Hoe transformeer je tot duurzaam bedrijf? Disruptors én gevestigde bedrijven vertellen

In het boek De Notenkraker staat businesstransformatie centraal. Welke noten moet je kraken om je bedrijf te kunnen veranderen? Zeker in deze tijd van energietransitie een belangrijk thema voor zowel scale-ups als gevestigde bedrijven.

,,De duurzaamheidstransitie slaagt alleen als de gevestigde orde én disruptors samen het systeem veranderen”, zegt Bas van Abel tijdens die boekpresentatie. Hij is mede-oprichter van scale-up Fairphone en startup De Clique. KLM-ceo Pieter Elbers is het met hem eens: ,,De enige manier om te versnellen op duurzaamheid, is dat collectief aan te pakken. Van één afdeling die dit doet, naar alle afdelingen die ermee bezig zijn; en van het zelf doen naar het besef dat je als bedrijf een plek hebt in het gehele ecosysteem.''

Ook gevestigde bedrijven als KLM voelen druk om te versnellen

Het vertrekpunt van succesvolle disruptors als Swapfiets en Fairphone en van gevestigde bedrijven als KLM en SHV Energy is anders. De gevestigde orde ervaart druk vanuit de omgeving om te versnellen, onder andere doordat met name China maar ook Europa de beleidsdruk opvoert. Daarnaast wordt meer dan voorheen de wens van binnenuit gevoeld, omdat medewerkers kiezen voor missiegedreven organisaties. Voor Elbers van KLM en Marrianne Groeneveld van SHV Energy gaat deze reis naar versnelling op duurzaamheid daarom over goed doseren en goed kiezen, zodat je middelen uit de huidige businessmodellen vrij kunt maken, om te herinvesteren in bijvoorbeeld nieuwe brandstof en nieuwe technologie.

De uitdagers in de markt voelen een ander soort druk om te versnellen; de druk om te schalen zodat marktkansen zo snel mogelijk worden gepakt. Met name het succesvol mengen van bloedgroepen daarbij - entrepreneurs en ‘gelovigen’ met planners en vakspecialisten - allen nodig in de weg voorwaarts, houdt hen bezig.

Naast de verschillen, blijken veel van de noten om te kraken op weg naar duurzame groei overeen te komen, zowel op organisatie-, project- en programma- als individueel niveau.

Transformatiestappen zetten via het bouwen of behouden van adaptief vermogen

Bij het richting geven aan verandering op organisatieniveau streven beide type bedrijven naar twee transformatiesnelheden tegelijkertijd. Enerzijds het dagelijks zetten van kleine transformatiestappen via het bouwen of behouden van adaptief vermogen. Anderzijds het zetten van grote transformationele stappen via de bedrijfsstrategie. Groeneveld (SHV Energy) verduidelijkt dat ze het aanpassingsvermogen van haar bedrijf vergroot door ervoor te zorgen dat er een goede voedingsbodem voor verandering is. Tegelijkertijd zorgt SHV Energy voor een strategische verandering door in te zetten op een fossielvrije business in 2040. Door KLM worden door Elbers onder het initiatief ‘Fly Responsibly’ tal van initiatieven genomen om verder te verduurzamen.

Medewerkers en leiders meekrijgen in duurzaamheidstransitie

Het mobiliseren van alle leiders en medewerkers blijkt voor allen een harde noot om te kraken. Ter illustratie: ,,Onder het mom van ‘go big or go home’ is Swapfiets op missie om de fietsen met de blauwe banden in alle wereldsteden het stadsbeeld te laten kleuren”, zegt oprichter Dirk de Bruijn. ,,Dit opschalen vraagt om implementatie van een centraal geleide micromobility-businessstrategie”.

Om ieder individu mee te nemen op die reis gebruikt De Bruijn de volgende metafoor. Hij spreekt over een champagnetoren die zich tergend langzaam vult als je alleen van bovenaf inschenkt en je geen rekening houdt met een aantal ontbrekende glazen. Als je de glazen op verschillende niveaus van de toren inschenkt, versnel je het resultaat en reduceer je je afhankelijkheid van de ontbrekende schakels. Zó activeer je leiderschap op ieder niveau, en krijg je kracht achter je plannen. Auteur Anne Kloosterboer vult aan: ,,Versnellen bij transities gaat vaak over periodiek stilstaan en vertragen om – om in champagnetoren-termen te blijven spreken – de juiste schenkstrategie te bepalen.''

Bij het leiden van verandering kampen allen in hun businesstransformaties met een overdaad aan ideeën en initiatieven, waardoor ze soms door de bomen het bos niet meer zien. Durven kiezen, durven stoppen, écht afmaken en meten of je managementinfrastructuurbatterij vol of leeg is, blijken de belangrijkste ingrediënten om de verleiding van overdaad te weerstaan.

Volgens voetbalnestor Kees Jansma is een goudeerlijk gesprek met medewerkers en managers ook belangrijk als je je bedrijf wilt veranderen. Niet iedereen kan of wil mee. Dan is eerlijk zijn belangrijk. Een beetje zoals Louis van Gaal deed toen hij Huntelaar zonder omhaal de waarheid vertelde: ,,Huntelaar, ik verkies Van Persie boven jou voor een basisplaats, omdat hij op dit moment beter speelt. Teken je in op een plek op de reservebank? Zo ja, dan neem ik je graag mee. Zo nee, dan respecteer ik het als je nu nee zegt.'' Huntelaar sprak zijn waardering uit voor deze eerlijke boodschap, en kiest het eerste.