'Zorgrevolutie komt van techbedrijven'

Hij is misschien niet het prototype dat je verwacht van een docent van de Nyenrode Business University. Geleerd? Ja. Corporate? Ja. Geldwolf? Dat valt wel mee, zegt hij zelf. "Op de schaal van egoïstisch naar altruïstisch sla ik iets meer door naar altruïstisch," aldus Bob de Wit. Ter indicatie: "Ik heb bij de laatste verkiezingen D66 gestemd, geen VVD."
De Wit houdt zich bezig met de toekomst. Dat is een breed begrip, geeft hij grif toe. Op nadrukkelijk verzoek wil hij de toekomst wel toesnijden op de zorg, al kan hij het niet laten om af en toe een uitstapje te maken naar de politiek, verklapt hij vast. "Want de systemen hangen met elkaar samen."
Er staat veel te gebeuren in de wijze waarop de samenleving waakt over de gezondheid van haar burgers, voorspelt De Wit. "Door technologische vernieuwing staan we aan de vooravond van een revolutie. Maar bijna niemand heeft het door."

Wat bedoelt u met 'een revolutie'?

"De gezondheidszorg werkt nog steeds vanuit het principe dat je naar de dokter gaat als je ziek bent. Alsof je een auto koopt en pas naar de garage gaat als de auto stuk is. Dat systeem gaat op de helling."
"Als je tegenwoordig een nieuwe auto koopt, doe je regelmatig een check-up voor een paar tientjes, maar in de zorg blijven we doorrijden tot de motor het niet meer doet, en die laten we dan repareren voor duizenden euro's. Terwijl de technische vooruitgang het mogelijk maakt om fantastische en goedkope medische check-ups te doen."

Kunt u een voorbeeld geven?

"Er bestaan al polsbandjes die belangrijke informatie verzamelen: hartslag, bloeddruk, lichaamsgewicht, temperatuur, dat soort zaken. Een chip onder je huid kan nog meer meten. Denk aan bloedsuikerspiegel, stresshormoon of cholesterol. Jouw huidige data worden dan gekoppeld aan je eerdere data, en aan data van de algehele populatie. Via algoritmes, wiskundige vergelijkingen, kan worden voorspeld wat er met je lijf gaat gebeuren. De preventieve kant van de gezondheidszorg gaat spectaculair verbeteren. Op grond daarvan krijg je een simpel appje op je telefoon dat je een bepaald medicijn moet nemen, want andere mensen met soortgelijke data hadden daar baat bij. Zodoende komen er simpelweg minder zieke mensen en daarom hebben we veel minder dokters nodig."

Maar er moet toch ook gesneden worden?

"Ja, door robots. Mensen hebben weliswaar een vastere hand dan bonobo's, maar ze zijn minder goed dan robots. Robots zijn preciezer, hebben geen last van stress en drinken geen alcohol. De foutmarge van een robot is gewoon kleiner."

CV

• Bob de Wit (Rotterdam, 1957)
• Psycholoog, econoom en bedrijfskundige
• Hoogleraar strategisch leiderschap
• Verbonden aan Nyenrode Business Universiteit
• Eigen bedrijf: Strategy Works
• Publiceerde boeken en wetenschappelijke artikelen over strategische management en psychologisch leiderschap.

Maar er moet toch ook gesneden worden?

"Ja, door robots. Mensen hebben weliswaar een vastere hand dan bonobo's, maar ze zijn minder goed dan robots. Robots zijn preciezer, hebben geen last van stress en drinken geen alcohol. De foutmarge van een robot is gewoon kleiner."

Vertelt u dit weleens aan chirurgen?

"Ja, en die geven me geen ongelijk. Maar het grote probleem is dat artsen en andere medische professionals vastzitten in het huidige systeem. Dat is een prima verdienmodel, zoals elke medisch specialist weet, maar het is een gesloten systeem, waarmee je pas te maken krijgt als je ziek bent. Terwijl het nieuwe systeem erop is gericht niet ziek te worden. De omwenteling zal dus niet komen van artsen in het huidige systeem, maar van partijen buiten het systeem."

Welke partijen dan?

"Denk aan Google, Apple, Nike, Samsung, Philips, Siemens, Adidas. Bedrijven die apparatuur maken om individuen te meten en vervolgens aan het rekenen slaan met al die data. Daarin zullen ze heel succesvol zijn. Niet alleen omdat ze de gezondheid voor individuen goed kunnen voorspellen, maar ook omdat het huidige systeem te duur wordt. Zie de discussie over de eigen bijdrage in de zorg, zie de stijgende zorgkosten in de laatste decennia."

Is die bemoeienis van Google en Apple een gunstige ontwikkeling?

"Voor individuen zeker. Want de kans dat je gezond blijft is groter en de zorg wordt goedkoper. We worden allemaal goedkope Fiat Panda's die regelmatig gemonitord worden en zodoende goedkoper zijn dan die dure Maserati, die alleen naar de garage gaat als ie kapot is."

Iedereen blij dus?

"Dat betwijfel ik. Ethisch knaagt het nogal. De Googles en de Apples willen ons namelijk wel helpen, en dat doen ze ook, maar tegelijkertijd zijn wij ook hun verdienmodel, al zullen ze dat altijd verdoezelen. Wij moeten onze data voor niets afstaan, terwijl die data de voedingsbodem vormen voor hun inkomsten. Want als Google via onze data heeft berekend dat wij naar de apotheek moeten om een bloeddrukverlager te halen, rekenen ze die transactie wel door aan de apotheker. Dan vragen ze 20 procent van de verkoopsom. En wij dommeriken zeggen niet tegen Google: '20 procent? Dat is te veel. 2 procent vinden wij genoeg, geef die andere 18 procent maar terug aan de maatschappij.' Als wij niet snel een vuist maken, is die discussie allang beslecht."

Wie moet dan een vuist maken?

"Alle mensen die het betreft. En dat is bijna iedereen ter wereld. Je verwacht ook actie van nationale regeringen, die het onderwerp samen kunnen aankaarten. Maar een nationale minister van Volksgezondheid heeft het niet makkelijk. Die steekt alle aandacht in contacten met het oude zorgsysteem, want daar is meer invloed op. Het nieuwe systeem overstijgt de nationale grenzen en de nationale belangen. Dat maakt het erg complex."

Het thema leefde niet erg bij de Nederlandse verkiezingen?

"Ja, bij de Piratenpartij. Maar dat was natuurlijk niet waar de verkiezingsdiscussie over ging. Die ging over de vluchtelingen. Dat zie je ook terug in de formatie."
"Ik praat weleens een-op-een met politici. Die beseffen heel goed dat dit speelt, maar je kunt er niet mee scoren in het publieke debat. Daarom hoor je politici er zelden over."
"Als de partijen in de zorg blijven doen wat ze nu doen, dus gewoon kapotte auto's repareren, zal de discussie buiten hen om worden gevoerd. Dan dicteren Apple en Google de toekomst van de zorg. Daarom moeten we er een maatschappelijke discussie over voeren."

Bent u niet te optimistisch over de bereidheid tot discussie?

"Er zijn al tal van brandbrieven van wetenschappers over robotisering, big data en de allesbepalende rol van algoritmes, maar er komt geen groot debat over. Onbegrijpelijk, want het is voor iedereen van belang."
"Maar inderdaad, misschien ben ik te optimistisch over de bereidheid tot discussie. In de historie is het bovendien een wetmatigheid dat de technische vooruitgang die mogelijk is, ook altijd plaatsvindt. Ik wil me echter niet bij voorbaat neerleggen bij de onvermijdelijkheid van de geschiedenis. Ik ben een Rotterdammer, ik hou ervan ergens de schouders onder te zetten."