De 50-plusser kan weer aan de bak in de gespannen arbeidsmarkt

Hoezo rustige oude dag? Ver voor zonsopgang, om half zes, zit René van Wilsem (56) al in zijn bestelbusje. 'En ik sta nog een uurtje eerder op.' Voor Fruitful Office levert Van Wilsem aan kantoren arbeidsvitamines voor hun personeel. In de circa 140 fruitmanden die de Amsterdamse chauffeur deze ochtend langs twaalf bedrijven brengt, zitten bananen, mandarijnen, bloedsinaasappels en zakjes druiven.

Hoe vroeg hij elke dag ook moet opstaan, Van Wilsem is allang blij dat hij sinds augustus weer werk heeft. Daarvoor zat hij in de WW en een poosje in de bijstand. 'Vier keer per week solliciteren en meestal hoor je niets van een bedrijf terug', beschrijft hij die periode. 'Omdat je 50-plusser bent, denken werkgevers meteen dat je geen goede werknemer kunt zijn. Het is hetzelfde als met mannen die Mohammed heten.'

Het pas in 2010 opgerichte Fruitful Office telt nu al 120 werknemers, waarvan 24 ouder dan 50 jaar. Ook werken er twaalf mensen met een chronische beperking. Maar vergis je niet, zegt eigenaar Jacob Nawijn (34): zijn bedrijf is een goedlopende, commerciële onderneming, geen liefdadigheidsinstelling. 'Deze groepen werknemers zijn heel loyaal en hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel', vertelt Nawijn in zijn bedrijfshal op de Centrale Groothandelsmarkt. 'Ze zijn bereid vroeg op te staan, presenteren zich netjes tegenover de klant en rijden voorzichtiger. Onze oudere chauffeurs veroorzaken minder blikschade.'

Graag of niet: steeds meer bedrijven zullen de oudere werkloze nodig hebben om hun vacatures in te vullen. Deze week maakte het CBS bekend dat Nederland voor het eerst sinds tien jaar een 'relatief gespannen arbeidsmarkt' heeft. Nog maar 4,4 procent van de beroepsbevolking is werkloos. Eén op de zes werkgevers zegt last te hebben van personeelstekort, van metselaars tot ICT'ers. Nederland kan zich opmaken voor de rituele pleidooien voor langer werken en soepeler arbeidsmigratie.

Niet overdrijven

Toch moet de huidige krapte op de arbeidsmarkt niet overdreven worden, vindt hoogleraar Ton Wilthagen van de universiteit Tilburg. Per vacature zijn gemiddeld 1,8 werklozen beschikbaar. Voor de crisis waren dat er veel minder: 1,3. 'Maar eigenlijk moeten we verder kijken dan dat nauw gedefinieerde werkloosheidspercentage', zegt Wilthagen. 'Er staat een heel grote groep Nederlanders langs de kant. Mensen die wel degelijk iets willen én kunnen.'

Een graadmeter is het zogenoemde 'onbenut arbeidspotentieel'. Daaronder vallen niet alleen de officiële werklozen, maar bijvoorbeeld ook deeltijders die meer uren willen maken, of mensen die de zoektocht naar een baan hebben opgegeven. Ook hun aantal daalt, maar met 1,2 miljoen mensen is deze groep nog altijd fors.

Het probleem is dus niet dat de werknemers straks 'op' zijn. Helaas komt geschikt personeel niet zomaar uit de lucht vallen, merkt Wilthagen op. 'Neem de bouw. Tijdens de crisis hebben bedrijven massaal personeel ontslagen. Nu het goed gaat, vragen ze zich af waar de vakmensen zijn. Tja: daar hebben werkgevers ook zelf een verantwoordelijkheid. Bovendien investeert Nederland van alle Europese landen het minst in scholing van werkzoekenden.'

De afstand tot de arbeidsmarkt van de huidige groep werklozen is alleen maar groter geworden. Met dank aan de stijgende AOW-leeftijd en de bezuinigingen op de sociale werkplaatsen. Zo heeft nu bijna één op de vijf officieel geregistreerde werklozen een arbeidshandicap. In 2007 was 13 procent van de werklozen 55 jaar of ouder, inmiddels is dat 22 procent. Daarbovenop komen nog de nieuwkomers met een taalachterstand. Van hen zijn er in 2016 en 2017 relatief veel de bijstand ingestroomd. Dit levert een paradox op: de werkloosheid keldert, maar het aantal mensen in de bijstand stijgt en die groei wordt volledig veroorzaakt door de instroom van immigranten, blijkt uit CBS-cijfers.

Technologie

Maatregelen om de 'moeilijke groep' werklozen aan het werk te krijgen worden geopperd, van financiële prikkels tot extra scholing. Uit recent onderzoek, in opdracht van het UWV, blijkt dat technologie kan helpen. Die wordt gewoonlijk beschouwd als banen-killer. Maar ze kan juist ook mensen met een beperking aan de slag helpen - denk aan geavanceerde spraakcomputers voor blinden en slechtzienden. In Duitsland experimenteerde de auto-industrie jaren geleden al met technische snufjes om het werk voor personeel op leeftijd lichter te maken.

Bij Fruitful Office in Amsterdam krijgt eigenaar Nawijn een loonkostensubsidie voor de Wajongers. Neemt hij iemand ouder dan 56 jaar of met een arbeidshandicap in dienst, dan hoeft hij daarnaast minder premies aan de Belastingdienst te betalen. Deze korting, de mobiliteitsbonus, bedraagt maximaal 7.000 euro per jaar. Hoge salarissen kan eigenaar Nawijn niet bieden. 'Maar het is beter dan thuis op de bank zitten en meer dan een uitkering.'

Dat is chauffeur Van Wilsem met zijn chef eens. Maandag meldt hij zich weer in alle vroegte. De inpakkers zijn al bezig met het vullen van de eerste fruitmandjes. 'Wat mij betreft blijf ik hier tot mijn pensioen', zegt Van Wilsem. En dat vroege tijdstip? Dat heeft ook zo z'n voordelen. 'Ik heb in elk geval nog wat aan mijn dag.'