Alles voor de aandeelhouder

Beursgenoteerde ondernemingen zijn te veel gericht op winstmaximalisatie, betoogt Donald Kalff in de Volkskrant. Ze innoveren niet en remmen zo de economische groei.

Politici, beleidsmakers en economen zijn wanhopig op zoek naar verklaringen voor de lang aanhoudende lage economische groei. Een magere groei van 1 tot 2 procent is het 'nieuwe normaal'. Als gevolg van het ontbreken van een goede diagnose bestaan er grote verschillen van inzicht in het te voeren beleid om de groei te stimuleren. Versoepeling van de kredietverlening, het opvoeren van de overheidsinvesteringen in infrastructuur, verdere liberalisering van de arbeidsmarkt, het terugdringen van wet- en regelgeving, belastingverlaging om de consumptie op te voeren - de lijst is lang. In dit debat blijven de zeer teleurstellende prestaties van grote beursgenoteerde ondernemingen ten onrechte buiten beschouwing.

Deze ondernemingen hebben sinds het uitbreken van de crisis in 2008 hun investeringen slechts mondjesmaat verhoogd, het rendement op die investeringen nauwelijks opgevoerd en de productiviteit slechts lichtjes verbeterd. Het aandeel van nieuwe producten in de omzet bleef laag. Geen wonder, want de verantwoordelijke managers hebben zich niet beziggehouden met een gezonde ontwikkeling van hun onderneming, maar vooral met het verhogen van de winst door de kosten te verlagen. Daarbij zijn kostenverlagingen synoniem aan reorganisaties en dat is weer synoniem aan massaontslagen, met alle economische en maatschappelijke gevolgen van dien.

Dit is een grote gemiste kans, want de omstandigheden om te ondernemen waren juist uitzonderlijk gunstig. De rente was extreem laag en daarmee de kosten om investeringen te financieren. De lonen zijn sinds 2008 de facto bevroren. We weten nu ook dat grote ondernemingen door innovatieve constructies op grote schaal belasting hebben ontweken. En overheden waren in crisistijd erg scheutig met het verlenen van verkapte subsidies en bleken zeer bereid wetten en regels aan te passen.

Ondernemingen hebben niet in hun eigen belang gehandeld, maar evenmin in het belang van overheden die sociale voorzieningen in stand probeerden te houden en van burgers die al die jaren financieel onder druk stonden. De economische groei had veel hoger kunnen uitvallen als grote beursgenoteerde ondernemingen wel hun investeringen hadden verhoogd, hun productiviteit hadden opgevoerd en innovatiever waren geweest. Winst is noodzaak, maar van een te grote nadruk op winst profiteren op korte termijn vooral beleggers en het bestuur van de onderneming. Leveranciers, klanten, werknemers en investeerders zijn de verliezers. En het gaat niet om kleine bedragen. De winsten van ondernemingen in de S&P 500, de beursindex van de grootste Amerikaanse ondernemingen, zijn bijvoorbeeld gestegen van 485 miljard dollar in 2009 tot bijna 1.000 miljard dollar in 2014.

Donald Kalff is ondernemer, investeerder en publicist. Hij is de auteur van onder andere Modern kapitalisme - Alternatieve grondslagen voor grote ondernemingen.Lees verder.