Hoe bereiken vrouwen wél de top? Hoogleraar Marian Joëls zocht het uit

Lang dacht hoogleraar neurobiologie Marian Joëls van de Rijksuniversiteit Groningen dat vrouwen en mannen gelijke kansen hadden. ,,Tot ik op een lezing werd aangekondigd als dé vrouwelijke hoogleraar van de faculteit. Ik had me nooit gerealiseerd dat ik de enige was”, vertelt ze tegen NU.nl. ,,Ik zag veel vrouwelijke studenten, maar op de een of andere manier vielen er ook veel af. Waarom stroomden zij niet door naar de top?"

Jeltje van Nieuwenhoven, Vera Pauw en Jeanette Morang

Joëls besloot de kwestie nader te onderzoeken. In plaats van te kijken naar de groep waarbij het niet lukte, besloot ze vrouwen te interviewen die wél aan de top waren beland. Voor het boek Baanbreeksters sprak ze met twaalf 'eerste' vrouwen. Van Jeltje van Nieuwenhoven (eerste vrouwelijke voorzitter van de Tweede Kamer) tot Vera Pauw (de eerste vrouw die profvoetballer werd in het buitenland en bondscoach) en Jeanette Morang (eerste vrouwelijke commandant van een marineschip).

Wat zorgde ervoor dat deze twaalf vrouwen 'de eerste' konden worden in hun vakgebied? ,,Ze zijn stuk voor stuk succesvol, maar vrijwel allemaal ook door diepe dalen gegaan. In hun werk of privé. Ik denk dat het goed is als jonge vrouwen dat lezen. Zodat ze zich realiseren dat bij die succesvolle vrouwen ook niet iedere klap raak was. Maar dat ze wel sterker uit die dalen zijn gekomen.”

In haar werk ziet ze veel studentes. ,,Zij willen goed presteren en zijn bang om fouten te maken. Maar als je ambitieus bent is het onvermijdelijk dat sommige dingen niet lukken. Volgens mij is dat een belangrijke boodschap."

Innerlijke drive om op te klimmen

Anno 2021 staan vrouwen op de arbeidsmarkt nog steeds niet helemaal op gelijke voet met de mannen. Uit de Emancipatiemonitor van 2020 blijkt dat het aandeel vrouwen in de top van grote bedrijven en de overheid de laatste jaren is toegenomen. Toch blijft het aantal vrouwen in het bestuursorgaan van beursgenoteerde bedrijven vrij laag, ongeveer 12 procent.

Hoewel alle geportretteerde vrouwen op totaal andere wijze de top haalden in hun vakgebied, ziet Joëls wel overlap in de verhalen. ,,Het helpt om op te groeien in een stabiele omgeving, met ouders die je stimuleren. Maar ook de keuze voor een partner speelt mee. Je moet iemand hebben die jou deze carrière gunt. Die niet steeds kritisch reageert als je weer een avond moet overwerken.”

Als het gaat om de eigenschappen van de vrouw zelf, zag ze allereerst die innerlijke drive om op te klimmen. ,,Wat mij verder opviel was dat al deze vrouwen niet begrijpen waarom bepaalde functies enkel door mannen worden vervuld. Eigenlijk net zoals Aletta Jacobs in haar tijd. Destijds werd gedacht dat vrouwen niet intelligent genoeg waren om te kunnen studeren. Jacobs wist dat dit niet klopte en heeft met dat inzicht vervolgens minister Johan Rudolf Thorbecke gevraagd om te mogen studeren. Vanuit die overtuiging te werk gaan, is ook kenmerkend voor alle vrouwen die ik interviewde."

Vrouwelijke voorbeelden blijven nodig

Joëls hoopt dat haar boek jonge vrouwen zal inspireren. ,,Ik geloof dat diversiteit in verenigingen en organisaties een groot goed is. Of dat nu gaat om vrouwen of mensen met een andere culturele achtergrond. Je bent kwetsbaar als je als bedrijf een soort monocultuur hebt; dat zorgt voor een eenzijdige blik op onderwerpen."

Omdat het grootste deel van de topposities anno 2021 bezet is door mannen, blijft het volgens Joëls belangrijk dat vrouwelijke voorbeelden zichtbaar zijn. ,,Als er één vrouw op een podium staat, kun je misschien denken dat dit niet over jou gaat. Maar als het hele podium vol vrouwen staat, is er altijd iemand bij die een voorbeeld voor je is."