De onstuimige bedrijfsgroei van virtual reality-baas Jip Samhoud

Zet in de eerste virtualrealitybioscoop ter wereld een bril en een koptelefoon op, neem plaats op de glimmend witte kuipstoeltjes, die volledig om hun as kunnen draaien, en waan je even in een andere wereld. Een wereld die nog niet haarscherp is, de technologie is nog in ontwikkeling, maar waar je wel in drie dimensies 360 graden om je heen kunt kijken. Zo bevind je je opeens, in een documentaire over evolutie, in de Amazone. Een beeldschone inheemse vrouw, met ontbloot bovenlijf, zit gehurkt vlak voor je - je kunt haar bijna aanraken. Achter je hoor je krakende takken. Je kijkt om en ziet een indiaan met een speer op je af komen. Shit. Zou het haar man zijn?

Amsterdam

Dit zijn het soort films, of belevenissen zoals de makers graag zeggen, die je kunt zien in de VR Cinema, sinds maart 2016 gevestigd aan de Oosterdokskade in Amsterdam, vlak bij het Centraal Station. Het was wereldwijd de eerste in zijn soort en bedenker Jip Samhoud, een ondernemer van 27, probeert met dit concept de wereld te veroveren.

Experiment

Virtual reality (VR) is een techniek waarover al sinds begin 20ste eeuw wordt geschreven en waarmee al zeker vier decennia wordt geëxperimenteerd. Pas de afgelopen vijf jaar neemt VR een vlucht. Sindsdien springen talloze start-ups en grote techbedrijven op de hype. Er gaat 1,6 miljard 1,4 miljard euro in om. Schattingen van marktanalisten voor 2020 lopen uiteen van 30 miljard tot 200 miljard euro.

De Wereld Draait Door

In Nederland is virtual reality vooral bekend van die ene keer in 2014 toen tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk, op verzoek van internetondernemer Alexander Klöpping, een bril van het merk Oculus Rift opzette in De Wereld Draait Door en bijna omviel omdat hij dacht dat hij écht in de achtbaan zat die zich voor zijn ogen afspeelde.

Dokters, piloten en brandweermannen

In de afgelopen drie jaar vond VR tal van toepassingen. Er is een bloeiende porno-industrie, maar ook dokters, piloten en brandweermannen krijgen trainingen door middel van VR. De game-industrie is momenteel de grootste VR-tak, met 44 procent van de totale omzet. En in Hollywood wordt VR vooral gebruikt voor marketingdoeleinden.

Achternagezeten door een monster

Op entertainmentbeurs Comic-Con in San Diego kon je deze zomer in virtual reality achternagezeten worden door het monster uit de serie Stranger Things. In een VR-simulatie van de film Blade Runner 2049 kregen bezoekers het gevoel midden in een autoachtervolging te zitten, inclusief stoelen die meebewogen en ventilators die wind in je gezicht bliezen.

Filmfestival in Cannes

Het voorlopige VR-hoogtepunt was dit voorjaar te zien op het filmfestival in Cannes. In een hangar konden genodigden de installatie Carne y arena van de Mexicaanse cineast Alejandro González Iñárritu (Birdman, The Revenant) meemaken. Blootvoets liepen ze door een zandbak, terwijl op de bril vluchtelingen en Amerikaanse grensagenten met getrokken geweren in de woestijn te zien waren. De wind die de wieken van een helikopter teweegbrengen, waren met windmachines gesimuleerd.

Massaconsumptie

Prachtig, natuurlijk. Maar geen product voor massaconsumptie. Jip Samhoud gelooft daarom vooral in VR als bioscoopervaring, voor een paar euro. Door zijn filmbibliotheek en de licenties die hij bezit, zijn ervaring met cinema en de door hem ontwikkelde software is hij in korte tijd uitgegroeid tot een belangrijke speler in deze nieuwe zinderende markt, een pionier.

De wereld over

De afgelopen maanden vloog Samhoud de wereld over om zijn diensten te pitchen, op congressen te spreken en op openingen aanwezig te zijn. Hij sprak op de filmfestivals van Cannes en Venetië. Vloog naar China voor een congres van het censuurcomité van de overheid. Overlegde met filmstudio's in Hollywood en technologiebedrijven in Silicon Valley.

Spambox

Nadat het nieuws over de eerste VR-bioscoop ter wereld zich vorig jaar had verspreid via internet, zag Samhoud een mailtje van een onbekend adres in zijn spambox. Of hij naar Portland (in Maine) wilde komen om een samenwerking met Gome Group, zeg maar de Mediamarkt van China, te bespreken. Ja, natuurlijk wilde hij dat wel. Maar was de afzender wel te vertrouwen?

Onderhandelen met de Chinezen

Een week later zat hij in het vliegtuig. In een hotel sprak hij met de delegatie van Gome af. De Chinezen begonnen meteen te onderhandelen. Binnen een jaar wilde het concern honderd VR-bioscopen openen, volgens het concept van Samhoud. Konden ze een deal maken?

Vijfhonderd tot duizend VR-bioscopen

Euforisch vloog hij terug. In de maanden daarna meldden ook partijen uit Rusland, India, Roemenië, Engeland, Turkije, Finland, Spanje en Dubai zich bij hem. In Het Parool zei hij eind 2016 dat hij binnen een jaar vijfhonderd tot duizend VR-bioscopen zou openen - wereldwijd.

Weerbarstig

De werkelijkheid bleek weerbarstiger. Bijna een jaar later zijn er in drie landen in totaal vijf VR-bioscopen open, waarvan twee in China. Tot december komen er nog tien bij. En er zijn contracten getekend voor vijftig meer, het komende jaar. Het is exemplarisch voor deze nieuwe industrie, waar de groei nog met horten en stoten gaat.

Alles is mogelijk

Dat is even wennen voor Samhoud. Van jongs af aan is hem bijgebracht dat alles mogelijk is. Vader Salem Samhoud betrok Jip al op zijn 15de bij zijn consultancybureau &Samhoud dat reorganisaties begeleidt voor multinationals. Zij maakten in 2008 samen een 'verbindende' documentaire in reactie op Fitna, de anti-islamfilm van Geert Wilders.

Nederlands Jeugdkabinet

Jip Samhoud richtte ook in 2008 het Nederlands Jeugdkabinet op, waarvan hij zelf premier werd. Een jaar lang praatte hij, terwijl hij nog op de middelbare school zat, met bewindslieden over thema's die jongeren belangrijk vinden. Een jaar later, op zijn 18de, richtte hij een eigen tak bij zijn vaders bedrijf op: &Samhoud Inspirations, waarmee hij filmpjes en branded content maakte voor bedrijven.

Marketing en mediaopleidingen

Naast zijn studie liberal arts in Utrecht volgde hij marketing- en mediaopleidingen in Miami en Londen. Ondernemen deed hij ondertussen ook. Zijn site zoekmachine.nl, waarop werkgevers, werkzoekenden en dienstverleners zichzelf konden presenteren in een video, ging ten onder in 2009. Zijn eerste mislukking.

Nog niet klaar voor

'De wereld', zegt hij nu, 'was er nog niet klaar voor.' Zo geeft hij bijna alles een positieve draai. Jip Samhoud is, net als zijn vader Salem, een onverbeterlijke optimist. Beiden begrijpen bovendien hoe een positieve boodschap - de woorden verbinding en inspiratie vallen vaak - als marketing kan werken.

VR-apps

In 2014 richtte hij &Samhoud Media op, waarvan vaders bedrijf voor de helft eigenaar is. Bijna driekwart van de omzet komt nog steeds uit de campagnes die &Samhoud Media opzet voor grote merken, zoals Dela, Achmea, Holland Casino en Albert Heijn. Voor die supermarkt werden de VR-apps over dino's (met Freek Vonk) en de ruimte (met André Kuipers) ontwikkeld. Door een smartphone in een kartonnen bril te schuiven konden kinderen naast een T-rex lopen.

Productie en distrubutie van VR-films

Meer en meer hield Samhoud zich bezig met de productie en distributie van VR-films. Hij vroeg Ronald Giphart een script te schrijven over een vluchteling die bij Hadewych Minis gaat logeren en regisseerde de film In Your Face. Ook deed hij de regie van High Five, een op Home Alone geïnspireerd verhaal over een inventief meisje dat te maken krijgt met boeven die inbreken in haar huis. Met rollen voor Frank Lammers, Bracha van Doesburgh en Daan Schuurmans.

Thematische pakketten

De VR-bioscoop van &Samhoud Media biedt thematische pakketten, zoals 'fun' en 'supernatural', van twee of drie films die maximaal een half uur duren. Veel langer kijken kan misselijkheid of duizeligheid veroorzaken, te vergelijken met wagenziekte. Ook kun je hoofdpijn krijgen van het scherpstellen.

Voyeurisme

Virtual reality is 'beleven' of 'ervaren', zeggen betrokkenen vaak, maar het is net zo goed voyeurisme. In je eigen wereldje, afgesloten van anderen, kun je onbespied staren en gluren. Het gezamenlijke aspect van de VR Cinema beperkt zich dan ook tot de gilletjes en giechels die je op de achtergrond soms hoort van de andere bezoekers. 'Siiiick', roept iemand.

Nieuwigheid

VR is voor veel mensen nog altijd een nieuwigheid. Toch twijfelt Samhoud er niet aan of de technologie doorbreekt bij het grote publiek. 'Samsung, HTC, Microsoft, Facebook en Google investeren er flink in - het is een kwestie van tijd.' Het enige waarvoor hij weleens bang is, is dat die doorbraak nog lang op zich laat wachten. 'We lopen nu voorop met &Samhoud Media, maar hoe lang houden we dat vol?'

Torenhoge doelstellingen

De omzet van &Samhoud valt voor 2017 een beetje tegen. 'Vooral door onze eigen torenhoge doelstellingen', voegt Samhoud daar snel aan toe. 'De uitbreiding gaat in China veel trager dan we hadden verwacht. De bestuurders van Gome Group willen eerst zien of de twee vestigingen in Peking een succes worden, voordat ze elders VR-bioscopen bouwen. Het wordt nu spannend: gaan ze doorpakken of niet?' De goudkoorts in de branche is de laatste tijd ook een beetje getemperd; de markt groeit nogal altijd, maar minder snel dan verwacht. Samhoud: 'Twee, drie jaar geleden dacht men dat bijna iedereen nu wel een VR-bril zou hebben. Dat is niet gebeurd.'

16 miljoen

Volgens een recent rapport van onderzoeksbureau CCS Insight worden er naar verwachting wereldwijd 16 miljoen virtual- en augmented-realitybrillen verkocht dit jaar, waarvan de overgrote meerderheid, 13 miljoen, van het goedkope type waarin je je smartphone kunt schuiven.

Kartonnen bril

In Nederland hebben bijna een miljoen mensen via de acties van &Samhoud Media bij Albert Heijn voor een paar euro een kartonnen VR-bril gekocht. De duurdere modellen, zoals de Oculus Rift of de HTC Vive, kosten al gauw meer dan 400 euro en zijn pas door enkele duizenden mensen gekocht in Nederland. Samhoud gelooft daarom heilig in zijn model: voor 7 euro naar een VR-bioscoop. 'VR beleven, is erin geloven', zegt hij. De uitdaging is mensen te bereiken die de technologie nog nooit geprobeerd hebben. Dat kan alleen met de allerbeste films, denkt Samhoud. 'Net zoals nu bij It of Blade Runner, dat mensen denken: die mag ik echt niet missen.'

Financiering

Juist daar ligt voorlopig een probleem: VR-studio's ontbreekt het aan de financiering voor blockbusters, omdat distributeurs en producenten niet zeker weten of ze de investering terugverdienen. En bioscopen zijn nog niet gereed om een VR-zaal op te tuigen omdat de films nog niet goed genoeg of populair genoeg zijn. Jip Samhoud probeert deze patstelling te doorbreken. Laatste wapenfeit in die strijd: de opening van een pop-up-VR-bioscoopzaal bij Pathé. Op de bovenste verdieping van de kolossale Cinemec Pathé-bioscoop in Utrecht Leidsche Rijn, delen meisjes in het zwart met een verentooi op hun hoofd glazen prosecco en gekleurde keycords uit.

VR-beleving van een kwartier

De kleur om de nek correspondeert met het pakket van twee of drie films dat de genodigden op deze première uitkiezen: griezelen, familie, strijders of betoveren. Van 13 september tot en met 22 oktober kunnen bezoekers voor 5 euro een kaartje kopen voor een VR-beleving van een kwartier. De meisjes zetten de juiste films op de brillen. In het strijderspakket waan je je eerst een GreenPeace-activist die Antarctica probeert te redden. Een ijsbeer kruipt op je af over het krakende ijs. Even later ben je een gladiator in het Colosseum. Zwaarden en bloed vliegen om je heen. De neiging om in de glimmende spierballen van de strijder naast je te knijpen, onderdruk je.

Schrikken

Op de achtergrond hoor je af en toe een andere bezoeker schrikken - die zit waarschijnlijk in het griezelpakket. Als je de bril afzet ben je even een beetje groggy. De bezoekers kijken verward om zich heen, knipperen met hun ogen - waar zijn we ook alweer? Het kost een paar seconden en dan ben je weer geland in de werkelijke realiteit.

Zakgeld-app

Momenteel legt het team van &Samhoud Media in opdracht van Rabobank de laatste hand aan een zakgeld-app voor kinderen. Via augmented reality (de computertechniek waarmee driedimensionale informatie kan worden toegevoegd aan een foto of beeld) kunnen kinderen hun huisdier, de bewaker van hun spaargeld, overal tevoorschijn toveren. 'Financiële transacties spelen zich tegenwoordig vaak af in het digitale domein', zegt Jip Samhoud. 'Daarmee verdwijnt het zakgeldmoment en ook dé gelegenheid om met je kinderen het gesprek aan te gaan over geld.' Volgende week wordt de app gelanceerd.