Wat kun je doen om van de Facebook-pixel af te komen?

Wat nou? Pixels die ons volgen?

De advertentiebranche verdient er al jaren een goede boterham mee: internetters op hun surftochten volgen om zo gerichte advertenties aan te bieden. Het is de techniek achter het verschijnsel dat u op site B een advertentie voor graszaad ziet nadat u eerst op site A heeft gezocht op graszaad. Jarenlang was dit een goed functionerend verbond tussen website-eigenaren en partijen als Facebook en Doubleclick (de advertentiedochter van Google). Maar na het Facebook-schandaal begint dit model barstjes te vertonen. Zo hebben zorgverzekeraar Menzis en ONVZ al de zogeheten Facebook-pixel van hun sites gehaald, waarmee informatie over surfgedrag naar Facebook werd gestuurd. De Tweede Kamer wil in debat met het kabinet over deze praktijk, die bij meer zorgbedrijven voorkomt.

Is deze techniek nieuw?

Absoluut niet. De Facebook-pixel is nu in het nieuws, maar Facebooks trukendoos om argeloze gebruikers over hun tochten over het web te volgen, gaat veel verder terug. In april 2010 introduceert Facebook de like-knop. Die introductie gaat gepaard met ronkende woorden van Zuckerberg over een prachtige wereld waarin iedereen met elkaar verbonden is. 'Als je naar de hemel gaat, dan zijn al je vrienden daar en is alles precies zoals het moet zijn. Laten we samen aan een wereld bouwen die er zo uitziet.'

De Nederlandse onderzoeker Arnold Roosendaal ontdekt al vrij snel dat die sympathieke like-knop op de achtergrond voor andere zaken wordt gebruikt: het verzamelen van gegevens van de mensen die op een site komen waarop zo'n like-knop zit. Ook als ze er niet op klikken, of als ze niet ingelogd zijn op Facebook. Een fout, haast het bedrijf zich te melden: we willen helemaal geen mensen volgen. Maar in 2014 gaat de knop om. Facebook geeft toe dat het de knoppen gaat gebruiken om zijn gebruikers te volgen. Dat is een bijzonder lucratief businessmodel. Omdat de like-knop op steeds meer sites komt, kan Facebook bouwen aan een onvoorstelbaar rijke databerg over de voorkeuren van internetgebruikers. Zeker als de surfgegevens ook nog eens worden gevoegd bij de acties die zijn leden op het netwerk zelf uitvoeren, ontstaat een zeer gedetailleerd profiel.

Doen meer sites hieraan mee?

Zeker. De technieken zijn veranderd, het idee erachter blijft hetzelfde: internetters volgen om op basis van hun profielen (man, 38, Audi, Leusden, Boretti-fornuis, RTL 7) gerichte advertenties te kunnen aanbieden. Het grote verschil is dat het nu iets openlijker gebeurt. Niet alleen via de (zichtbare) like-knop, maar ook via de (onzichtbare) pixel. Iedereen die een zogeheten 'plugin' installeert, kan zien door welke partijen hij wordt gevolgd. Nu.nl? Zestien advertentietrackers. Volkskrant.nl? Nog meer zelfs, waaronder de Facebook-pixel. Lubachs eigen VPRO? Negen, met de Facebook-pixel. Zelfs de Consumentenbond kan niet zonder: zes. Alleen sites die helemaal niet aan advertenties doen, zoals de Correspondent of privacyvoorvechter Bits of Freedom, zijn brandschoon.

Wordt iedereen nu plots wakker?

Ja, zegt Arnold Roosendaal, inmiddels werkzaam bij Privacy Company. Hij is blij met alle ophef. 'Je zou willen dat het anders was, maar meer privacybewustzijn is nu eenmaal gebaat bij schandalen.' Hij waarschuwt voor nóg slinksere technieken van de advertentiebranche: zogenaamde fingerprint-technologie. Hiermee worden mensen geïdentificeerd op basis van de unieke combinatie van browserversie, scherminstelling, besturingssysteem en gebruikte plug-ins. Ook ict-jurist Dirk-Jan de Bruin van PITLegal is blij met het schandaal: 'Laten we er geen doekjes om winden: het gaat Facebook en Google erom zoveel mogelijk data binnen te harken. Ze hebben jarenlang vrij spel gehad omdat het grote publiek het wel best vond.' Meer bewustzijn is dus hard nodig: 'Met een telefoon hebben mensen een 24-uurs tracking device in handen.' Wat betreft de fingerprint-technologie maakt hij zich overigens geen illusies: 'Het valt onder de cookiewet, maar niemand kan dit controleren.'

Wat kan ik zelf doen?

Wie gehecht is aan zijn privacy, doet er goed aan extra maatregelen te nemen, zegt Roosendaal. 'Gebruik verschillende browsers naast elkaar. Eentje voor Facebook bijvoorbeeld, en een andere voor andere dingen. Die gegevens worden gescheiden.' Een andere optie is het installeren van een browserextensie als Ghostery, waarmee iedereen zelf kan zien door welke trackers hij op welke site wordt gevolgd. Die kunnen dan ook worden uitgezet. Ook De Bruin raadt zo'n extensie aan: Privacy Badger van de non-profitorganisatie EFF. Niet meer blind met Facebook bij allerlei diensten en apps inloggen helpt overigens ook.

REACTIES

VPRO: 'Andere programma's dan Zondag met Lubach zullen voorlopig gewoon trackers blijven gebruiken. Wel bieden we onze gebruikers de mogelijkheid alle datatrackers uit te zetten waardoor hij VPRO-pagina's kan bezoeken zonder data achter te laten.'

De Consumentenbond: 'Ook al voldoen we aan de cookiewet, we zijn nu wel aan het kijken hoe we de toestemming beter kunnen regelen. Nu drukt iedereen blind op die groene cookieknop, zonder te weten waarvoor hij toestemming geeft. Ook moet onze privacyverklaring beter en duidelijker.'

De Persgroep: (uitgever van onder andere de Volkskrant) 'Wij gebruiken cookies en trackers op al onze sites, onder andere om gerichte advertenties te kunnen tonen. Zo werkt de techniek van online adverteren. Facebook Pixel gebruiken we om onze sitebezoekers later via Facebook een abonnement te kunnen aanbieden.'