Medicijngoeroe Onno van de Stolpe van biotechbedrijf Galapagos smacht naar een wondermiddel

,,Groots en meeslepend, zo moet het leven zijn,'' vertelde hij drie jaar geleden tegen zakenblad Quote. Bescheidenheid was niet de beste eigenschap van de medicijnengoeroe Onno van de Stolpe, die 23 jaar geleden Galapagos oprichtte. Zo begon onder het motto think big een wilde rit over de achtbaan van de financiële markten, valt te lezen in een profiel dat de Volkskrant over hem schreef.

Toen Galapagos vorig jaar qua beurswaarde het grootste biotechbedrijf van Europa werd, droomde Van de Stolpe al van een top 10-plekje in de wereld. Zijn ambitie was grenzeloos. Hij was de alleskunner, degene die de Kilimanjaro beklom, de Elfstedentocht uitreed, marathons liep en zijn nieuwe optrekje, de historische buitenplaats Rhijnhof uit 1774, zelf restaureerde. Hij wilde een wildpark in Afrika kopen, want als kind was hij ooit verslingerd geweest aan de safariserie Daktari met de schele leeuw Clarence.

Maar het afgelopen jaar kreeg het bedrijf dat in Leiden werd opgericht en later naar het Belgische Mechelen verhuisde, de ene na de andere dreun. Het heeft sinds maart vorig jaar viervijfde van zijn beurswaarde verloren.

Grootspraak heeft plaatsgemaakt voor bescheidenheid: ,,De situatie is kut,'' zei hij dit jaar ondiplomatiek in een interview met het Financieele Dagblad. ,,Ik kan niet meer zeggen dat we top of the world zijn.'' Alle hoop is nu gevestigd op de ontwikkeling van een nieuw programma onder de codenaam Toledo.

Galapagos moest zo snel mogelijk naar de beurs

Van de Stolpe werd in 1959 geboren in Geldrop als zoon van een onderzoeker die werkte op het beroemde Natlab van Philips. Zelf studeerde hij moleculaire biologie in Wageningen. Maar hij had meer talent als zakenman dan als wetenschapper. Hij begon als business developer bij de Leidse plantenbiotech-startup Mogen. Daarna ging hij aan de slag voor het Netherlands Foreign Investment Agency in Californië, waar hij beginnende biotechbedrijfjes probeerde te bewegen zich in Nederland te vestigen.

Terug in Nederland werkte hij bij het Leidse Crucell, waar hij vooral geïnteresseerd bleek in de afdeling die zich bezighield met gentech. Omdat Crucell hier te weinig geld voor had, besloot hij dit deel onder te brengen in een joint venture met het Belgische Tibotec. Dat werd de geboorte van Galapagos, een bedrijf dat in zijn ogen zo snel mogelijk naar de beurs zou moeten, want dan kon het grote geld worden binnengehaald voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen tegen reumatoïde artritis, de ziekte van Crohn, de longziekte IPF en taaislijmziekte.

Hoop gevestigd op 'supermedicijn' tegen reumatoïde artritis

Maar na elke spectaculaire aankondiging kreeg het bedrijf de kous op de kop. Het middel werkte niet efficiënt, de bijwerkingen waren te riskant, de grote jongens kwamen met een eigen variant of de toezichthouders gaven geen toestemming.

De grootste hoop was gevestigd op het reumamedicijn filgotinib, een simpel pilletje tegen reumatoïde artritis, een auto-immuunziekte die leidt tot gewrichtsontstekingen. Alleen al in Nederland lijden 260 duizend mensen hieraan. ,,We hebben goud in handen. Het wordt een supermedicijn'', zei Van de Stolpe in 2015.

Galapagos was ooit paradepaardje van Nederlandse en Belgische biotech

Nadat grootmacht AbbVie was afgehaakt, haalde hij Gilead binnen, dat zelfs een belang van 13 procent in het bedrijf nam om te laten zien dat de samenwerking voor de verdere ontwikkeling van filgotinib serieus was. De grote klapper werd gemaakt in 2019, toen Gilead 5 miljard dollar (4,5 miljard euro) neertelde om mee te delen in de toekomstige royalty’s van het wondermedicijn en zijn belang in het bedrijf op te voeren tot 28 procent.

Galapagos was dat moment het paradepaardje van de Nederlandse en Belgische biotech. De beurswaarde steeg naar 8 miljard euro. ,,Maar dat moet 40 à 50 miljard worden'', riep Van Stolpe.

Net op dat moment kwamen de tegenslagen. Het Europees Geneesmiddelenbureau liet filgotinib onder merknaam Jyseleca toe op de markt. Maar de Amerikaanse medicijnenwaakhond FDA (Food and Drug Administration) blokkeerde de lancering, omdat onvoldoende onderzoek was gedaan naar de gevolgen van het gebruik voor de mannelijke vruchtbaarheid. Dat was een zware klap, omdat de VS alleen al goed zouden moeten zijn voor 60 procent van de royalty-inkomsten.

Later trok partner Gilead de stekker er definitief uit. ,,Ongelooflijk zuur. Een enorme domper,'' kon Van de Stolpe alleen maar zeggen. Begin dit jaar werd ook de studie naar een middel tegen idiopathische longfibrose (IPF) stopgezet, ‘vanwege de ongunstige balans tussen werkzaamheid en veiligheid’. Bij de mensen die het middel gebruikten, stierven er meer dan bij de placebogroep.

De markt voor geneesmiddelen tegen reuma wordt op 30 miljard euro geschat. Het meeste geld – 60 procent – is te verdienen in de VS. Galapagos rekende daar op 5 miljard dollar aan inkomsten, omdat de behandelingen met het middel van Galapagos per patiënt tussen de 12- en 14 duizend dollar per jaar zouden opleveren. Omdat de autoriteiten het geneesmiddelen verboden, ging die markt verloren.

Beurswaarde helemaal weggezakt

Toledo is de codenaam voor een nieuwe reeks ontstekingsremmers die breed kunnen worden ingezet tegen auto-immuun en fibrotische ziektes. Volgens eerste onderzoeken toont het bemoedigende ‘preklinisische activiteiten’ in behandelingen voor inflammatoire darmziekten, reumatoïde artritis, lupus en psoriasis. Het is een laatste reddingsboei voor Galapagos.

De beurswaarde van Galapagos is op dit moment circa 3,3 miljard euro – minder dan het geld dat het bedrijf dankzij een injectie van Gilead in kas heeft. In februari somberde Van de Stolpe dat hij ‘misschien beter was in onderhandelen dan in medicijnen ontwikkelen’. Hij erkende ook dat ‘een volgende mislukking het einde zou kunnen zijn’. Het Toledo-project moet slagen, of anders is een ontslagronde onder de 1.300 werknemers niet te voorkomen en ligt Van de Stolpes levenswerk in puin.