Dit Purmerendse bedrijf is wereldkampioen fietsspaken zetten

De 71-jarige Arno Weijers laat trots de robotmachine zien die hij in elkaar heeft gezet, alsof het om een opdracht uit een meccanodoos gaat. Met het apparaat kunnen uit een lange strook aluminium drie fietsvelgen worden gemaakt. Het apparaat is ingenieus en volledig gerobotiseerd.

Sinds een jaar is Weijers bij Holland Mechanics aan het werk, nadat hij in het verleden techneut was geweest bij de Luchtmacht en later leraar in het mbo. Aan de Volkskrant vertelt hij: ,,Het is een prachtig innovatief bedrijf en op de werkvloer is het gezellig", zo verklaart hij met pretogen zijn terugkeer in het arbeidsproces, vijf jaar na zijn pensioen. ,,Geloof het maar niet. Hij doet het alleen maar voor het geld", ginnegapt een collega.

De productie van machines voor velgenbouw is een nieuwe activiteit van het bedrijf. Al sinds 1971 maakt Holland Mechanics machines voor het plaatsen van spaken in tweewielers. Alle grote fietsenfabrikanten – van Accell en Pon in Nederland tot Giant in Taiwan en Trek in de VS – behoren tot de klandizie, net als motorenfabrikanten als KTM, Honda en BMW.

Holland Mechanics mag zich wereldmarktleider noemen in deze niche in de markt. 95 procent van de in Purmerend gemaakte machines wordt geëxporteerd. Er staan er inmiddels duizenden: van de steppen van Kazachstan tot de jungle van Brazilië.

Werktuigbouwkundigen en softwarespecialisten

De grote fabriekshal op het industrieterrein van Purmerend lijkt op een eldorado voor werktuigbouwkundigen en softwarespecialisten. Het is schoon en stil. Her en der sleutelen mensen aan de vernuftige apparatuur, terwijl overal proefwielen hangen van elk van de klanten: velgen in alle maten. Er lijkt nog voldoende ruimte, maar toch wordt al naar een groter pand uitgekeken.

Vorig jaar nam het bedrijf in Purmerend een concurrent in Europa over, het Italiaanse Marchetti, waarvan de activiteiten langzaam maar zeker naar Purmerend worden overgeheveld. Maar er wordt ook gerekend op verdere autonome groei.

Gespaakte wielen onder auto's

,,Gespaakte wielen hebben nu eenmaal een groot voordeel ten opzichte van gegoten wielen. Ze zijn veel lichter. In klassieke auto’s waren ze ook veel te vinden. Later verdwenen ze. Maar ik sluit niet uit dat ze in de toekomst weer onder auto’s te zien zullen zijn", zegt directeur Wouter van Doornik.

Holland Mechanics

Het bedrijf werd in 1971 opgericht door Gerard van Doornik, de grootvader van de huidige directeuren Wouter (48) en Maarten (52) van Doornik. Ook hij was al met pensioen, nadat hij importeur en eigenaar was geweest van de Raleigh-fabriek in Amsterdam. Samen met techneut Kees Damman construeerde hij op zijn 64ste een eerste zogenoemde vlechtmachine die spaken aan de velg kon bevestigen.

,,Tot dan toe was het altijd handwerk geweest dat werd gedaan in gevangenissen en sociale werkplaatsen. Het luisterde nauw. Om een perfect gespaakt wiel te krijgen moeten niet alleen de zijslag en hoogteslag precies goed zijn, ook moeten alle spaken dezelfde spanning hebben", zegt Wouter van Doornik. ,,Het betekent dat alle nippels (moeren, red.) even strak moeten zijn aangedraaid. Anders gaat het wiel zwabberen."

Met de hand is dit bijna niet te doen. Minimaal kostte het 20 minuten en dan was het vaak ook niet perfect. Daarvoor waren er vroeger zoveel wielen met een kleine slag. Met de machines van Holland Mechanics kan dit volautomatisch worden gedaan op een tiende van een millimeter. En binnen een minuut. Eerst worden de spaken aan de naaf bevestigd, daarna worden ze aan de velg vastgedraaid. Dan wordt de spanning optimaal afgesteld en ten slotte wordt de band erom gelegd. ‘Simply better than hand’, is een slogan van het bedrijf.

Machines en robots op algoritmes

Na de allereerste vlechtmachine van opa Gerard, die nog als museumstuk in de eigen productiehal staat, kwamen er andere verbeterde machines. In 1977 werd de eerste robot geconstrueerd die ook de spanning kon reguleren. Ruim vijftig jaar later maakt Holland Mechanics 25 verschillende soorten machines en robots voor de fietsen- en motorfietsenindustrie. De modernste werken op basis van algoritmes. De wielen zijn steeds gecompliceerder geworden, met minder spaken, hogere velgen en bredere velgen. Daar moet ook de apparatuur geschikt voor worden gemaakt.

Opa Gerard van Doornik bleef tot 1989 in het bedrijf. Hij had vliegangst en deed zijn zaken vooral in Europa. Het liefst reed hij op zijn oude dag met oma over het continent. Onder zijn zoon Jos werd de organisatie verder geprofessionaliseerd en sloeg het bedrijf zijn vleugels uit naar andere continenten.

Fabriek in China

Toen diens zonen Wouter en Maarten in 2000 in het bedrijf traden, werd besloten een fabriek in China te openen. ,,Het was een groot risico, maar het is de beste keuze die we hebben gemaakt. Van de 120 miljoen fietsen die jaarlijks in de wereld worden gemaakt, komen er 15 miljoen uit Europa. China maakt er 80 miljoen, tweederde van de markt", aldus Maarten van Doornik.

Handelsoorlog en coronavirus

In het bedrijf in China werken zestig mensen. Onzekerheden zijn er altijd, zoals de handelsoorlog en het coronavirus, maar Holland Mechanics ziet dit meer als tijdelijke uitdagingen. Het risico dat China de technologie van het Nederlandse bedrijf kopieert, nemen de broers op de koop toe. ,,Naast een copyright is er ook een right to copy", grapt Van Doornik. Hij is overtuigd dat Holland Mechanics zijn voorsprong kan houden door voortdurend te blijven innoveren.

De markt is ook dynamisch. De komst van mountainbikes en vooral e-fietsen heeft tot nieuwe uitdagingen geleid. E-fietsen vereisen bredere velgen en sterkere en stabielere wielen, omdat de snelheid hoger is. Maarten van Doornik toont een nieuw wiel dat door het Massachusetts Institute of Technology (MIT) is ontwikkeld. Hierin is een elektromotor met batterij verwerkt die met een smartphone kan worden aangedreven. ‘Je kunt dat wiel in een conventionele fiets zetten en je hebt een e-fiets.’

De productie van machines voor motorfietsenwielen is een andere niche in de markt. De spaken zijn dikker en steviger en de spanning moet op grond van akoestiek worden getest. Iedere spaak wordt bespeeld als een gitaar, waarna ze exact aan elkaar gelijk worden aangedraaid.

De beide broers zijn zelf geen briljante techneuten. Zij doen vooral de productmarketing en de commercie waarbij zij teams aansturen in Europa, China, Taiwan, India en Zuid-Amerika. De technici in de fabriek mogen hun eigen kunstje doen. Zelfs 71-jarigen laten zich daartoe verleiden.