Wie is Elon Musk (2): PayPal, SpaceX, Tesla en hoe hij failliet dreigde te gaan

“Dit is echt cool. Ik denk dat het punt in zicht komt waarop elektrische auto’s een serieuze rol gaan spelen”, schreef Elon Musk in een e-mail aan Jeffrey Brian Straubel in oktober 2003. Tot kort daarvoor kenden ze elkaar niet, maar na een lezing van Musk op de universiteit van Stanford had Straubel al zijn moed verzameld om de grote vedette van Silicon Valley aan te spreken. Het korte gesprekje leidde tot een uitnodiging om SpaceX te komen bezoeken, samen met een vriend en zakenpartner van Straubel, die bezig was met ruimtevaarttechnologie.

Elon Musk: van PayPal naar SpaceX

Musk was de jaren voordien druk bezig geweest met - herinner de woorden van durfkapitalist Derek Proudian - het oprichten van zijn tweede en derde bedrijf. Het tweede was een online betaalsysteem geworden, PayPal, en kort tevoren verkocht aan eBay voor de waanzinnige som van anderhalf miljard dollar, waar Musk zelf 180 miljoen dollar aan overhield. Dat geld had hij, net zoals hij met de opbrengst uit de verkoop van zijn eerste bedrijfje Zip2 had gedaan, grotendeels in zijn nieuwe project gepompt: SpaceX. Dat was een dromerig-futuristisch idee - en volgens velen grenzend aan het waanzinnige - om de ruimtevaartindustrie te commercialiseren met als uiteindelijke doel mensen naar Mars te laten reizen.

Lees ook: De 5 waanzinnige succesprincipes van Elon Musk

Jeffrey Brain Straubel overtuigde Elon Musk te investeren: 10.000 dollar

Straubel was een alumnus van de universiteit van Stanford: hij was in de ban van de mogelijkheden van lithium-ion-accu’s - de oplaadbare batterijtjes die in elk soort huis-tuin-en-keukentoestel zitten - en broedde op een plan om met duizenden en duizenden aan elkaar geschakelde batterijen een auto te bouwen die de concurrentie kon aangaan met de traditionele benzine- en dieselmotoren. Hij nam deel aan dragraces met een tweedehands Porsche 944 die hij eigenhandig had omgebouwd tot een elektrische auto, maar werd vooral elke keer weggelachen toen hij zijn idee pitchte bij investeerders of autofabrikanten.

Maar toen Straubel Musk ontmoette, veranderde alles. Het bezoek aan SpaceX was op een teleurstelling uitgelopen. De zakenpartner die bezig was met ruimtevaarttechnologie was niet onder de indruk van de raketfabriek - of voor wat er toen moest voor doorgaan - en Musk vond de ideeën van de ander 'stompzinnig'. Maar wanneer Straubel, in een poging om het gesprek op gang te houden, over zijn eigen stokpaardje begon, knikte Musk. Toen Straubel naar huis ging, had hij het gevoel dat hij eindelijk iemand had gevonden die zijn visie deelde. Die avond mailden ze elkaar. Sterker nog, Musk beloofde Straubel 10.000 dollar om een prototype van een elektrische langeafstandswagen te bouwen.

Lees ook: Carbyon wint Milestone Award van Elon Musk: technologie tegen klimaatverandering

Elon Musk is níet de oprichter van Tesla

Wie denkt dat dit de geboorte van Tesla is, denkt verkeerd. Op het moment dat Musk en Straubel elkaar in het najaar van 2003 ontmoetten, bestond het bedrijf al - zonder dat Musk of Straubel ervan wisten. Dat was op zich niet zo verbazingwekkend, die onwetendheid, ook al was het quasi onder hun neus ontstaan. Martin Eberhard en Marc Tarpenning, twee ondernemers in Silicon Valley die fortuin hadden gemaakt met een van de eerste e-readers en hun bedrijfje voor 187 miljoen dollar hadden verkocht, hadden op 1 juli 2003 Tesla Motors opgericht.

Eberhard, de nieuwbakken CEO van Tesla, had zich begin jaren 2000 gerealiseerd dat de opwarming van de aarde behalve een gevaar voor de mens ook een opportuniteit voor ondernemers was: hij redeneerde dat er over afzienbare tijd een alternatief voor motoren op fossiele brandstoffen moest komen. Tarpenning had dan weer onderzocht of er een markt zou zijn voor een elektrische sportwagen en kwam tot de vaststelling dat kopers van de Toyota Prius - de eerste hybride auto - of de volledig elektrische EV-1 van General Motors wel wat geld over hebben voor zo’n nieuwerwetse auto: wie zich een dure BMW of Cadillac kon veroorloven en een beetje eco-feeling had, zou al snel een sexy elektrische sportwagen als nieuw statussymbool accepteren, dachten ze.

6,5 miljoen dollar investering

Het duurde dus niet lang voor het duo Musk-Straubel kennismaakte met Eberhard en Tarpenning, en al zeker niet omdat die laatsten snel in de mot hadden dat hun kapitaal bij lange na niet zou volstaan om zelfs maar een prototype van hun Tesla te ontwikkelen. Geld was er nodig, en veel ook - 7 miljoen dollar om precies te zijn. Eén ontmoeting en onnoemelijk veel vragen later zegde Musk toe: met 6,5 miljoen dollar werd hij in 2004, enkele dagen voor zijn tweeling Griffin en Xavier met een keizersnede geboren zouden worden, meteen de grootste aandeelhouder en president-directeur van Tesla.

Van Silicon Valley naar Hollywood

,,Er is één man waarmee we eens moeten samenzitten. Hij kan ons een inzicht kan geven wat het is om een échte Tony Stark te zijn”, zei acteur Robert Downey Jr. tegen regisseur Jon Favreau, toen ze in het voorjaar van 2007 aan de voorbereidingen van Iron Man waren begonnen. Iron Man is een figuur uit de Marvel-strips van de jaren zestig, waarbij zakenman-filantroop-wetenschapper-playboy Tony Stark transformeert in een superheld die, dankzij zijn bijzondere harnas, de wereld van booswichten redt. Robert Downey Jr. doelde - u raadt het al - op Elon Musk.

Tot dan was hij buiten de dotcom-bubbel nauwelijks bekend en wie al van Musk had gehoord, kwam meestal niet verder dan ‘die van PayPal’. Maar Downey Jr. zag de gelijkenissen tussen zijn personage en de excentriekeling die van het bouwen van raketten en elektrische auto’s zijn levensmissie had gemaakt. Dus ging Downey op bezoek bij SpaceX en Tesla in El Segundo (Californië) en kreeg een rondleiding van Musk.

Tesla Roadster - en Elon Musk zelf - in Iron Man 2

,,Ik word niet gauw van mijn stuk gebracht, maar die plek en die kerel waren verbazingwekkend”, zei Downey Jr. in interviews toen de film in 2008 uitkwam - in Iron Man 2 kreeg Musk zelfs een cameo, trouwens. Maar vooral: Downey Jr. had erop aangedrongen dat de Roadster - het eerste model dat toen in ontwikkeling was - in de film te zien zou zijn, om te suggereren dat Stark zo cool en vooruitstrevend was dat hij al zo’n veelbesproken auto had. De Tesla-hype was geboren, en de ster van Musk glinsterde hoog aan de hemel.

Lees ook: Met werkdagen van 72 uur lijkt Elon Musk Tesla te redden

Leonardo DiCaprio wilde een Roadster, gratis: Elon Musk wees hem af

Plots werd Musk uit het universum van Silicon Valley geteleporteerd naar de wereld van Hollywood, met z’n sterren en diva’s, roddels en valse vriendschappen. Maar Musk genoot ervan. Zijn toenemende bekendheid voedde zijn ego en zorgde voor wat lol in zijn leven dat beheerst werd door werken en financiële zorgen - want die waren er ook, ondanks zijn schijnbare fortuin.

,,Er waren gewoon heel veel feesten waar je heen kon”, zei Bill Lee, een goede vriend van Musk in de biografie van Ashlee Vance. ,,Elon had vrienden die films maakten en dankzij de samenvloeiing van onze netwerken, was er elke avond wel iets te beleven.” In een interview in ‘The Telegraph’ zei Musk dat hij inmiddels '10 procent playboy en 90 procent ingenieur' was. Ging hij uit met zijn toenmalige vrouw Justine Wilson - voor méér verhalen over Musks vrouwen en kinderen: lees deel 3 van deze reeks - kreeg hij een van de beste tafels in nachtclubs waar Paris Hilton en Leonardo DiCaprio zich ook vermaakten. Zeker omdat DiCaprio bijna kwam smeken voor een gratis Roadster en Musk hem vervolgens botweg afwees.

Op het huwelijk van Google-medeoprichter Larry Page, op het privé-eiland van Richard Branson in de Caraïben, was Musk één van de gasten. Zijn vrouw danste er met Bono en Musk toastte met ex-president Bill Clinton.

Tesla: wel klanten, geen auto's

Toch, de glans van Musk werd snel dof. Het was allemaal opwindend geweest, de raketten en de auto’s en de bestorming van de hemel - letterlijk en figuurlijk. De eerste lanceringen van SpaceX waren jammerlijk mislukt en over Tesla kreeg Musk het ene alarmerende bericht na het andere. Er stonden 1.200 klanten op de wachtlijst, die allemaal vooraf betaald hadden, maar er rolde maar geen Roadster van de band en de kritiek in de media groeide.

Er verschenen verhalen van ontevreden werknemers over de manier waarop Musk als een slavendrijver over zijn mensen heerste. Zo stuurde hij een boze e-mail naar een werknemer die een vergadering miste vanwege de geboorte van zijn kind: 'Dat is geen excuus. Ik ben verschrikkelijk teleurgesteld. Je moet weten waar je prioriteiten liggen. Wij veranderen de wereld en de geschiedenis. Ofwel doe je mee, ofwel doe je iets anders.' Met Martin Eberhard, de oprichter van Tesla in 2003, clashte Musk over alles - van essentiële financiële beslissingen tot iets onnozels als wie van hen beiden de eerste Roadster zou krijgen.

Eberhard werd gedegradeerd, nam vervolgens ontslag en er kwam uiteindelijk een rechtszaak van toen Musk Eberhard als medeoprichter uit de annalen van Tesla probeerde te wissen. ,,Er was in die tijd veel leedvermaak en ik werd van alle kanten aangevallen”, zegt Musk in zijn biografie. ,,Je gaat enorm twijfelen of je het wel goed hebt gedaan. Ik was één hoopje ellende. Ik dacht niet dat we er nog overheen zouden komen. Ik dacht dat dit het fucking einde was.”

Dat Musk zo zwartgallig was, had alles te maken met de penibele financiële situatie van zijn bedrijven. Hij was aan deze twee avonturen begonnen met een fortuin van bijna 200 miljoen dollar, maar SpaceX kostte 3 miljoen per maand, Tesla zelfs 4 miljoen. Toen 2008 op z’n einde liep, was Musks geld op. Hij had nachtmerries waarbij hij schreeuwend wakker werd. Hij at ongezond en werkte 22 uur op een dag, waardoor hij er vaal en pafferig begon uit te zien, met wallen die donkerblauw kleurden. Vrienden vreesden dat hij elk moment een hartaanval kon krijgen.

Volgens zijn broer Kimbal was Tesla 'een bodemloze put' en sommige investeerders begonnen, ondanks Musks smeekbeden voor extra investeringen, te speculeren over een verkoop van Tesla aan een groot automerk om het faillissement te vermijden. Musk stond voor een moeilijke beslissing, wat hij met zijn resterende kapitaal - dat van hemzelf en wat hij via investeerders bijeen had geschraapt - moest doen. ,,Als ik het geld verdeelde, zouden misschien zowel SpaceX als Tesla ter ziele gaan. Gaf ik al het geld aan één bedrijf, was de kans op overleven groter maar zou het andere sowieso dood zijn. Ik bleef er maar het hoofd over breken.”

NASA stapt in SpaceX: 1,6 miljard dollar

En toen, op 23 december 2008 en twee dagen voor Musk de lonen niet meer zou kunnen betalen, gebeurde er iets wonderlijks - een beetje zoals superhelden als Iron Man er ook altijd op het laatste nippertje in slagen om de wereld te redden. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA stapte in het verhaal van SpaceX. Het bedrijf van Musk kreeg 1,6 miljard dollar als betaling voor 12 vrachtvluchten naar het ruimtestation ISS. Terwijl hij met zijn broer Kimbal de feestdagen vierde in Boulder, brak Musk in tranen uit.

Het zou nog tien jaar duren voor zijn Tesla’s de norm zouden worden in de 21ste-eeuwse auto-industrie. Het zou nog 12 jaar duren voor de eerste bemande commerciële ruimtevlucht van SpaceX zou opstijgen. Tussendoor zouden tegenslagen en hoopvolle momenten elkaar opvolgen, maar zo’n diepe crisis als in 2008 maakte Musk niet meer mee - of toch niet op zakelijk vlak. In zijn privéleven daarentegen is drama nooit veraf.