Ondernemer Ad Schaap (De Beren): ‘Veel geld hebben is ongezond’

Zegt hij het nou echt? Ad Schaap, de man achter de Berenrestaurants, vindt het beschamend hoe de mens soms met dieren omgaat. ,,Als je er logisch over nadenkt, over die bio-industrie. Het is verschrikkelijk”, vertelt hij in zijn nieuwe Berenzaak in Rotterdam-Alexandrium tegen het AD.

Terwijl Schaap jaarlijks 2,6 miljoen bezoekers in een van zijn 80 restaurants bedient met een mals stukje vlees van de grill, stuurt zijn jongste dochter hem YouTube-filmpjes met beelden uit het slachthuis. ,,Ook leent ze me weleens een boek over hoe ongezond vlees en zuivel wel niet zijn”, zegt de Beren-baas.

Jongste in een gezin met elf kinderen

Nu probeert hij niet meer iedere dag vlees te eten. ,,Mijn dochter is veganist geworden. Ze heeft de ziekte van Crohn. Vroeger lag ze veel in het ziekenhuis en moest ze aan de medicatie. Tót de dag dat ze plantaardig ging eten en de ontstekingswaarden in haar darmen daalden. Eigenlijk heeft ze zichzelf beter gemaakt.”

Openhartig zoals Schaap is, wil hij best een van de tips van zijn dochter delen. ,,Iedereen zou de Netflix-documentaire The Game Changers moeten bekijken, over de voordelen van plantaardig voedsel.” Schaap houdt zijn hand voor de mond: ,,Dit is geen goede promotie voor mijn winkeltje.”

Drang naar succes

Louter biologisch vlees in de Berenrestaurants, waar overigens ook voldoende vegetarische gerechten op het menu staan, biedt volgens Schaap weinig soelaas. ,,Wij zitten in een bepaald prijssegment. Onze gast gaat dat niet betalen.”

Dan neemt de ondernemer in Ad Schaap het gesprek weer over. De man die als geen ander weet wat zijn gasten van hem verlangen. Vlees. Wat drijft deze Rotterdammer van wie onlangs een biografie is verschenen? ,,De drang naar succes zit heel diep.”

Als kind ongewenst gevoeld

Die drang gaat terug naar zijn jeugd. Schaap groeit op in Rotterdam-IJsselmonde en is de jongste in een gezin met elf kinderen, waaronder negen broers. Hij heeft moeite om over die tijd te praten en verwijst elke keer naar het boek dat Ronald Giphart over hem schreef. ,,Staat er allemaal in”, zegt hij veelvuldig.

Hij heeft zich als kind ongewenst gevoeld, verklaart hij na enig aandringen. ,,Ik was niet gepland in een toch al arm gezin, waarin een extra mondje gevoed moest worden. Mijn vader werkte in de haven en reed na zijn dienst linea recta naar de kroeg. Wij hadden niets. Bij ons thuis heerste een gespannen, liefdeloze sfeer.”

Als veertienjarige aan de slag bij bij Bram Ladage

In zijn boek Beer vertelt Schaap over de strijd die hij moest voeren met zijn broers. Strijd om een slaapplek, om eten, om kleding. ,,Ik droeg altijd de afdankertjes van mijn broers’’, verklaart hij Giphart, die hij een keer wegstuurt tijdens een interview als hij wordt overmand door emoties.

Schaap herinnert zich dat hij als kind altijd last had van wintertenen, omdat hij in te grote, afgetrapte schoenen van zijn broers liep. Dat de winters ijzig koud waren, omdat hij geen fatsoenlijke jas droeg. ,,Op mijn veertiende ben ik gaan werken bij Bram Ladage op de Centrummarkt. Ik wilde gewoon geld verdienen. Nooit meer in armoede leven.”

Assistent-manager in supermarkt

Zo kil als de band is met zijn vader, die zijn moeder na 35 jaar huwelijk verlaat, zo close is Schaap met de vrouw die hem op de wereld zet. Bij haar woont hij op zijn achttiende nog in als ze kanker krijgt. Hij heeft haar tot het einde verzorgd, vertelt hij. ,,Haar sterfdag emotioneert mij nog altijd. Ik vind het onuitstaanbaar dat haar geen beter leven is gegund. Daar komt ook mijn drijfveer vandaan om succesvol te zijn. Dat doe ik ook voor haar.”

Het is zijn moeder die haar jongste telg op haar sterfbed op het hart drukt om zijn havo af te ronden. Dat doet Schaap met verve. Met een diploma op zak, wordt hij aangenomen als assistent-manager in een supermarkt in Hoogvliet, waar de twee compagnons hem na verloop van tijd vragen of hij de zaak niet wil overnemen. ,,Het was een grote gok”, vertelt hij. ,,Maar wat had ik te verliezen?”

‘De Baja heeft me mijn huwelijk gekost’

Het ondernemen heeft Schaap sindsdien nooit meer losgelaten. In Numansdorp opent hij niet veel later een grotere supermarkt, de SuperSchaap. Daarna volgt een frietkraam in Zevenhuizen, een notenzaak in Oud-Beijerland en een snookercentrum in Numansdorp, die al snel het lucratiefst blijkt. ,,De supermarktwereld was dubbeltjeswerk, in de horeca verdiende ik guldens.”

Met die gedachte neemt Schaap medio jaren 90 de kleine Baja Beach Club op de Meent over van de Rotterdamse horecatycoon en oprichter Robin Bravenboer. Schaap lacht. ,,In ruil voor al mijn bedrijven plus mijn jetski en de boot, was ik ineens eigenaar van een van de populairste disco’s van Rotterdam.”

Dat betekent wel dat hij als dertiger, inmiddels getrouwd en vader van twee jonge dochters, aan de slag moet in de discotheek, omgetoverd tot strandtent met palmbomen en barpersoneel in bikini en zwembroek. ,,Om het personeel voor me te winnen, werkte ik gewoon mee in mijn zwembroek en fluitje om mijn nek tot in de late uurtjes. Het was een groot zakelijk succes, maar het heeft me wel mijn huwelijk gekost.”

Aandeelhouder van vijf Berenrestaurants

Na drie jaar koopt oprichter Bravenboer de kleine Baja terug. Hij beseft dat de zaak alleen maar is gegroeid onder de bezielende leiding van Schaap. Na drie jaar ‘topsport’ te hebben bedreven, heeft hij ineens zeeën van tijd en een goedgevulde beurs. ,,Ik was de man in de Rotterdamse horeca. Ging lekker uiteten met vrienden, had altijd vrouwen om mij heen.” Een giftige cocktail, vindt hij nu. Toch is Schaap er de man niet naar om doelloos geld uit te geven. Zijn goede vriend Robert Cramwinckel, die hij leert kennen in de kleine Baja, is dan eigenaar van vijf Berenrestaurants in Rotterdam, maar is de regie over zijn zaken een beetje kwijtgeraakt. ,,‘Wil je eens bij me komen kijken?’ vroeg hij mij.”

Schaap kent de populaire restaurants, prikt graag een vorkje bij Bruintje Beer aan de Noordsingel. ,,Het was los zand", weet hij nog. ,,Maar de Beren zaten altijd vol. Je kon niet eens reserveren. Een uur wachttijd was heel normaal. Er was geen afzuiging of airco. Je kon zelfs steengrillen. Dan werd er zo’n hete steen op je tafel gezet.”

Bruintje, Betty, Brutus, Barney, Billy, Boris, Bertus...

Op 1 januari 2000 wordt Schaap aandeelhouder van vijf Berenrestaurants. ,,Succes was er al, maar ik wilde een merk van de restaurants maken. En flink uitbreiden. Dat was mijn eis. Ik wilde een berendeken over Nederland leggen.” Zo gezegd, zo gedaan. Wat in 1984 begint met eetcafé Bruintje Beer, breidt zich gestaag uit met meer vleesrestaurants zoals Betty, Brutus, Barney, Billy, Boris, Breintje, Bertus, Barend, Baloe, Bella, Bennie en vele andere berenbroers en -zussen. ,,Goed voor de herkenbaarheid, maar al die berennamen leverde soms ook problemen op.”

Schaap herinnert zich het telefoontje van de advocaat van U2 bij de opening van Bono Beer in Breda, waarbij foto’s van de Ierse popgroep aan de gevel waren geplakt. Hetzelfde gebeurde bij de opening van Bommel Beer in Tilburg. Schaap lacht. ,,De nazaten van Oliver B. Bommel wilden niet geassocieerd worden met een vleesrestaurant.”

Van filiaalbedrijf naar geoliede franchiseketen De Beren

Het is nooit tot een rechtszaak gekomen, maar voor het gemak hebben alle restaurants inmiddels wel dezelfde naam, huisstijl, logo en menukaart gekregen: De Beren. Zonder voornamen. Het eetcafé is een restaurant geworden. Van het filiaalbedrijf heeft hij een geoliede franchiseketen gemaakt met inmiddels tachtig zaken - restaurants én bezorgrestaurants - in Nederland. ,,De kwaliteit moest omhoog.”

Voor diegene die franchisenemer wil worden van een Berenrestaurant, is er een lange weg te gaan, als we Schaap mogen geloven: ,,We kijken eerst of je genoeg geld hebt”, begint hij. ,,Dan moet je denken aan ‘de nodige tonnen’ voor het opbouwen van een Berenrestaurant. Voordat het zover is, krijg je een snuffelstage van tien dagen, waarna je een leertraject ingaat en je testen moet afleggen. De lokale helden noemen wij onze franchisenemers, die het bij ons redden.”

Zelfs in coronatijden, waarin de horeca het zwaar te verduren heeft, staan nieuwe Berenondernemers in de rij. Zelf heeft Schaap het niet gemakkelijk gehad. Vooral tijdens de eerste lockdown, waarin de hele vleesvoorraad van zijn eigen Berenzaken naar de voedselbank is gebracht en er vele miljoenen euro's zijn verdampt. Hij heeft op sociale media zijn frustraties geuit over het coronabeleid, maar de felle berichten later verwijderd, erkent hij. ,,Ik wil me niet laten leiden door emoties.”

Liever duikt hij in een complexe puzzel van duizenden stukjes met honderd flamingo’s in het water. ,,Dat je niet weet waar je moet beginnen.”

Omzetten van bezorgrestaurants door lockdowns verdubbeld

Thuis, in zijn optrekje ten oosten van Rotterdam, is hij veel in zijn tuin te vinden. In zijn hertenkamp, omringd door kippen en twee honden. Hij volgt de Wim Hofs-methode, en zakt in de wintermaanden soms voorzichtig in zijn steenkoude buitenzwembad. ,,Alles om rustig te worden.”

Ondanks lange lockdowns en miljoenenverliezen, dreigde het Berenimperium nooit om te vallen. Schaap koopt begin 2021 zelfs de Bezorgbeer terug, al jaren eigendom van oud-medewerker Martijn Jansen. Een gouden greep, legt Schaap uit. ,,De omzetten van de bezorgrestaurants zijn door de lockdowns juist verdubbeld.”

Torenhoge bedragen voor het Berenmerk

Wel is er afscheid genomen van de herkenbare berenhelm, inclusief oortjes, waarmee bezorgers hun bestelling rondreden. Schaap zucht. ,,Telkens als ik mij in gezelschappen voorstelde als ceo van De Beren, kreeg ik een opmerking over die berenhelm. Daar was ik wel klaar mee.”

Dat het Bereninstituut, zelfs in moeilijke economische tijden levensvatbaar is, ontgaat ook diverse investeerdersmaatschappijen niet. Zij bieden torenhoge bedragen voor het Berenmerk, maar Schaap verkoopt zijn kindje voor geen goud. ,,Succes is verslavend. Ik word geen leuker mens met veel geld in mijn zak.”

Uit eigen ervaring weet Schaap dat rentenieren niets voor hem is. ,,Nadat ik de kleine Baja had verkocht, was ik 35 jaar en financieel onafhankelijk. Ik zat toen veel te vaak in de kroeg, of met vrienden op het terras, omringd door vrouwen. Veel geld hebben, is gewoon ongezond.”

Spijt van gemaakte keuzes in zijn leven, heeft hij niet. ,,De zakelijke breuk met mijn Berencompagnon Cramwinckel in 2011 had ik liever niet gehad, maar het verschil van inzicht werd te groot. Ook de scheiding van mijn vrouw hakte erin, maar we hebben nog goed contact. Ze werkt drie dagen als receptioniste bij ons op kantoor. Wat ik nu anders doe? Iedere avond naar huis gaan. Naar mijn huidige vrouw.”

Nieuwe stap: het buitenland veroveren

Thuis bij zijn Bianca, met wie hij al elf jaar samen is, voelt hij zich nu kiplekker. Daar bereidt hij een nieuw hoofdstuk in zijn carrière voor: het buitenland veroveren. Een internationale merknaam is al Europees vastgelegd. Daarover doet de Berenbaas geen uitspraken. Nou ja: ,,Het is één woord dat in alle talen uitgesproken kan worden en het heeft met een beer te maken.”

Schaap lacht. De hardheid van zijn jeugd heeft hem gevormd tot een sympathiek mens, maar ook de gehaaide zakenman die hij nu is. ,,Ik heb als kind geleerd om voor mezelf op te komen. Dat is mijn levensles.”

Zijn geheim: ,,Goede mensen om je heen verzamelen. Ik kan heel weinig echt goed. Negentig procent op kantoor is slimmer dan ik. Dat moet je accepteren.” Zijn levensmotto: ,,Als het goed gaat, kijk om je heen. Als het slecht gaat, kijk dan in de spiegel. En niet andersom.”