Maak je mensen duurzaam inzetbaar

Als de medewerkers vitaal, flexibel en up-to-date, zijn de ondernemingen dat ook. Daar ligt de meerwaarde. ,,Een belangrijke rol is weggelegd voor mobiliteit: het vermogen om binnen organisaties meerdere rollen te kunnen hebben", zegt Louis Peters, senior projectleider bij MKB-Nederland. ,,Mensen staan dan ook steviger op de arbeidsmarkt wanneer de situatie zich toch aandient dat zij het bedrijf moeten verlaten.''

Verschuivingen arbeidsmarkt

Demografische verschuivingen leiden tot extra uitdagingen. Door ontgroening stromen minder jonge mensen in op de arbeidsmarkt en ontstaat er schaarste in bepaalde vakgebieden. Tegelijkertijd werken ouderen langer door. ,,Dat regelingen als de VUT en het prepensioen zouden verdwijnen, is lang geleden al aangekondigd, maar de effecten ervan worden nu pas echt zichtbaar", aldus Peters. ,,Net als de gevolgen van de AOW-leeftijd die opschuift. Er zijn mensen die vijf jaar langer moeten doorwerken dan een collega die een halfjaar geleden wegging. Dat geeft een heel ander perspectief, waaraan je als ondernemer aandacht moet besteden."

Brede ontwikkeling

De toenemende dynamiek in het bedrijfsleven is eveneens van invloed. Kort gesteld: met één vak kom je er niet tot aan je pensioen. De onvoorspelbaarheid van markten vraagt om een bredere blik en om ontwikkeling. ,,Vakmensen bijvoorbeeld, moeten een stuk communicatiever en commerciëler zijn dan voorheen. Ze hebben meer contact met klanten en leveranciers. Hierdoor moeten zij meer kennis hebben en kunnen plannen en afstemmen met verschillende partijen. Anders gezegd: beter en sneller metselen is niet meer het enige ontwikkelperspectief voor een metselaar.''

Focus op gezondheid

Een verschil met enige jaren geleden is ook dat de aandacht verschuift van het louter terugdringen van verzuim naar de focus op gezondheid en vitaliteit. Peters ziet groeiende aandacht voor gezond eten, bewegen en tijdige preventiemaatregelen binnen bedrijven. Dat werpt een vraag op die al jaren voer is voor discussie: mag je je als ondernemer bemoeien met de leefstijl van je medewerkers? ,,Steeds meer ondernemers vinden van wel. Maar zij zijn er wel voorzichtig mee. Zeker wanneer het om niet werkgerelateerde zaken gaat. Veelal vinden zij dat je werknemers faciliteiten moet bieden, maar dat het initiatief om daar gebruik van te maken van de werknemers zelf moet komen. En dat gaat weleens langs elkaar heen. Werknemers weten vaak niet dat hun werkgever open staat voor verandering.''

Nieuwe werkwijze

Daarmee rijst de vraag welke mogelijkheden er zijn. Peters ziet in de praktijk dat bedrijven die succesvol zijn in duurzame inzetbaarheid zich veelal via Lean- en Agile-achtige methoden ontwikkelen. Werknemers leren samen met het bedrijf en passen nieuwe werkwijzen meteen toe op de werkvloer. ,,Vaak zie je dat processen zijn opgeknipt in kleinere delen, waarin veel zelfsturing is en mensen rouleren over verschillende functies."

Verandering van onderaf

Dat dit voornamelijk geschikt is voor bedrijven met jonge, hoogopgeleide mensen, is een misvatting, meent Peters. ,,Ik zie steeds meer organisaties met laaggeschoolde medewerkers een transitie doormaken." Niet in de laatste plaats door mensen zelf de vraag te stellen hoe processen beter kunnen. Daarmee ontstaat verandering van onderaf, die zich wortelt in het bedrijf. ,,Duurzame inzetbaarheid mag niet iets zijn wat je ernaast doet. Een onderneming heeft onderhoud nodig en moet doorontwikkelen. Dat gaat hand in hand met mensen: de markt verandert, het bedrijf verandert en dus moeten je mensen ook veranderen."

'We hebben alle afdelingen afgeschaft'

Fried Kaanen, directeur-eigenaar BOSCH Scharnieren en Metaal

,,Ruim tien jaar geleden hebben we uit noodzaak onze hele productievloer op zijn kop gezet. We konden destijds nog niet de korte levertijd en kwaliteit bieden die klanten verlangen van onze kleine series maatwerkscharnieren. Het roer moest daarom om. Alle afdelingen zijn afgeschaft en we werken nu met flexibele werkcellen, waarbinnen enkele mensen zelfstandig een deel van het proces voor hun rekening nemen. Ze leveren halffabrikaten aan elkaar en kunnen zo samen zorgen voor de juiste flow in de organisatie.

We beoordelen mensen voornamelijk op vakmanschap en helpen ze ontwikkelen volgens een meester-gezelbenadering. Verantwoordelijkheden leggen we laag op de werkvloer. Medewerkers krijgen een kader mee, maar kunnen de uitvoer van een opdracht zelf invullen. De cellen bewaken de kwaliteit van het product door zelf te beoordelen wat ze aangeleverd krijgen. Zo groeit de zekerheid dat het eindproduct goed is. Bovendien rouleren mensen tussen verschillende cellen met als doel flexibel te blijven. Dit levert meer plezier en collegialiteit op tussen medewerkers, en een laag ziekteverzuim. Dat was niet zozeer het doel, maar dit is is voortgekomen uit de vertaling van de klantwens voor meer snelheid en hogere kwaliteit. Het is dubbele winst dat wij onze medewerkers daarmee duurzaam inzetbaar maken.''

'Empathisch vermogen is goud waard'

Carolijne Frank-Myjer, directeur Whyz Professional Search & Interim Management

,,Eerlijk gezegd heb ik geen beleid voor duurzame inzetbaarheid. Het nadeel van beleid is dat je je aan regels moet houden. Ik merk dat het in de praktijk vooral draait om een positieve werksfeer, waarin ruimte is om te relativeren. Daarnaast is het belangrijk dat je als ondernemer over een goed ontwikkeld empathisch vermogen beschikt en ziet hoe mensen in hun vel zitten. Ik geloof er heilig in dat mensen gelukkiger zijn en blijven met wat ze doen als je ze vanuit hun talenten laat werken. Bij Whyz hebben we alleen professionals aangenomen die niet uit het headhuntersvak komen. Je zoekt een bepaald type mens. Waar ik op let? Hoe nieuwsgierig iemand is en hoeveel incasseringsvermogen hij of zij heeft.

Tegelijkertijd betekent duurzaam ook dat je afscheid van elkaar moet kunnen nemen. Als je niet de mogelijkheden kunt bieden die iemand wenst bijvoorbeeld. Een collega wilde zich richting Lean en hoger management ontwikkelen. Dat kon ik niet bieden. Nu heeft ze een nieuwe uitdaging gevonden bij een bedrijf waar dit wel kan. Dan neem je in overleg afscheid, zodat diegene elders wel kan doorgroeien. Onlangs heb ik een vrouw voor wie ik bemiddelde geadviseerd om een functie niet op zich te nemen. Het net niet naar je zin hebben op je werk is een voedingsbodem voor ellende.''