Nederland is walhalla voor internationale vega-industrie

In de bonus: vegetarische spareribs en vegakibbeling. In de afgelopen 'week zonder vlees' had supermarktleider Albert Heijn zijn vegaschap in negenhonderd winkels 1 meter groter gemaakt. Dat is voortaan 5 meter breed, met plek genoeg voor de 160 vleesalternatieven die AH nu biedt, valt te lezen in Het Parool.

Ook de Amsterdamse Weedburger - van zeewier - is geland bij AH. ,,We zijn ooit begonnen met verkoop vanuit een zelf getimmerde bakfiets", zegt oprichter Mark Kulsdom. ,,Nu liggen we overal in de Appie. Dat is gewoon magisch. Vega is echt niet meer dat witte blok natte tofu. Als AH gas geeft, dan gaat er iets gebeuren."

Hij ziet dit als een doorbraak, en niet alleen voor zijn bedrijf. ,,Toen we in 2013 begonnen, was het allemaal onwijs niche. Maar sinds 2016 gaat het hard. Ik voel me een wielrenner die de berg oprijdt, terwijl net voor de top het hele peloton over me heen raast.''

AH is niet de enige mastodont op drift. Rookworstpionier Unox maakte bekend vol in te gaan zetten op vegetarische producten, en ook vleeskampioenen als Vion (Meat) en Van Loon (Blue Butcher) storten zich op vleesalternatieven.

De verkoop van vegetarische producten steeg volgens marktvorser IRI vorig jaar in Nederland met 32 procent, terwijl de vleesverkopen met 8 procent toenamen. Waren plantaardige vleesvervangers in 2005 nog goed voor een winkelomzet van 60 miljoen euro, in 2020 werd daarmee al 190 miljoen omgezet.

Vega-economie wordt groter en belangrijker

Dat trekt wereldwijd aandacht. Het Britse Meatless Farm koos vorig jaar bewust voor de Amsterdamse Prinsengracht als plek voor zijn mondiale hoofdkantoor. Bereikbaarheid, de ruime aanwezigheid van potentieel personeel en het creatieve ondernemersklimaat speelden daarbij een rol. Maar de Nederlandse positie in de vega-economie maakte een verhuizing onvermijdelijk - andere steden zijn niet eens overwogen.

,,De Nederlandse markt voor plantaardige vleesalternatieven is extreem interessant", zegt topman Erwin Meijer. ,,De afzet is hier al groot, er is veel kennis en er zitten veel concurrenten. Als je gezamenlijk aan het touw trekt, heb je meer kracht. Dan krijg je meer producten, betere producten en lagere prijzen. 5,99 euro voor twee burgers is voor een deel van de doelgroep niet te betalen.''

Het bedrijf zet nu 'ergens in Nederland' een fabriek op, die rond de zomer gaat produceren. Dan ook zullen de eerste producten, die al verkrijgbaar zijn bij groothandels, in de supermarkt liggen.

De Britten zijn niet de enige nieuwkomers. Ook het Amerikaanse Beyond Meat, dat onder meer achter vegafastfood van McDonald's en Burger King zit, ziet Nederland als springplank naar de rest van de wereld. Beyond Meat zet in Nederland een keten fabrieken op voor de productie van vleesvervangers, te beginnen met een eiwittenvestiging in Twente, die de grondstoffen maakt voor Beyondburgers.

Nederland sleutelt al jaren aan vleesvervangers

Volgens econoom Thijs Geijer van ING trekken bestaande vegabedrijven nieuwe vegabedrijven aan. ,,Er komt veel technologie kijken bij het ontwikkelen en grootschalig fabriceren van vegaproducten, maar ook bij de marketing ervan. Dat werkt als een magneet. Het talent, de kennis en het netwerk zijn hier al aanwezig."

Dat komt doordat in Nederland - vanuit idealisme of vanuit de traditionele vleesindustrie - al jaren wordt gesleuteld aan vleesvervangers. Is Amsterdam de locatie voor de kantoren, Twente is de hotspot voor productie en Wageningen University de sleutelplek voor onderzoek. ,,Dat is een netwerk dat je elders nog niet veel ziet."

Die pionierspositie heeft Nederland te danken aan de vegabewuste consument. ,,De consumptie van alternatieven voor dierlijke producten ligt hier relatief hoog. Dat is voor bedrijven een belangrijke voorwaarde om de markt te betreden." Alleen de Finnen eten per hoofd van de bevolking meer vega dan Nederlanders.

Consumenten profiteren op hun beurt weer van de vegagoudkoorts. ,,De afgelopen jaren is het aanbod van alternatieve vleesproducten enorm gegroeid", zegt Geijer. ,,Dat zal alleen maar doorzetten, nu hier meer van deze bedrijven komen te zitten."

De tekst gaat verder onder de foto.

Vleesvervangers zijn tegenwoordig redelijk goed vertegenwoordigd in de schappen van de supermarkt. Foto: Het Parool/ANP

Door innovatie is plantaardig een eigen categorie in de winkel

Meer variatie is hard nodig, zegt topman Meijer van Meatless Farm, om ook de vleesetende massa 'een, twee, hopelijk zeven keer per week' te laten overstappen. ,,Nog altijd is de vegaburger de signature dish van deze markt. Maar hoe vaak kun je een burger eten? Het doet het goed op de foto, maar je kunt er niet zoveel mee."

De nieuwkomer richt zich daarom op ingrediënten, zoals vegetarisch gehakt en vegakip met de structuur van de vleesvariant. ,,Innovatie is cruciaal, anders stagneert de markt. Alleen daarmee is 'plantaardig' over vijf jaar niet meer dat alternatief voor vlees, maar een eigen categorie in winkels en horeca; zodat het doodnormaal is dat je vegagehakt gebruikt voor lasagne, wraps of chili."

Investeerders zien de vega-industrie als een deelneming

Alternatieven voor vlees zijn ook financieel interessant. Vegacollectief Livekindly heeft inmiddels 335 miljoen euro opgehaald - waarvan 80 procent uit buitenlandse bronnen - en er zit er zeker nog zo'n bedrag in de pen. Livekindly steekt dat kapitaal in de overname van vegabedrijven en breidt er de productiecapaciteit voor onder meer vegakip en vegafrikadellen mee uit in een voormalige vleesfabriek in Oss.

Dat er gecasht kan worden met vleesvervangers, verwacht ook investeerder Gilde, de eigenaar van de grootste Nederlandse producent, Vivera. Dat staat volgens Het Financieele Dagblad voor 'honderden miljoenen euro's' in de etalage. Het bedrijf, dat vorig jaar voor 85 miljoen euro aan vleesvervangers verkocht, bevestigt noch ontkent dat.

Ook het Amsterdamse Weedburger is bezig met een nieuwe geldronde. ,,Het is nu gemakkelijker om aan geld te komen", zegt Kulsdom. ,,Sinds de beursgang van Beyond Meat in 2019 blijkt dit een groeimarkt te zijn waar geld is te verdienen. We zien alle spelers om ons heen enorme bedragen ophalen. Veel investeerders willen aan boord stappen. Ze begrijpen deze markt nu ook beter, omdat er zoveel voorbeelden zijn."

De sprong van idealisme naar massamarkt betekent voor de vegapionier wel een omslag. ,,We moeten eigenlijk helemaal opnieuw beginnen. Klanten kunnen ons wel leuk vinden op Lowlands, maar hoe zorg je ervoor dat heel Nederland ons leuk vindt?"