Complimentje geven aan personeel? Denk goed na voor je wat zegt

Wetenschappers dachten heel lang dat het altijd een goed idee is om je lof te uiten. ,,Maar dat idee is de afgelopen tien jaar onderuitgehaald. Er is veel onderzoek gedaan naar wanneer complimenten effectief of juist ineffectief zijn”, zegt Eddie Brummelman, pedagoog en ontwikkelingspsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam in het AD. Hij bundelde de belangrijkste onderzoeken van 31 verschillende experts naar complimenten in het boek Psychological Perspectives on Praise.

Complimenteren voor verbondenheid en motivatie

Vooral in de westerse samenleving worden veel complimentjes uitgedeeld, zag Brummelman. ,,Hier zijn we veel meer gericht op individualisme. We vinden het belangrijk dat mensen erkenning krijgen voor hun individuele successen. In andere culturen speelt het collectivisme een grotere rol. Daar ligt de nadruk minder op individueel succes en meer op inzet voor het collectief.”

Volgens Brummelman geven we ook complimentjes om ons verbonden te voelen met anderen. ,,Complimenteren is een makkelijke manier om waardering uit te spreken naar een ander.” Daarbij zijn we ervan overtuigd dat complimenten altijd goed doen. ,,Baat het niet dan schaadt het niet, is de gedachte. Mensen denken dat ze oneindig veel complimenten kunnen geven en dat het geen kwaad kan.”

Complimenten kunnen druk geven

In de meeste situaties is een schouderklopje inderdaad effectief. Je voelt je trots als iemand zegt dat je het goed hebt gedaan. Dat motiveert je ook om op deze manier verder te gaan. Maar onderzoek toont aan dat sommige complimentjes wel degelijk schadelijk kunnen zijn. Het krijgen van complimenten kan ook druk geven. Na sommige complimenten wil je aan de verwachting van de gever blijven voldoen en de taak altijd goed blijven uitvoeren

,,Als je tegen jonge kinderen zegt dat ze slim zijn omdat ze het goed hebben gedaan, willen ze het daarna ook goed blijven doen. Want ze denken dat ze alleen dan slim zijn. Na zo’n compliment zijn kinderen soms zelfs geneigd om vals te spelen om hetzelfde resultaat te behalen”, legt Brummelman uit.

Of een complimentje het gewenste effect heeft, hangt ook af van het moment waarop je het krijgt. Als je je bij een nieuwe taak afvraagt of je het leuk vindt en of je het kan, werkt een compliment motiverend. Het is een ander verhaal als je ergens al enorm goed in bent. ,,In zo’n geval raak je eerder gemotiveerd door kritiek dan door een compliment. Je bent niet meer op zoek naar bevestiging en eerder bezig met de vraag: hoe kan ik mezelf verbeteren?”

Feedback geven als leidinggevende

Brummelman zegt dat de effectiviteit van een compliment tevens afhangt van wie het compliment geeft. ,,Mensen moeten wel in de positie zijn om te complimenteren, ofwel om te oordelen. Als je een compliment geeft, ga je eigenlijk op de stoel van de expert zitten: je oordeelt over de prestaties van een ander.”

Daarom is het veel gebruikelijker dat een leidinggevende een compliment geeft aan een werknemer in plaats van andersom. ,,Dat heeft met machtsposities te maken. Een leidinggevende heeft vaak meer expertise.”

Of een compliment aankomt bij de ontvanger, blijft altijd onzeker. ,,Mensen met een negatief zelfbeeld leggen een compliment eerder naast zich neer. Ze geloven wel dat de intentie goed is, maar zijn niet in staat om het compliment zelf te geloven.”

Volgens Brummelman hoef je niet altijd een complimentje te geven als je tevreden bent over de prestaties van een collega. ,,Meestal is complimenteren een reflex. Je zou je enthousiasme over iemand ook op een andere manier kunnen uiten.” Zo kun je in plaats van een compliment een persoonlijke mening geven, bijvoorbeeld tegen een collega zeggen dat je genoten hebt van zijn artikel of echt geboeid was tijdens zijn presentatie van die middag. ,,Jij vindt dat en dat kan niet in twijfel worden getrokken. Je collega kan daarna zelf de conclusie trekken dat hij het goed heeft gedaan.”

Meer weten? Brummelmans boek Psychological perspectives on praise is (in het Engels) verschenen bij uitgeverij Abingdon.