Sander Schimmelpenninck heeft vijf voorstellen voor een eerlijker Nederland

Werken loont te weinig in Nederland, ons onderwijs biedt geen gelijke kansen en ons collectief is veel meer gericht op repareren dan investeren. Dat ondermijnt het geloof in sociale stijging en het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Er is sprake van grote tekorten op de arbeidsmarkt en een eroderende sociale cohesie, doordat mensen steeds vaker in bubbels van gelijksoortige andere mensen opgroeien. Maar de situatie is heus niet hopeloos; zoals we de afgelopen decennia een paar knoppen heel erg naar één kant hebben gezet, kunnen we de knoppen nu ‘gewoon’ weer terugdraaien.

Sander Schimmelpenninck schrijft dit in het voorwoord van het 'boekje' dat op verzoek van De Correspondent tot stand kwam. De centrale vraag: hoe kunnen we mensen enerzijds meer kansen geven, en er tegelijkertijd voor zorgen dat zij zich verantwoordelijker voelen voor zichzelf en het collectief dan nu het geval is?

Tom van der Lubbe, co-founder van Viisi en een van de makers vanDe Ondernemer Boekencast, stelde Sander een aantal vragen over het waarom van Sander en de brug. Tom is ook een van onze Boekencasters; met collega Erna Hannink besprak hij het boek in deze podcast.

Je schrijft in het voorwoord dat je niet meer dan gemiddeld begaan bent met het lot van de haves-not, maar dat je je vooral steeds meer geërgerd hebt over de haves.

Sander: ,,Ja, dat klopt. Ik heb veel respect voor ondernemers, die hun eigen vermogen opgebouwd hebben, maar de eyeopener was de fase dat ik bij Quote werkte en ik steeds meer bevoorrechte, zeer rijke mensen sprak. De trigger was de Quote 500. Veel van die mensen op die lijst leven in de waan, dat hun rijkdom helemaal hun eigen verdienste is. En dat is natuurlijk onzin. Naast die ergernis over deze haves is er ook een pragmatische reden. Ik ben van mening dat de huidige ongelijkheid onhoudbaar is en tot grote maatschappelijke onrust leidt."

Een van de vijf voorstellen in je boek is winst uit vermogen en erfenissen net zo zwaar als inkomen uit werk te belasten. Veel ondernemers zeggen, dat ze juist gemotiveerd worden door het feit, dat ze dat vermogen voor hun kinderen opbouwen, het aan hen kunnen vererven.

Sander: ,,Ik bepleit ook helemaal geen 100 procent erfbelasting. Als kinderen 30 tot 40 procent belasting over de erfenis betalen dan blijft er nog nog steeds een behoorlijk bedrag over, een vermogen waar ze overigens niets voor hebben hoeven doen. Soms spreek ik ondernemers die zeggen dat ze hun vermogen zelfs voor hun achter-achter-kleinkinderen zeker willen stellen, dat die dus ook vermogend zijn. Afgezien van de vraag of je je achterkleinkinderen daarmee gelukkig maakt, gaat het dan dus veel meer erom een soort legacy te willen creëren, iets wat jou als persoon overleeft. Dat lijkt me niet gezond."

Je schrijft dat we een land van renteniers worden. Maak je je zorgen over het gebrek aan ondernemerschap?

Sander: ,,Ik hou van familiebedrijven, ik vind het bijvoorbeeld heel mooi dat iedere generatie het wiel toch weer opnieuw moet uitvinden, en dat is wel ondernemerschap. Maar dat is wel iets heel anders dan de geërfde vastgoedportefeuille te beheren, want daar komt het wel vaak op neer. En dat is niet ondernemen."

Mensen vinden je vaak links, maar in je boek verwijs je met betrekking tot de erfbelasting naar John Stuart Mill, een van de grondleggers van het liberalisme. Wat vind je van die kritiek, zie je jezelf als links?

Sander: ,,Ik zie mezelf helemaal niet als links, maar eerder als liberaal. De mensen die mij verwijten dat het linkse praatjes zijn, die hebben geen flauw benul. Het waren juist de liberalen die voor gelijke kansen waren. Echte liberalen pleitten ooit voor 100 procent erfbelasting, men wilde immers volledige kansengelijkheid creëren."

Je neemt ook een idee van Piketty over en stelt voor - als onderdeel van een gelijkere vermogensverdeling - iedereen een jubelton te geven bij het bereiken van het vijfentwintigste levensjaar. Denk je dat dat tot meer ondernemerschap leidt?

Sander: ,,Dat is uitdrukkelijk de hoop. Ik hoop generationele patronen te doorbreken. Als je van huis uit helemaal niks met ondernemerschap hebt, dan helpt die jubelton wellicht. Die ton moet dan overigens wel beperkt worden, die is aan voorwaarden verbonden, niet om een Ferrari te kopen of om schulden af te lossen, maar voor studie of het starten van een eigen bedrijf."

Als de meeste mensen zouden profiteren van een hogere belasting op vermogen, waarom kiest de meerderheid daar dan niet voor?

Sander: ,,De mensen denken dat het over hun erfenis gaat of over hun toekomstige erfenis. Mensen stemmen op basis van hun gewenste portemonnee en niet op basis van hun daadwerkelijke portemonnee. Als ik maar rechts stem, dan word ik vanzelf rijk."

Betekent het niet dat de vermogende mensen of zij die denken het te worden dan weggaan, net als Unilever?

Sander: ,,Ik geloof er niets van. Als persoon is het sowieso moeilijker dan als bedrijf. Het meeste vermogen zit in onroerend goed en zoals de naam al zegt, kun je dat niet meenemen naar het buitenland. Maar de band met Nederland mag wat mij betreft best getest worden. Ik zou het wel willen zien, de rijke versie van Ik vertrek, geëmigreerde rijken bezoeken in hun gated communities, die zijn dan toch niet zo leuk. Of als je je onveilig voelt en niet zomaar over straat kunt lopen of je kinderen alleen met de auto naar school kunnen in plaats van lekker op de fiets, ik moet het nog zien."

Je gaat met je boek op tour. Zit er een politieke missie achter, ga je de politiek in? Hebben politici je al gebeld, Omtzigt bijvoorbeeld?

Sander: ,,De tour is geen politieke tour, maar een show, ik ga met diverse gasten in gesprek. Pieter Omtzigt heeft niet gebeld, maar vind ik een originele suggestie. We zouden elkaar wel aanvullen en we zouden een Twentse revolutie kunnen starten. Nee, ik ben oprecht benieuwd wat mensen aan beide kanten van de kloof vinden, wat de reacties zijn. Daarom ga ik op tour. Er zijn nog kaarten, dus komt allen."