Rapport 'Staat van het mkb': te weinig dynamiek, innovatie en digitalisering

Elk najaar publiceert het Nederlands Comité voor Ondernemerschap het jaarbericht over de staat van het mkb. Dit jaarbericht is anders dan anders. Net als in voorgaande jaren worden de ontwikkelingen in het midden- en kleinbedrijf geschetst, maar de staat van het mkb wordt nu voor een belangrijk deel bepaald door de coronacrisis. Het mkb is als motor van de Nederlandse economie hard geraakt. De coronacrisis biedt ook de kans om de problemen aan te pakken die er al eerder waren. In het rapport ‘Ondernemen is vooruitzien’ doet het Comité aanbevelingen over investeringen in innovatie, arbeidsmobiliteit en ondernemerschap.

'De investeringen in menselijk kapitaal stagneren al tien jaar'

Mike Ackermans, lid van de hoofddirectie van het Centraal Bureau Statistiek dat de cijfers had verzorgd, opende de Zoomsessie, waarna hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen aftrapte met een presentatie vol ‘gemengde gevoelens’.

,,Het mkb, de ruggengraat van de economie die 65 procent van de toegevoegde waarde vertegenwoordigt en ruim twee derde van de banen zorgt, heeft te weinig dynamiek en twee derde doet niet of nauwelijks aan innovatie en digitalisering. De investeringen in menselijk kapitaal stagneren al tien jaar.”

Veel ondernemers zijn pessimistisch, blijkt uit de investeringsverwachting voor 2021. In het kleinbedrijf (5-50 fte) is het aandeel ondernemers dat krimp verwacht elf procent groter dan het aandeel dat groei verwacht. In het middenbedrijf is dat vier procent; in het grootbedrijf één. De helft heeft omzetverlies en in het mkb - dat sterk is vertegenwoordigd in de zwaar getroffen sectoren - zelfs tachtig procent, ook door corona. Hoopvol is het bericht van het World Economic Forum dat Nederland bij de landen hoort met de betere uitgangspositie voor herstel.

Harold Goddijn: 'Er dreigt een tweedeling in de financiering'

Voor het virtueel overhandigen van het jaarbericht aan staatssecretaris Mona Keijzer noemde Goddijn, oprichter en ceo van TomTom, als belangrijkste probleem dat het is vooral lastig passende financiering te vinden, terwijl dat nou juist noodzakelijk is voor innovatie en daarmee groei. ,,Er dreigt een tweedeling in de financiering. Hoewel de historisch rente laag is en er een overvloed aan liquiditeit is, bereikt dat mkb-ondernemingen niet. Die zijn te klein, te duur en bieden onvoldoende zekerheid. Daarnaast is arbeidsmobiliteit een belangrijke uitdaging en is het nodig de publieke dienstverlening te versterken.”

‘Steunen, herstellen, helpen aanpassen en vernieuwen. ’Dat is wat het kabinet in de woorden Mona Keijzer doet. Ook de staatssecretaris is ,,nog niet tevreden met de toegang tot financiering en daarom blij met de rol van Stichting mkb-financiering”. Een concrete actie om met InvestNL ‘nog 500 miljoen euro beschikbaar te krijgen voor het technisch mkb, dat de toekomst heeft’. En ja, de dienstverlening moet minder ‘versnipperd’, waarbij Keijzer je daarvoor het instrumentarium om recht te doen aan grote diversiteit.'

De financiële markt is nog van de twintigste eeuw, vindt Ronald Kleverlaan. De voorzitter van de Stichting MKB Financiering noemt het een mismatch omdat de ‘huidige kennisintensieve bedrijven andere onderpanden’. ,,Er is veel meer flexibiliteit nodig met steeds meer sociale ondernemingen en bijvoorbeeld medewerkersparticipatie.”

‘De filosofie van het Comité en wat de SER ontwikkelt’ liggen volgens voorzitter Mariëtte Hamer ‘heel dicht bij elkaar’. ,,De grote vraag is hoe we ruimte krijgen voor groei op deze inclusieve arbeidsmarkt.” Hamer toont zich optimistisch en wijst ook op de kansen die deze tijd biedt. ,,Corona legt een vergrootglas op bestaande structurele problemen, waardoor de urgentie zichtbaarder is en we dingen sneller gaan doen.” Met koningin Máxima bezocht Hamer een werknaarwerk-proeftuin in Amsterdam waar UWV, vakbond, mkb en de gemeente een gezamenlijke aanpak kiezen zoals het Comité voorstaat. ,,Alle vier noemen ze Nederland qua regelgeving een ‘spaghettiland’. Erg mooi is dat werkgevers allemaal, met bijna tranen in de ogen, zeggen dat ze straks hun mensen terug willen.”

,,Banen zijn er”, klinkt Jacco Vonhof, die het ‘graag wat efficiënter’ zou willen. De voorzitter van MKB-Nederland en eigenaar van Novon Schoonmaak heeft liever ,,geen spaghetti, maar iets met meer laagjes: lasagna. Die banen, bij voorkeur vaste, zijn voorwaarde voor productiviteit. Daarvoor zijn investeringen nodig, terwijl het eigen vermogen vaak op is.”