Dit veelgebruikte ‘groene onding’ moet de auto in de stad vervangen, maar doet ‘ie dat ook?

Ineens zijn ze overal: deelscooters. Wat precies een jaar geleden in Eindhoven begon met tweehonderd elektrische tweewielers van GO Sharing is uitgegroeid tot een hype waar je niet meer omheen kunt. Als een groene olievlek spreidt het fenomeen zich uit over de provincie.

Sindsdien gaat het in elke Brabantse stad ongeveer zo: Een trotse wethouder Verkeer maakt een eerste rondje onder het toeziend oog van de regionale pers. Hij of zij rept over de voordelen van de duurzame tweewieler en hoe die de stad gaat verlossen van de auto. Daarna komen de klachten.

Vandalisme

Ze staan midden op de stoep, precies voor de brievenbus of pal voor een uitrit. En er is vandalisme. Van Rosmalen tot Helmond gaan de scooters in de hens of worden ze gesloopt. Maar bovenal worden ze ongelofelijk veel gebruikt.

In Brabant kunnen inwoners inmiddels kiezen uit de felgroene exemplaren van GO Sharing, de donkergroene van Felyx (Eindhoven) en de paars-witte van Check (Breda). Het gebruik gaat via een app op je smartphone en je rijdt al voor 25 cent per minuut.

GO Sharing gaat in Brabant het hardst: Het bedrijf is pas dertien maanden oud, heeft in 25 steden door heel Nederland ruim 3500 scooters staan en kan rekenen op een half miljoen dagelijkse gebruikers. GO Sharing is gevestigd in Waardenburg en heeft ruim honderd medewerkers in dienst. Het wil op korte termijn een landelijk dekkend deelscooternetwerk en Brabant lijkt de eerste provincie waar dat lukt.

Verspreid over Eindhoven, Tilburg, Helmond, Den Bosch, Breda en Oosterhout rijden honderden scooters rond. Ook in de omliggende dorpen, van Best tot Nuland, kunnen inwoners op de scooter stappen. GO Sharing is daarmee in een jaar tijd uitgegroeid tot het grootste deelsysteem van de Benelux, zegt directeur Raymon Pouwels (26).

GO Sharing werkt nauw samen met GreenMo uit Waardenburg, die de scooters levert via een leaseconstructie. GreenMo verhuurt en onderhoudt door heel Nederland de scooters en elektrische fietsen van pizzakoeriers en maaltijdbezorgers van bijvoorbeeld Domino’s en Sushi Point. Eind januari haalde GO Sharing tien miljoen euro op bij Rabo Corporate Investments (de investeringstak van Rabobank).

Mede hierdoor heeft het bedrijf een enorme vlucht genomen, want echt winst maken zit er voor de deelscooterbedrijven nog niet in. ,,Veel geld is het afgelopen jaar gaan zitten in het verbeteren en betrouwbaarder maken van de service", zegt Pouwels.

,,Als we echt verschil willen maken en de mensen uit de auto willen halen, dan moeten we snel en hard gaan.” Volgens Pouwels is het lastig te zeggen wanneer het geld wel binnen gaat stromen: ,,Dat ligt aan heel veel factoren waar we weinig invloed op hebben zoals de acceptatie door mensen of bijvoorbeeld de helmplicht.”

Geheimzinnig over geldschieters

Felyx startte drie jaar terug in Amsterdam en landde pas eind september in Eindhoven. Woordvoerder Daan Wijnants maakt er geen geheim van dat de ambities ook elders in Brabant liggen, maar doet over specifieke locaties geen uitspraken.

Ook over de geldschieters achter de scale-up met zo’n negentig werknemers wordt enigszins geheimzinnig gedaan. Volgens Wijnants gaat het om ‘meerdere grote en kleinere investeerders.’ ,,Onze deel-industrie wordt vaak gezien als verliesgevend maar wij zijn het eerste bedrijf dat momenteel quitte speelt.”

Check is de nieuwkomer in het zuiden. Na Rotterdam, Amsterdam en Den Haag was onlangs Breda aan de beurt, maar het bedrijf diende eerder ook al in Eindhoven een vergunningsaanvraag in. Check wordt gefinancierd door Ponooc, het investeringsfonds van autobedrijf Pon. Aan het roer van de start-up met tien vaste werknemers staan Marco Knitel en Paul van Merrienboer. Beiden hebben ze hun strepen verdiend in de wereld van de deelmobiliteit: Knitel is voormalig general manager bij Uber en Van Merrienboer oud-manager bij Greenwheels.

Overvallen door aanbieders

Brabantse gemeenten werden vorig jaar enigszins overvallen door de aanbieders van deelscooters. GO Sharing klopte aan in onder andere Breda, Tilburg en Eindhoven, nog voor er beleid bestond voor deelvervoer. In samenspraak met de gemeente Eindhoven plaatste het bedrijf in september vorig jaar tweehonderd scooters door de stad. Een half jaar later kregen ze een officiële vergunning.

,,Ze mochten van ons alvast beginnen met het risico dat ze weer moesten vertrekken als ze niet aan de uiteindelijke voorwaarden zouden voldoen”, zegt Monique List (wethouder Verkeer, VVD). In die voorwaarden staat onder meer dat bedrijven één vergunning kunnen aanvragen voor maximaal 200 e-scooters . Ook staat erin dat bedrijven niet meer data verzamelen dan strikt noodzakelijk en dat de gemeente die relevante data ontvangt.

Recentelijk kwamen daar er in Eindhoven nog eens tweehonderd scooters van Felyx bij. ,,We moeten in Eindhoven zo’n drieduizend woningen per jaar binnen de ring bouwen. Niet al die mensen kunnen een auto kwijt, dat past gewoon niet,” stelt wethouder List. Juist voor dat probleem claimen de scooterbedrijven de oplossing te hebben. ,,Onze scooters nemen veel minder ruimte in dan auto’s. Auto’s staan ook nog eens veel vaker en langer stil”, aldus Van Merrienboer van Check. Ook GO Sharing gelooft heilig dat de scooters de toekomst zijn.

Logisch dus dat gemeenten die kampen met een dichtslibbende binnenstad, ze met open armen ontvangen. ,,Het klinkt ook nog heel duurzaam”, zegt Martijn Arets. Hij is expert online platformen en auteur van het boek Platformrevolutie. Maar Arets waarschuwt gemeenten dat ze zich niet blind moeten staren op de groene ambities van de commerciële scooterbedrijven.

,,Want de mannen achter deze bedrijven zijn bovenal hele slimme marketeers. En dat zijn nou niet per se de mensen die je op hun blauwe ogen moet geloven”, zegt Arets. Volgens Arets doen gemeenten er daarom goed aan ook zelf onderzoek te doen naar de invloed van de scooters op mobiliteit.

Delen klinkt positief

,,De scooterbedrijven gebruiken heel slim consequent de term ‘delen’, want dat woord heeft een enorm positieve bijklank. Maar eigenlijk zijn het gewoon verhuurbedrijven.” Dat ze werken met een app in plaats van een baliemedewerker en een hoop formulieren, zoals bij een ‘gewoon’ verhuurbedrijf, maakt de kosten een stuk lager. ,,Tel daarbij op dat ze hun producten als een soort reclameborden gewoon in de openbare ruimten mogen zetten en je hebt een ideaal verdienmodel.”

Volgens Arets zijn er legio voorbeelden van platformen waar in eerste instantie veel positief sentiment over was, maar die uiteindelijk schadelijk bleken. ,,Denk maar aan Airbnb dat in grote steden voor veel overlast heeft gezorgd.” Hij vindt het belangrijk dat gemeenten onderzoeken of de bedrijven doen wat ze beloven. ,,Uber beloofde ook dat mensen geen tweede auto meer zouden kopen, maar uit onderzoek in China en de VS bleek dat de goedkope taxidienst mensen vooral uit het openbaar vervoer haalde.” Het is niet ondenkbaar dat de deelscooters een vervanger zijn voor de aloude benenwagen of de fiets. En dat is nou net niet de bedoeling.

Eigen onderzoek

Onomstotelijk bewijs dat mensen de deelscooters als alternatief gebruiken voor hun eigen auto, is er niet. De bedrijven doen daar wel onderzoek naar, maar alleen onder hun eigen klanten. Het is dus maar de vraag hoe representatief de resultaten zijn. 29 procent van de Felyx-gebruikers ziet de scooter als een goed alternatief voor de auto. Maar hoeveel procent van de gebruikers heeft een auto? En hoeveel procent van de auto-eigenaren heeft een Felyx-account?

Ook GO Sharing geeft geen inzicht in de steekproef, methode of vraagstelling. Toch claimen ze bij gemeenten dat van iedere tien autoritten, gebruikers er nu 3,9 met de scooter maken. Uit een klein onderzoek van Check blijkt dat 33 procent van hun klanten een auto bezit. Daarvan zegt 35 tot 40 procent dat ze hun meest recente rit met de auto zouden hebben gemaakt als deelscooters niet bestonden. Over Brabant specifiek zijn nog geen representatieve data beschikbaar.

In ruil voor het stallen van hun tweewielers in de stad krijgen gemeenten inzicht in de data die ze verzamelen. En dat is nogal wat. ,,We delen bijvoorbeeld met gemeenten hoe vaak de scooters per dag gebruikt worden, hoe lang de ritten zijn en door welke leeftijdsgroepen de scooters het meest gebruikt worden”, zegt Paul van Merrienboer van Check. Andere bedrijven houden ook de precieze route bij.

Op basis van die data kunnen gemeenten hun beleid aanpassen, al kunnen de wethouders hier nog geen concrete voorbeelden van geven. ,,We kijken vooral waar de scooters succesvol zijn en hoeveel ritten er gemiddeld per dag gemaakt worden”, vertelt Daan Quaars, wethouder Verkeer bij de gemeente Breda. Ook in Eindhoven hebben de data van de scooterbedrijven nog niet tot aanpassingen in het beleid van de gemeente geleid, net als in Tilburg ,,Maar dat komt omdat we echt pas nét toegang hebben verkregen tot die data”, aldus een woordvoerder.

Scooters voor iedereen

De gemeenten zijn tevreden over de samenwerking met de deelscooterbedrijven. Toch zijn er soms botsende belangen. ,,Het zijn commerciële bedrijven, voor hen is het belangrijk dat ze zoveel mogelijk ritten verkopen en zo min mogelijk te maken krijgen met vernielingen. Maar voor ons is het ook belangrijk dat iedereen de scooters kan gebruiken”, aldus List.

Eindhoven bewijst dat dat niet altijd het geval is. In sommige arme wijken was het tijdelijk niet mogelijk om de gifgroene exemplaren van GO Sharing te parkeren, omdat daar veel scooters vernield werden. Volgens Arets kan dit ertoe leiden dat de dienst alleen toegankelijk wordt voor een bepaalde doelgroep. ,,Als gemeenten kun je er een keiharde voorwaarden van maken en bedrijven alleen toelaten als ze voor iedereen toegankelijk zijn.”

Roep om helmplicht

Als het aan de bedrijven zelf en de enthousiaste wethouders ligt, kan niets de opmars van de deelscooter nog stoppen. Er ligt echter nog één flinke hobbel in het vooruitzicht: de helmplicht voor snorfietsers, waar elektrische scooters onder vallen. De roep om zo'n helmplicht klinkt steeds luider maar de deelscooterbedrijven lobbyen zich suf om die te voorkomen. Het zou het gebruik van deelscooters een stuk minder laagdrempelig maken. De minister verwacht in het voorjaar een voorstel klaar te hebben.