Genomineerd voor de Nationale Ondernemersprijs: Protix zet insecten op de (menu)kaart

Eigenlijk heel toevallig kwam Kees Aarts, oprichter van Protix, op het idee. Tijdens een duikvakantie in Mozambique zwom hij voor de kust in de Indische oceaan waar door overbevissing nauwelijks meer een vis te bekennen was. Dat moet en kan anders dacht Aarts die, terug in Nederland, niet aarzelde, zijn baan bij McKinsey opzegde en samen met een compagnon Protix begon.

Grootste speler

Dat was in 2009. Inmiddels is het bedrijf uitgegroeid tot de grootste speler op de insectenmarkt voor diervoeders. Zeven dagen in de week, 24 uur per dag worden er in Bergen op Zoom miljoenen insecten tegelijk gekweekt. Afnemers staan in de rij. Zo ging Protix eerder dit jaar met Albert Heijn een partnerschap aan voor het maken van voer voor viskwekers die hun waar weer aan de supermarkt verkopen.

Wie een kijkje neemt in de fabriek die ongeveer anderhalve voetbalveld groot is en in 2017 met een kapitaalinjectie van 45 miljoen van ondermeer de Rabobank werd gebouwd, weet niet wat-ie ziet. Over een lopende band glijden continu kratten met daarin honderden krioelende insectenlarven. Die zijn elders in het bedrijf opgekweekt uit miljoenen zogeheten zwarte soldatenvliegjes die miljarden eitjes leggen.

Afval als voeding

De kratten worden omgekieperd in andere kratten waarin een zurige pap zit. Die is gemaakt van resten uit voornamelijk de voedingsindustrie. Groente- en fruitresten, maar ook granen, frietresten en zelfs bijproducten van bier wordt in vrachtwagens bij Protix afgeleverd en opgeslagen in reusachtige silo's. De larven zijn zo gek op het smerige papje dat hun omvang in ongeveer een week vertienvoudigt.

Daarna worden de larven vermalen tot een puree waarmee eitwitrijk diervoeder gemaakt wordt. Tonnen en nog eens tonnen van het goedje worden er zo jaarlijks bij Protix geproduceerd. In 2022 was de productie goed voor het kunnen voeren van 12,5 miljoen kippen. Maar het wordt ook gebruikt voor honden- en kattenvoer en, zoals gezegd, visvoer. De uitwerpselen en de vervellingshuidjes worden gebruikt als natuurlijke meststof voor op het land.

Duurzamere diervoeders

Op deze manier diervoeders maken is een stuk duurzamer dan reguliere diervoeders. Veevoer wordt nu veel gemaakt van soja dat vooral in Brazilie wordt geteeld en waarvoor de afgelopen jaren duizenden en nog eens duizenden hectares Amazone-oerwoud zijn gekapt. Bovendien wordt er bij de productie van insecteningrediënten veel minder water en land gebruikt dan bij de teelt van soja.

Toch is er ook kritiek. Zo stelt Eurogroup for Animals, een lobbygroep voor dierenbescherming, dat er te weinig kennis is over het welzijn van insecten. De groep wijst erop dat er aanwijzingen zijn dat insecten ook pijn kunnen ervaren.

Explosieve groei vraag

Daar denken ze bij Protix, dat de economische wind mee heeft, anders over. Niet alleen bedroeg de omzetgroei bij het bedrijf de afgelopen vier jaar 50%, ook becijferden onderzoekers van de Rabobank dat de vraag naar insecten de komende jaren zelfs zal vervijftigvoudigen. Van 10.000 ton in 2021 naar 500.000 ton in 2030. Desondanks is winst maken bij het bedrijf er nog niet echt bij. In 2020 werd zelfs nog een verlies geleden van 13,5 miljoen euro. Maar volgens topman Aarts is de potentie zo groot dat ook dat gaat goedkomen.

En nog meer goed nieuws voor het insectenbedrijf: Ruim een jaar geleden keurde de Europese Commissie sprinkhanen goed voor menselijke consumptie. Voor insecten zoals de vliegsoort die bij Protix wordt gekweekt, zit dat er waarschijnlijk ook aan te komen. Als dat gebeurt staat de deur voor grootschalige productie van insecten voor menselijke consumptie wagenwijd open.

Kwestie van tijd

Het lijkt dan ook een kwestie van tijd voordat insectenproducten ook in onze huiskamer op tafel komen. Gefrituurde sprinkhanen, een roerbakgerecht met meelwormen of tussen de middag een boterhammetje met krekelpasta inplaats van een plakje kaas? Protix-topman Aarts droomt er nu al van, maar vooralsnog zet het bedrijf in op het verder uitbouwen van de insectenmarkt voor de veeteelt en visserij. Nieuwe insectenfabrieken moeten er komen, binnen twee jaar moet de eerste ‘waarschijnlijk ergens in Europa’ zijn deuren openen. Waar, houdt het bedrijf uit concurrentieoverwegingen, nog even geheim.