Nieuws Leiderschap
Experts over DWDD-gate: ‘60 tot 80 procent van de leidinggevenden is niet geschikt’
Moet je als leidinggevende soms autoritair en zelfs een beetje een klootzak zijn om je personeel zoals Matthijs van Nieuwkerk bij DWDD naar topprestaties te stuwen? Juist niet, zeggen prominente managementexperts.
Leidinggeven zoals Matthijs van Nieuwkerk levert geen enkel voordeel op, zeggen experts. Afbeelding: AD/Mark Reijntjens.
,,We spelen Champions League.” Met die woorden eiste DWDD-boegbeeld Matthijs van Nieuwkerk vijftien jaar lang maximale toewijding van zijn redacteuren. Wie in zijn ogen verzaakte, kreeg de wind van voren of werd de huid volgescholden.
Het ‘Champions League argument’ keerde afgelopen week regelmatig terug, zoals bij voormalig NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch, zelf naar eigen zeggen circa zeventig keer te gast bij DWDD. ,,Veeleisend waren ze. Lastig. Moeilijk. Hard. Ontevreden soms. En daarom ook maakten ze beste tv van Lage Landen.”
Managementexperts vegen de vloer aan met dergelijke argumentatie. ,,Je zult geen enkel onderzoek vinden waaruit blijkt dat zo’n manier van leidinggeven enig voordeel oplevert”, zegt Ronald Meijers. ,,Het is een slap excuus voor lafheid en wangedrag.” Meijers is ceo van bedrijvenadviseur Abab en begeleidde bij Deloitte als bestuursadviseur jarenlang de fine fleur van de bedrijfstop, waaronder de directies van Shell en ING.
Over DWDD-gate: "Je zult geen enkel onderzoek vinden waaruit blijkt dat zo’n manier van leidinggeven enig voordeel oplevert”
Ronald Meijers herkent managers met trekjes van machtsmisbruik van een kilometer afstand. ,,Ik heb zulke types regelmatig gecoacht. Ze kunnen slecht tegen feedback en tegenspraak. Ze slaan piketpaaltjes als ‘ik ben de baas', en spelen bij kritiek op de man. Ze claimen privileges, zoals een eigen parkeerplek, en beroepen zich enkel op hun autoriteit.” Dat heeft niets met leiderschap te maken, benadrukt Meijers. ,,Juist niet, het is misbruik van leiderschap.”
Probleem is dat de Matthijs van Nieuwkerken, de Dieuwke Wynia's en de Elon Musks altijd het nieuws halen. ,,Dat zijn de uitzonderingen. Voor je het weet denken mensen dat slecht gedrag een voorwaarde voor succes is.” Het omgekeerde is waar. ,,Iemand is succesvol, ondanks dat hij een klootzak is.”
De Wereld Draait Door kreeg risicomijdende redactie
Een angstcultuur doet werknemers juist minder presteren, zegt bioloog en internationaal expert in leiderschapsontwikkeling Anouk Brack. ,,Een beetje stress hebben we nodig om dingen gedaan te krijgen, maar continue druk werkt louter negatief. Veel van onze hersencapaciteit, waaronder creativiteit en het vermogen tot informatieverwerking, gaat dan offline.”
Bij DWDD leidde Van Nieuwkerks grillige gedrag tot een risicomijdende redactie. Uit vrees voor weer een woedeaanval stelden redacteuren vaak zijn favoriete gasten voor, zoals Sywert van Lienden. Gevolg: bij actuele nieuwsonderwerpen zat er weer een praatgrage BN’er aan tafel in plaats van een deskundige met verstand van zaken.
"Zo kreeg ik ooit na een assessment door een van de bekendste bureaus te horen: ‘Je klootzakgehalte is wel wat laag voor deze directierol"
Waarom pikken werknemers dergelijk gedrag van hun chef? Omdat mensen groepsdieren zijn, doceert Brack. ,,Onderdeel uitmaken van een slechte cultuur valt nog altijd te verkiezen boven helemaal alleen staan. Vandaar dat werknemers vaak met de giftige cultuur meedoen, ondanks dat ze er niet achterstaan.” We zijn bovendien gehecht aan wat we hebben, ook al is dat ongezond.
De impact van een woedeaanval valt niet te onderschatten, zegt Brack. ,,Werknemers kunnen het nergens kwijt en slaan het op in hun hoofd en lijf.” Het duurt daarom vaak lang voordat een angstcultuur uitkomt. ,,Er is tijd nodig om erover te kunnen praten. Of er zijn mensen van buiten die zeggen: het is niet normaal wat jij meemaakt.”
Portret van Matthijs van Nieuwkerk in de studio van Matthijs Gaat Door, uit 2021. De oud-presentator van De Wereld Draait Door was met zijn tv-programma wekelijks op televisie te zien bij BNNVara. Foto: ANP.
Helaas wordt de gedachte dat een goede manager spanning, hardheid en directiviteit nodig heeft mede in stand gehouden door mainstream mannelijke adviesbureaus en headhunters.
Dat laatste geldt des te meer voor een baan bij een bewierookt bedrijf of een bekend tv-programma, voegt leiderschapscoach Nadia van der Vlies toe. Ze schreef de bestseller No-nonsense Leidinggeven en is eigenaar van leiderschapsinstituut Nonons ,,Zo'n baan geeft status naar de buitenwereld toe en is positief voor je eigen carrière.”
Helaas wordt de gedachte dat een goede manager spanning, hardheid en directiviteit nodig heeft mede in stand gehouden door mainstream mannelijke adviesbureaus en headhunters, stelt Jos Velthuis, trainer en consultant bij Krauthammer. ,,Zo kreeg ik ooit na een assessment door een van de bekendste bureaus te horen: ‘Je klootzakgehalte is wel wat laag voor deze directierol’.”
Velthuis noemt dat onzin. ,,In het bedrijfsleven zijn net zoveel leiders die hun team met een inspirerende en collaboratieve stijl tot topprestaties brengen als er managers zijn die dat doen met een meer dirigerende, geagiteerde, ‘doe wat ik vraag’ stijl.
Autoriteit, woedeaanval, excuses...
Volgens bioloog en leiderschapsexpert Brack is het prima mogelijk feedback te geven zonder werknemers tot op het bot af te branden. ,,En kritiek komt dan heus aan.” Het betekent niet dat we een stelletje softies hoeven te worden. ,,Zolang je maar niet op de persoon speelt.” En ook een woedeaanval kan een keer gebeuren. Belangrijk is dan dat andere leidinggevenden of het personeel de betreffende manager daar meteen op aanspreken. ,,Dan zeg je: dit is niet de manier zoals we hier met elkaar omgaan, bied excuses aan.”
Gelukkig neemt de acceptatie van toxische managers steeds meer af, zien experts. De jongere generaties, die met weinig autoriteit zijn opgevoed, moeten er weinig van hebben. Wetenschappelijk onderzoek laat bovendien zien dat teams die divers zijn en diversiteit beter benutten veel succesvoller zijn, zegt leiderschapsexpert Ronald Meijers.
Selectie van leidinggevenden niet goed
Grote makke is dat leidinggevenden nu vaak niet goed geselecteerd worden. ,,Circa 60 tot 80 procent van de mensen op leidinggevende posities hoort daar helemaal niet thuis.” Ervaring wordt te belangrijk gemaakt door organisaties en headhunters, ziet Meijers. ,,In de praktijk wordt de beste redacteur hoofdredacteur gemaakt en de beste verkoper directeur. Maar dat zijn helemaal niet de beste managers. Karakter, persoonlijkheid en vermogen tot leren is veel belangrijker. Met name leergierigheid is één van de knockout-criteria om leiding te geven.”
"Circa 60 tot 80 procent van de mensen op leidinggevende posities hoort daar helemaal niet thuis”
'Angstcultuur maakt al met al meer kapot dan je lief is'
Een goede chef of organisatie organiseert tegenspraak voor zichzelf. Meijers: ,,Mensen hebben de neiging om van een succesvol persoon meer te pikken. Maar je moet juist minder accepteren.” Nadia van der Vlies, die duizenden managers en directies trainde in coachend leiderschap, spreekt in dat verband van ‘verworven narcisme’. ,,Hoe hoger iemand opklimt, hoe meer complimenten hij of zij krijgt en des te minder kritiek.” Managers die daarbij zelf continu stress ervaren, zijn slechter in staat tot zelfreflectie en verliezen inlevingsvermogen, voegt Anouk Brack toe. ,,Biologisch gezien is dat meetbaar.”
Ze beklemtoont dat grensoverschrijdend gedrag zelden op zichzelf staat. De foute manager weghalen betekent niet dat alles koek en ei is. ,,De cultuur blijft vaak bestaan. Bij DWDD was het ook niet alleen Matthijs.” Ze maakt de vergelijking met een vijver. ,,In een schone vijver kun je vrij veel bagger gooien. Maar is de vijver eenmaal vervuild dan wordt hij niet zomaar meer gezond.”
Een angstcultuur maakt al met al meer kapot dan je lief is, besluit Brack. ,,Het zorgt voor een nare sfeer, personeel ervaart geen veiligheid, mensen ontwikkelen zich niet goed, de uitval is hoog en talent valt buiten de boot. En uiteindelijk komt het altijd aan het licht en keert het als een boemerang terug.”
