Klaas Knot: ‘Zonder ondernemersrisico geen economische groei’

Het belang van goed ondernemerschap onder de aandacht brengen. Dat is volgens Klaas Knot de essentie van de prijs die hij al sinds 2012 elke twee jaar uitreikt als voorzitter van de Koning Willem I Stichting die de gelijknamige onderscheiding in 1958 in het leven riep. Knot, president van De Nederlandsche Bank, is voorzitter, koningin Máxima is erevoorzitter.

Bedrijven die in aanmerking komen, moeten voldoen aan de vier D’s. Knot legt uit: ,,Wij zetten ondernemers in het zonnetje op basis van durf, daadkracht, doorzettingsvermogen en duurzaamheid. Zonder ondernemers die risico nemen, zal je geen economische groei hebben. Je moet dus durf hebben en een stapje extra zetten waar anderen dat niet aandurven. Tegelijk krijgt elke ondernemer te maken met tegenslag. Je moet laten zien dat je veerkrachtig bent en niet bij het eerste zuchtje tegenwind de handdoek in de ring gooit. Duurzaamheid, de vierde D, wordt steeds belangrijker. Denk aan recycling, omgaan met schaarse grondstoffen en met minder input, meer output produceren.”

Lees ook: Dit zijn de genomineerden voor de Koning Willem I Prijs: ‘Oscars van het bedrijfsleven’

Negen bedrijven maken kans op Koning Willem I-prijs

Negen finalisten maken kans om één van de drie winnaars te worden. Eén prijs is er voor het grootbedrijf, één voor mkb-bedrijven en één winnaar krijgt een duurzaamheidsplaquette. ,,De impact van de prijs is enorm”, legt Knot uit. ,,Bij oud-winnaar VDL heeft tien jaar lang een banner gehangen met ‘Winnaar Koning Willem I-prijs’. Het bedrijf wordt echt in het zonnetje gezet en er komt een werkbezoek met de koningin en mijzelf. Dat versterkt vaak weer het lokale ondernemersnetwerk. Bovendien ontvangen we ze op het winnaarsdiner.”

Als je duurzaamheid niet integreert in je bedrijfsvoering, ben je als ondernemer tegenwoordig niet meer levensvatbaar op lange termijn

Knot is het ermee eens dat duurzaam ondernemen bij veel bedrijven nu al tot in de haarvaten wordt doorgevoerd, maar ziet de prijzen als complementair. ,,Winnaars van het grootbedrijf en het mkb kunnen tegenwoordig echt niets anders dan duurzaamheid integreren in hun bedrijfsvoering. Anders ben je als ondernemer niet meer levensvatbaar op lange termijn. Maar de aparte categorie moet je ook zien voor echte gamechangers. Bedrijven die cutting edge zijn. Hemelbestormers. Een voorbeeld voor anderen.”

Dopper uit Haarlem, bekend van de herbruikbare waterflessen, fabrikant van duurzame mobiele telefoons Fairphone uit Amsterdam en metaalrecycling specialist Myne Circular Metals uit Harderwijk zijn van die hemelbestormers. Binnen het mkb maken radarspecialist Robin Radar Systems uit Den Haag, rubberfabrikant EKI uit Nijmegen en pionier in de sloopbranche Lagemaat Sloopwerken uit Heerde kans. Meelfabriek Royal Koopmans uit Leeuwarden, keukenfabrikant DKG Groep uit Bergen op Zoom en agrarische Coöperatie Koninklijke Cosun uit Breda zitten in de race in de categorie grootbedrijf.

Diversiteit en inclusie zijn ‘license to operate’ voor ondernemers

,,Alle negen zijn ze innovatief bezig met duurzaamheid”, valt Knot op. Ook opvallend is volgens Knot de nadruk op bredere maatschappelijke thema’s, zoals diversiteit en inclusie. ,,Schoonmaakbedrijf CSU Groep (winnaar 2020, red.) scoorde daar heel hoog op. Twintig jaar geleden was dat anders geweest. Tegenwoordig is het echter een ‘license to operate’. Natuurlijk wil je winst maken, maar veel ondernemers die ik spreek zeggen ook: ik wil een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij. Uitdagingen het hoofd bieden, daarvoor hebben we ondernemers nodig. Een bedrijf dat met de rug naar deze ontwikkelingen gaat staan, heeft geen toekomst.”

Een andere overeenkomst: alle bedrijven bestaan al even. ,,Ze hebben bovendien laten zien dat ze een aantal stormen en crises hebben doorstaan. En hun innovatie hebben we juist nodig bij huidige knelpunten als arbeid, fysieke ruimte, stikstof en milieubeslag.” Volgens Knot zijn deze knelpunten een uitdaging, maar zeker ook een kans. ,,Voor al die uitdagingen denk ik dat we juist de creativiteit en innovatie nodig hebben die alleen komt uit ondernemerschap.”

Uitstekend ondernemersklimaat in Nederland

Dat ondernemerschap heeft alle baat bij een vruchtbaar ondernemersklimaat. Knot: ,,De laatste tijd is er terecht kritiek geweest vanuit het bedrijfsleven op het gemak waarmee even een begroting werd verbouwd in de Tweede Kamer, waarvan de consequenties van enkele voorgestelde maatregelen niet waren doordacht.” Maar dat zijn ‘kanttekeningen bij een verder uitstekend ondernemersklimaat’, meent de DNB-president.

Het is van belang dat de politiek de voelsprieten blijft uitsteken onder ondernemers

,,We hebben een goed functionerend rechtssysteem, wat gunstig is bij iets als eigendomsrechten. We hebben een hoog opgeleide beroepsbevolking, goede publieke voorzieningen. Dat zie je allemaal terug in internationale ranglijstjes over ondernemerschap. Een uitstekend ondernemersklimaat vereist alleen wel zorgvuldig onderhoud, waaronder toereikende uitgaven voor R&D. Daarom is het van belang dat de politiek de voelsprieten blijft uitsteken onder ondernemers.”

Lees ook: 8 op 10 ondernemers vindt regeldruk te hoog

Toenemende regeldruk bij mkb-bedrijven

Eén van de grootste ergernissen onder ondernemers is de toenemende regeldruk. Tachtig procent van de mkb-ondernemers vindt zowel de Nederlandse als de Europese regeldruk te groot, blijkt uit een enquête van MKB-Nederland en VNO-NCW.

Lachend: ,,Ik weet zeker dat ik me er ook aan geërgerd had als ik ondernemer was. Helaas komt veel van de regeldruk doordat de maatschappij complex is. Naarmate wij meer en meer in lastige verdelingsvraagstukken komen, omdat er capaciteitsknelpunten komen in bijvoorbeeld arbeid, stikstof en fysieke ruimte, zul je verdelingsmechanismen nodig hebben. We vinden niet overal beprijzing acceptabel, omdat je dan de rekening legt bij groepen die dat niet altijd kunnen betalen. Het alternatief is dan normering. Regeldruk. In zekere zin is dat onvermijdelijk. Natuurlijk moeten we vaak de vraag stellen: is dit echt nodig? Gaat hier écht iets mis als er geen regels zouden zijn? En is die prijs hoger dan de compliance kosten van de regelgeving. Maar een simpelere maatschappij met minder regels gaat denk ik niet, met 18 miljoen nogal bedrijvige inwoners op die postzegel.”

We moeten vaak de vraag stellen: is dit echt nodig? Gaat hier écht iets mis als er geen regels zouden zijn?

Noem de regeldruk het wisselgeld voor dit ondernemersklimaat, stelt Knot. ,,De overheid vervult ook een heel nuttige taak en creëert randvoorwaarden voor succesvol ondernemerschap in de rol van marktmeester. We verwachten nogal wat van de overheid. Terecht. Maar dat gaat niet zonder regels.”

Stabiliteit is van belang volgens Klaas Knot

Het woord stabiliteit valt meermaals in gesprek met Knot. Enerzijds in de besluitvorming in de politiek: ,,Als beleidsmakers kun je onnodige onzekerheid creëren, door bijvoorbeeld voortdurend wisselende ideeën over belastingheffing en wet- en regelgeving die niet goed doordacht zijn. Daar ligt een uitdaging. Maar ik geloof ook in ons poldermodel, waarbij de stabiele relatie tussen werkgever en vakbeweging onderdeel van ons succes is.”

Anderzijds ziet Knot ook een rol voor zijn eigen organisatie, De Nederlandsche Bank. ,,Onlangs hebben we nog enorme inflatie gehad. Dat ondermijnt de sociale cohesie, zet werkgevers en werknemers tegen elkaar op over bijvoorbeeld winst- en looninflatie. Prijsstabiliteit is dan van enorm belang voor stabiele en voorspelbare economische ontwikkelingen op basis waarvan een ondernemer plannen kan maken.”

,,Maar denk ook aan financiële stabiliteit. Dan gaat het niet alleen om bankkrediet, maar ook om risicodragend kapitaal. Als DNB zijn we ook voorstander van een diepere kapitaalmarkt in Europa, ook voor startups en scale-ups en mkb-financiering. Dat is nu beperkt. En vergeet niet, bij een financiële crisis zoals in 2008 dan droogt ook de financiering op voor ondernemers. Dus prijsstabiliteit én financiële stabiliteit zijn essentieel voor ondernemerschap.”

Lees ook: Ondernemers zoeken vaker alternatieven voor banken: dit is waarom

Mkb-financiering stroomlijnen

De beperkte toegang tot financiering voor het mkb, naast regeldruk een ander heet hangijzer, herkent Knot tot op zekere hoogte. ,,Ik ben zelf dertig jaar actief in de financiële wereld en eerlijk gezegd zit er iets repeterends in de klacht over de beschikbaarheid van krediet. Ja, er zijn knelpunten in financiering, zeker voor de kleinere bedrijven. Maar er zijn nu wel gerichte instrumenten door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in de markt gezet. Maar soms zijn ze onbekend of lastig te bereiken. Daar valt te stroomlijnen.”

Eerlijk gezegd zit er iets repeterends in de klacht over de beschikbaarheid van krediet

In de financieringsmix van het mkb ligt volgens Knot veel nadruk op bankkrediet. Maar de projecten waarvoor mkb-bedrijven financiering nodig hebben, vragen vaak juist om eigen vermogen en geen vreemd vermogen. ,,Daarvoor zijn de banken niet als eerste aangewezen. Als een project heel risicovol is, dan wil je meer eigen vermogen hebben en dat moet je ophalen op de kapitaalmarkt of bij durfinvesteerders. Zij hebben de upside wanneer het project slaagt, maar nemen hun verlies als het niet gebeurt. Terwijl een bancaire lening in essentie altijd moet worden terugbetaald.”

De winnaars van de Koning Willem I-prijs worden op 16 mei bekendgemaakt, ook via deze website. Zij zullen na de prijsuitreiking geïnterviewd worden in De Ondernemer Live, het wekelijkse (kijk)radioprogramma op New Business Radio.