestemming Rotterdam voorrang geven om volledig op te laden. Als deze auto's aan het eind van de dag naar Rotterdam rijden, kan het overschot worden teruggeleverd via een lokale laadpaal om de energievoorziening ter plaatse te ondersteunen. Voertuigen worden zo transporteurs van energie en worden bijna ongemerkt onderdeel van het elektriciteitsnetwerk.

Automobilist levert energie van e-car terug aan stroomnet

Ook de automobilist profiteert. Die kan eerst goedkoop stroom ‘tanken’ in zonnig Bloemendaal, om het later voor een meerprijs te verkopen via een Rotterdamse laadpaal. Voorlopig is dit nog theorie. Maar de technologie om het mogelijk te maken, komt de komende jaren beschikbaar. Bedrijven die veel elektriciteit verbruiken, kunnen nu al profiteren. Voor hen heeft Groendus een energiemarktplaats waarop gehandeld kan worden. Hier worden vraag en aanbod van groene elektriciteit gekoppeld zonder tussenkomst van een traditionele energieleverancier.

Particulieren komen later, voor hen moet thuis achter de meter nog veel gebeuren; apparaten moeten zich automatisch gaan aanpassen aan het aanbod. Dus de wasmachine moet vanzelf gaan draaien, de auto moet automatisch opladen en de warmtepomp moet zelfstandig energie bufferen als de zon schijnt of als het hard waait. Nu kunnen ze dat nog niet, maar digitalisering gaat de komende jaren een hoge vlucht nemen achter de meterkast, verwacht De Haas.

De tekst gaan onder de foto verder.

'Ergens in geloven brengt mensen als Elon Musk voort'

Bij de energietransitie gaat het vaak over technologie. Iets te vaak misschien, vindt De Haas, die ‘geloof’ minstens zo belangrijk noemt. Want de transitie heeft ook een belangrijk sociaal-cultureel component. Dat wordt nu weleens onderschat. ,,Want”, zegt hij, ,,als je ergens in gelóóft, zal het gebeuren. Kijk naar Silicon Valley, waar een heilige overtuiging bestaat dat technologie alles kan oplossen.” Of dat altijd zo is, is de vraag, aldus De Haas, ,,maar het brengt wel mensen voort als Elon Musk.”

Dus er mag wel wat meer visie en overtuiging in de mix. Toen hij nog de scepter zwaaide bij Eneco, riep De Haas in 2007 dat het energieconcern 100 procent duurzaam moest worden. We hadden slechts een vaag idee hoe dat moest, zegt hij nu. ,,Maar we waren ervan overtuigd dat verandering noodzakelijk was.”

Bazen grote bedrijven willen verduurzamen, de eerste stap naar verandering

Tot zijn verrassing kwam de grootste weerstand eerst van techneuten. Die riepen telkens: kan niet. ,,Toen ik windmolens wilde neerzetten, zeiden ze: je introduceert een systeemrisico.” Vanuit hun standpunt bezien begrijpelijk, zo’n ding levert op onvoorspelbare momenten energie, dat vergt aanpassing. Technici willen liefst een apparaat dat ze kunnen sturen, zoals een gascentrale die je even harder of zachter zet.

Om hun weerstand te overwinnen nam De Haas zich destijds iets voor: als het lukt ingenieurs enthousiast te maken, komt het goed. Die gaan dan aan het werk, puzzelen aan oplossingen en zorgen dat het werkt. Ze zijn in feite de Elon Musks van de energietransitie. Overtuiging is volgens De Haas de sleutel om tot noodzakelijke veranderingen te komen. Voorbeeldgedrag van overtuigde ceo’s is daarom zo belangrijk. ,,Kijk naar KLM, Schiphol, NS, die willen nu allemaal duurzaam zijn.” Als dit gebeurt, volgen er steeds meer en komt stap voor stap de verandering.