Resorts over de wereld bellen bedrijf Bart Knols: maak ook ons muggenvrij

Blauw water, een wit strand en een groene jungle: exotische eilanden zien er in toeristische brochures steevast paradijselijk uit. Dat er op de Seychellen of de Malediven ook irritante en ziekteverwekkende muggen rondzoemen, zie je nooit op zulke beelden, maar ze zijn er natuurlijk wel.

Zo ook op Kunfunadhoo, een eiland van het Baa-atol op de Malediven. De lap grond van 50 hectaren wordt volledig ingepalmd door een luxeresort van de Soneva-groep: Soneva Fushi omvat 71 prachtige villa’s voor toeristen, de 400 vaste eilandbewoners zijn allemaal personeelsleden van het resort. Tot vorig jaar moest iedereen op het eiland zich regelmatig insmeren met muggenwerende middeltjes, want een beet kan niet alleen erg jeuken, je kunt er ook dengue (knokkelkoorts) van krijgen, een virusinfectie die in het slechtste geval levensbedreigend is.

Die ellende is nu ten einde. Want de Nederlandse wetenschapper Bart Knols zorgde er, samen met het bedrijf Biogents, voor dat Soneva Fushi binnen een jaar tijd muggenvrij werd.

,,Ik ben jarenlang verbonden geweest aan de Radboud Universiteit”, vertelt de Director Science and Conservation bij Soneva aan het AD. ,,Als medisch entomoloog heb ik veel onderzoek verricht naar muggen, beter gezegd naar hun impact op de gezondheid in ontwikkelingslanden. Elke dag zijn er miljoenen infecties met malaria en dengue. In 2009 liep ik al rond met het idee om tropische eilanden muggenvrij te maken om zo het gezondheidsprobleem op te lossen. Ik ben naar de Caraïben getrokken en Aruba was wel geïnteresseerd. Het eiland leeft grotendeels van het toerisme en zodra er een dengue-uitbraak is, blijven de Amerikanen - veruit de belangrijkste groep vakantiegangers - massaal weg. Helaas bleek de lokale overheid niet over genoeg fondsen te beschikken om het project uit te voeren en heb ik het laten schieten.”

Knols heeft zijn idee eigenlijk al min of meer begraven wanneer hij eind 2018 ineens een telefoontje krijgt van Sonu Shivdasani (55), de Brits-Indiaase stichter en eigenaar van de Soneva-luxeresorts. ,,Hij had mijn idee opgepikt en hij wilde dat ik het op één van zijn eilanden in de praktijk zou brengen. In maart 2019 ben ik voor het eerst naar Soneva Fushi getrokken. Ik begreep meteen waarom hij me gevraagd had: ik werd lék gestoken, zo veel muggen zaten er.”

Ter plekke ziet Knols hoe een bestrijdingsbedrijf de plaag probeert te onderdrukken door insecticiden (pyrethroïden) te spuiten. ,,Dat stinkt niet alleen vreselijk, veel erger: de muggen waren er resistent tegen geworden. Plus: het was dramatisch voor de biodiversiteit. Vlinders, kevers en libellen werden ook doodgespoten en zelfs het aquatisch leven ondervond er last van doordat de wind de insecticiden tot in de zee dreef.”

Wanneer Knols in juni 2019 aan zijn project begint, wijzigt hij grondig van aanpak. In plaats van insecticiden te spuiten, gaat hij muggen vangen en hun broedplaatsen weghalen. Op die manier moet Soneva Fushi het eerste muggenvrije eiland ter wereld worden. ,,Ik had in maart al een muggenval van het Duitse bedrijf Biogents uitgeprobeerd. Amper 24 uur nadat ik ze ergens op het eiland had gezet, zaten er 715 Aziatische tijgermuggen in.”

Hoe zo’n val precies werkt? Eigenlijk heel eenvoudig, door de geur van een mens na te bootsen. ,,De muggen worden visueel aangetrokken door het kleurcontrast bovenaan de val én door de geur die een klein ventilatortje in de val verspreidt. Met een zakje melkzuur in de val bootsen we zweet na, suikerwater met gist zorgt voor koolstofdioxide, wat dan weer lijkt op wat wij als mensen uitademen.”

Een tweede soort val lokt vooral muggen die eitjes willen leggen. In totaal plaatsen Knols en zijn Zero Moquito Team zo’n 550 vallen verspreid over het hele eiland. Iedere drie dagen worden die bezocht en worden de muggen eruit gehaald. ,,De eerste maand hadden we er in totaal 114.000. Hoe ik dat weet? Omdat we ze stuk voor stuk geteld hebben, met een pincetje. We moeten wel, op Soneva Fushi zitten twee soorten muggen, de Aedes en de Culex. Om die uit elkaar te houden en om te weten welke soort we het snelst kunnen uitroeien met onze methode, moeten we ze één voor één bekijken.”

Om het eiland muggenvrij te maken, pakt Knols ook de broedplaatsen aan. ,,We hebben Soneva Fushi in veertig blokken onderverdeeld. Elk blok wordt elke week grondig geïnspecteerd op broedplaatsen. Dat zijn halve kokosnoten of stukjes plastiek of zeildoek waar wat regenwater in blijft staan. Door die heel consequent weg te halen, komen er amper nieuwe muggen bij. En met de vallen vangen we ondertussen de muggen die wel al uit de eitjes zijn.”

Binnen een jaar wordt de populatie van de Aedes teruggedrongen met 95 procent en die van de Culex met 98 procent. ,,Eind juni 2019 vingen we 6.314 muggen per dag, een jaar later op dezelfde week was dat nog 495. In totaal gaat het om zo'n 800.000 muggen.”

100 procent

Wie nu op Soneva Fushi komt, heeft al geen last meer van muggen, maar Knols wil naar 100 procent. ,,Dan kunnen we onze operatie opschorten, want eenmaal zo’n eiland muggenvrij is, blijft het ook zo. Er is dagelijks transport tussen de verschillende eilanden, en er zal heus wel eens een mug meevaren vanop een ander eiland naar het onze. Maar om een nieuwe populatie uit te bouwen, zijn er 50 tot 500 muggen met een verschillende genetische achtergrond nodig. Anders krijg je inteelt en raakt zo’n populatie nooit van de grond.”

Of het geen probleem is als er een schakeltje uit de ketting verdwijnt? ,,Nee, het uitroeien van de muggen heeft, op ons eiland, geen impact op andere organismen in het ecosysteem. De Malediven zijn zandeilanden: als het regent, sijpelt het water heel snel de grond in. Plassen of poelen zijn er niet. Dat betekent ook dat er bijvoorbeeld geen muggenetende amfibieën zijn. En er zijn ook geen andere predatoren. Bovendien is de rol van muggen in de bestuiving zeer ondergeschikt aan die van hommels en bijen. Dat ze weg zijn, is op geen enkel vlak een probleem.”

Voordelen

Integendeel, het levert alleen maar voordelen op. ,,Niet alleen qua comfort en gezondheid. Doordat er niet langer insecticiden gespoten worden, is de biodiversiteit opnieuw toegenomen. Daardoor worden de gewassen in onze fruit- en groentetuinen beter bestoven wat ervoor heeft gezorgd dat we minder komkommers en aubergines met de boot of het vliegtuig moeten laten overkomen, wat dan weer onze voetafdruk kleiner maakt. Dit project is er ook één van duurzaamheid.”

Muggenvrij

Wie dit hoort of leest, zal geneigd zijn te denken: laat die Knols de hele wereld muggenvrij maken. ,,Nee, dat zal niet lukken”, lacht hij. ,,En het is ook niet wenselijk. In een ecosysteem zoals de Everglades (een subtropisch moeraslandschap in het zuiden van de Amerikaanse staat Florida, red.) zijn de larven van muggen belangrijk voedsel voor vissen en amfibieën. Haal daar de mug weg en je hebt op de duur geen alligators meer. We weten ook dat we de malariamug minder goed kunnen lokken met de melkzuur-CO2 combinatie, dus daar moet eerst nog verder onderzoek verricht worden voor we dezelfde impact kunnen hebben.”

Knols denkt wel dat zijn systeem niet louter voor eilanden geschikt is. ,,In Italië en Frankrijk zijn al hoopvolle tests gebeurd met ‘afgebakende gebieden’, zelf gaan we nu iets gelijkaardigs proberen op Soneva Kiri in Thailand, waar het resort maar een deel van het eiland beslaat. Uitroeien zal in zulke gevallen moeilijk worden, maar we gaan allicht wel dammen kunnen opwerpen met onze vallen.”

Het succes van Soneva Fushi heeft de interesse gewekt van vele resorts en eilanden. ,,Panama, Mexico, Indonesië... We zijn momenteel met 22 geïnteresseerden van over de hele wereld aan het babbelen. Maar er zijn op aarde zo’n 40.000 bewoonde eilanden, dus we zijn nog niet klaar.”