Druk zetten op werknemers werkt

Peter Fijbes, auteur van het net verschenen boek Angstcultuur, krijg grip op angst in organisaties schuwt de confrontatie niet. Integendeel. ,,Angst is goed voor een zaak'', zegt hij onomwonden. ,,Het is ons waarschuwingssysteem. Angst behoedt ons voor kwetsuren in de toekomst en dat is best gezond. Een bedrijf zonder iets van angst en achterdocht zal zelfs falen. Zoals een goed voetbalteam ook een beetje in de rats zit over een tegenstander.''

Bedreigend

Voor Fijbes staat inmiddels vast dat iedere baas 'een beetje bedreigend moet zijn'. Al is het maar om zijn mensen scherp te houden. ,,Er is een moeilijke klus te klaren. Dat gaat alleen goed als collega's elkaar vertrouwen en open zijn, want dan durf je elkaar om hulp te vragen en kritisch te zijn. Dan is deze emotie gezond.''

Ontploffen

Maar het is niet: hoe banger hoe beter. ,,Ik ken voorbeelden van managers die op een positieve manier niets gedaan kregen. Tot zo'n chef ontploft. Hij ontdekt dat druk zetten werkt. Bange mensen werken harder. De cijfers gaan omhoog, de directie geeft hem complimenten. Maar de medewerkers van zo'n 'boze' manager buffelen stilletjes door en bemoeien zich nergens meer mee. Dan dreigt een angstcultuur.''

En dat werkt contraproductief. ,,Ik was bij een afdeling marketing. Fouten werden onderzocht om van te leren, zeiden ze. Maar in de praktijk werd je er keihard op afgerekend. Hielp je de collega die de fout maakte, dan had je ook een probleem. Er heerste wantrouwen en angst. De betrokkenheid verdween. Dat vertaalt zich altijd in mindere resultaten. Dan is angst ongezond.''

Kortom, het is voor een baas balanceren op het smalle koord, zeker als er ook banen op het spel staan. ,,Bedrijven en overheid schrappen managementlagen en regels. Dat zorgt voor onduidelijkheid in beleid en werkmethoden.''

Startups

Fijbes ziet het ook bij startups, waar meestal met een klein team wordt gewerkt: ,,Wie spreekt die ene intimiderende collega aan? De gevolgen van een angstcultuur zijn groot. Het verminderen van de angst wordt dan de hoogste prioriteit, ten koste van het werkproces. Veiligheid en hygiëne komen in de knel.''

Omgangsvormen

Goede omgangsvormen zijn volgens de organisatiedeskundige de basis van een goed werkklimaat. ,,Mensen weten echt wel wanneer ze anderen kwetsen. Uitwassen als de schreeuwende collega keurt iedereen af. Lastiger is het met gedrag dat net even over de grens gaat. Sommige scheldwoorden gaan duidelijk te ver, maar wat als je iemand een sukkel noemt? Het is goed omgangsvormen op papier te zetten. En op overtreding volgt straf. Ook als het druk was, en net toen die grote klant klaagde. Verwar begrip niet met goedkeuring.''

Eenrichtingsverkeer

Fijbes benadrukt dat eenrichtingsverkeer te allen tijde moet worden voorkomen: ,,Heb je problemen, praat dan met de collega in kwestie. Roddel niet. Spreek elkaar open aan en denk kritisch en zelfstandig na. Elke werknemer kan helpen een angstcultuur te voorkomen.''