Waterstof: groene energie voor het mkb

Groene waterstof speelt een belangrijke rol bij de energietransitie. Niet alleen omdat je waterstof als CO2-vrije brandstof kunt gebruiken, maar ook omdat waterstof duurzaam omgezet kan worden in gas, om bijvoorbeeld te verwarmen. Op die manier helpt waterstof om de doelen in het Klimaatakkoord te halen, zoals het verminderen van onze CO2-uitstoot.

• Wat is groene waterstof?
• Gebruik van waterstof
• Verwarmen met waterstof
• Groene waterstof als brandstof
• Kies je voor waterstof of elektrisch?
• Aan de slag met waterstof

Wat is groene waterstof?

In het kort is waterstof (H2) het meest voorkomende element op aarde. Je kunt het gebruiken zoals we nu bijvoorbeeld aardgas gebruiken. Waterstof is kleurloos, geurloos, niet giftig, en bevat geen koolstof. Er zijn verschillende soorten waterstof. Grijze waterstof is de minst duurzame, omdat het in het maakproces veel CO2 uitstoot. Bij het produceren van blauwe waterstof gaat dat al iets beter, want daar wordt de uitgestoten CO2 afgevangen en opgeslagen. Maar bij het produceren van groene waterstof komt helemaal geen CO2 vrij. Dat maakt groene waterstof een schone energiedrager.

Overheid stimuleert groene waterstof

De Nederlandse overheid stimuleert de productie en de inzet van groene waterstof. Zo heeft de regering in het Klimaatakkoord onder andere afgesproken dat Nederland in 2025 vijftig waterstoftankstations telt en dat we genoeg waterstof produceren om bijvoorbeeld 600.000 waterstofauto’s een heel jaar te laten rijden.

Gebruik van waterstof

Waterstof wordt grootschalig gebruikt in de industrie waar zeer hoge temperaturen nodig zijn. Of bij de productie van kunstmest. Ook bij de productie en recycling van plastic en staal kun je het gebruik van fossiele energiedragers vervangen door het gebruik van groene waterstof. Dat scheelt veel CO2-uitstoot en veroorzaakt bovendien geen vervuiling. Groene waterstof wordt ook gebruikt als brandstof of om mee te verwarmen.

Verwarmen met waterstof

Nederland heeft een uitgebreid gasnetwerk. Waterstofgas kan door diezelfde leidingen heen, waardoor we ook kunnen verwarmen met groene waterstof. Het aardgas moet eruit en het waterstofgas erin, volgens de overheid.

Jaco Reijerkerk, waterstofexpert en commercieel directeur bij advies- en ingenieursbureau Ekinetix, bevestigt dat waterstof inderdaad geschikt is voor het verwarmen van panden, woningen, zwembaden of (sport)scholen. “In Rotterdam is er een pilot waar 25 appartementen verwarmd worden met een cv-ketels die op 100% waterstof verwarmen.”

In 2050 moeten alle woningen in Nederland aardgasvrij zijn. De Nederlandse ‘waterstofprofessor’ Ad van Wijk adviseert consumenten nu al een cv-ketel op waterstof te kiezen. Volgens van Wijk kan waterstof het Groningse aardgas vervangen. Reijerkerk werkt veel samen met van Wijk en beaamt dat. “De installatiebranche krijgt in de toekomst hoe dan ook te maken met waterstof. Er zijn al specifieke opleidingen voor monteurs en installateurs over waterstof. Spijker je vakkennis bij, zodat je bent voorbereid op de toekomst”, adviseert Reijerkerk.

Groene waterstof als brandstof

Groene waterstof is ook geschikt als brandstof voor alle vormen van vervoer: auto’s, treinen, vliegtuigen en schepen. In Rotterdam vaart er een watertaxi op waterstof en in Groningen rijdt als proef een waterstoftrein op het traject Leeuwarden-Groningen. Op dit moment rijden er in Nederland ruim 500 auto’s op waterstof. Datzelfde geldt voor 50 waterstofbussen, 15 bestelbussen en 14 vrachtwagens. De prijs van een waterstofauto ligt ongeveer anderhalf keer hoger dan die van een vergelijkbare elektrische auto. Is waterstof dan wel geschikt voor transport binnen het mkb? Of is elektrisch rijden, wat al veel meer gebeurt, een beter alternatief?

Groene waterstof in het transport

Volgens Reijerkerk is waterstof juist erg geschikt voor zwaarder transport dat lange afstanden moet afleggen. “Omdat zij lange afstanden overbruggen en veel kilometers maken, zijn ondernemer die op diesel rijden bij uitstek de doelgroep om over te stappen op waterstof.” Denk aan de scheepvaart, vrachtwagens, het openbaar vervoer en taxi’s. Maar ook machines in de agrarische sector, de bouw of groensector. “Er is in Nederland een handvol ondernemers die vooruitkijkend hebben geïnvesteerd in tractoren en machines die volledig op waterstof of dual fuel (deels waterstof, deels diesel) rijden. Ik vind dat een slimme zet.”

Waterstof: sneller, lichter en verder

Het tanken van waterstof gaat veel sneller dan het opladen van een accu. In drie minuten tanken heb je een volle waterstoftank. Ter vergelijking: daar moet een elektrische auto uren voor aan de laadpaal. Ook heeft een waterstofauto een grotere actieradius (bereik in kilometers). Een gemiddelde waterstofauto kan zo’n 500 kilometer rijden, zo’n 200 kilometer meer dan een gemiddelde elektrische auto. “Dat is een groot voordeel voor bijvoorbeeld vrachtwagens of andere zakelijke rijders”, onderstreept Reijerkerk.

Een waterstofmotor is bovendien veel compacter, waardoor je meer vracht of lading kunt vervoeren. Met minder ritten kun je dezelfde hoeveelheid lading vervoeren, verder rijden én je bent minder tijd kwijt aan tanken en opladen. Dat is voor een sector zoals het transport, waar tijd en laadvolumes belangrijke factoren zijn, een groot voordeel.

De grootste uitdaging is het beperkte aantal openbare waterstofstankstations. “Op dit moment zijn dat er in Nederland nog maar zestien. Maar dat zijn er voor het einde van 2022 waarschijnlijk al twintig. Het gaat hard”, licht Reijerkerk toe. Begin 2022 werd in Zuid-Holland een nieuw waterstoftankstation geopend dat capaciteit heeft voor 50 zware voertuigen en daarmee één van de grootste in Europa is. Waterstofbussen van Connexxion kunnen hier de komende twaalf jaar groene waterstof tanken.

Volgens Reijerkerk zijn in Nederland ongeveer 50 waterstof tankstations nodig om de meeste zakelijke gebruikers te voorzien. “Realiseer je dat je daarmee dezelfde doelgroep kunt bedienen als de huidige 4.000 traditionele tankstations op fossiele brandstoffen dat nu doen.” Omdat je met een auto op waterstof veel verder kunt rijden dan met een auto op elektriciteit, zijn er minder tankstations nodig voor dezelfde dekking.

Waterstof of elektrisch?

“Het lijkt wel alsof het een wedstrijd is tussen elektrisch rijden of rijden op waterstof. Maar juist een combinatie van beiden is nodig op de weg naar emissievrij rijden”, benadrukt Reijerkerk. De verduurzaming van de transportbranche bereik je volgens hem niet door alleen nog maar elektrisch te gaan rijden. De productie van accu’s is namelijk nog steeds vervuilend en de grondstoffenproblemen vragen juist om kleinere accu’s.

“Bovendien is ons elektriciteitsnetwerk helemaal niet geschikt om alle voertuigen elektrisch op batterij te laten rijden”, verklaart Reijerkerk. “Een bloemist die lokaal boeketten bezorgt, kan dat met een klein elektrisch bestelbusje. Maar denk eens aan een hoveniersbedrijf met verschillende zware machines, die bovendien opdrachtgevers door het hele land heeft en flink wat kilometers maakt. Die kan, als het gebruik van groene waterstof voldoende in Nederland is uitgerold, best de investering in waterstof maken.”

Bouw- en transportsector

Ondernemers in de bouwsector kunnen gebruik maken van de Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel (SSEB) en subsidie aanvragen voor de aanschaf van uitstootvrij bouwmaterieel, zoals machines op waterstof. Het kabinet trekt 270 miljoen euro uit om voor 2030 de overstap te maken naar schone bouwmachines. Maar ook voor het ombouwen van dieselmaterieel naar een waterstofmotor kun je subsidie aanvragen. Monteurs of installateurs kunnen zich laten bijscholen voor wanneer ze (gaan) werken met machines op waterstof.

Als je na 2025 een zero-emissiezone in wilt, moet je bestel- of vrachtwagen emissieloos zijn. Ook wil het kabinet dat er vanaf 2030 in Nederland alleen nog emissievrije nieuwe auto’s worden verkocht.

Aan de slag met waterstof

“We kunnen in de toekomst niet zonder waterstof", daarvan is Reijerkerk overtuigd. “Hoe snel dat gaat, is afhankelijk van beleid en toegankelijkheid. Voertuigen op waterstof hebben voldoende tankstations nodig voor goede dekking.” Waterstof gaat de komende jaren doorbreken, verwachten waterstofexperts. Zo krijgt Europa er in 2026 250 extra waterstoftankstations bij. Er wordt wereldwijd hard gewerkt om de prijs van groene waterstof te verlagen en per 2030 zelfs goedkoper te maken dan de prijs van fossiele brandstoffen. De wereldwijde markt voor groene waterstof zal de komende 10 jaar met 50 procent groeien, rapporteert onderzoekbureau Transparency Market Research in een studie van begin 2022.

Reijerkerk vult aan: “Waterstof is veelzijdig inzetbaar, maar geen wonderproduct dat dé oplossing voor al onze klimaatproblemen is. Maar dat zijn zonnepanelen, windenergie of elektriciteit op zichzelf ook niet. Iedere duurzame techniek heeft voordelen en nadelen. We moeten waterstof zien als belangrijke schakel in het verduurzamen van onze wereld.”