Start-up zkt. investeerder

"Ik wil nog even benadrukken dat start-ups worden geleid door ondernemers die keihard werken”, zegt prins Constantijn aan het einde van het telefoongesprek. ,,De hype dat ze geweldig zijn, lijkt wat te kenteren. Ook de politiek lijkt zich wat van start-ups af te draaien. Het is helemaal geen paradijs waarin ze verblijven.”

Constantijn, die Neelie Kroes dit voorjaar opvolgde als ambassadeur van de Nederlandse promotieorganisatie StartupDelta, ziet de publieke bewondering voor start-ups verdwijnen. Hij heeft het goed gezien. Als Michaël van Straalen, voorzitter van ondernemersorganisatie MKB-Nederland, hoort dat er een artikel over start-ups in de maak is, zegt hij: ,,Wij zijn, en dat mag geciteerd worden, een beetje klaar met het eenzijdige startupbeleid, zeker als het gaat om de start-ups van kennisinstellingen. Die studenten zijn al jaren gefaciliteerd met de kennis en kunde van anderen en worden met die zogeheten incubators nog verder geholpen. Start-ups zijn natuurlijk belangrijk, maar er is een veel grotere groep ondernemers die steun verdient.”

Constantijn moet een beetje lachen. ,,Ik heb jarenlang in Brussel gewerkt en daar draaide alles om het mkb. Terecht overigens, want het mkb is de motor van de economie. Dat er zoveel aandacht is voor start-ups, betekent vooral dat mijn voorganger goed werk heeft verricht.”

De hulp die de overheid direct of indirect geeft, is volgens hem niet zo groot. StartupDelta is mede op initiatief van de overheid opgericht, bedoeld om Nederlands talent onder de aandacht van buitenlandse investeerders en potentiële klanten te brengen, maar overheidsgeld gaat er niet direct heen.

Begin mei kondigde minister Henk Kamp van Economische Zaken aan dat hij 50 miljoen beschikbaar stelt voor start-ups, maar dat betreft vooral een mogelijk belastingvoordeel. Dat universiteiten studenten helpen een eigen bedrijf op te zetten, wat neerkomt op indirecte overheidsfinanciering, komt volgens hem ten goede aan de samenleving. ,,Van de nieuwe werkgelegenheid komt 40 procent van bedrijven die vijf jaar geleden nog niet bestonden.”

Niemand weet exact hoeveel start-ups Nederland telt. Niet vreemd, gezien de vage definities, waarin alleen elementen als vernieuwing en schaalbaarheid terugkeren.

(Tekst gaat verder onder foto)

In 2015 schreven bijna 190.000 nieuwe ondernemers zich in bij de Kamer van Koophandel, maar de Rabobank becijferde onlangs dat er vorig jaar zo’n 400 start-ups begonnen. Pim de Bokx, voorzitter van de Dutch Incubation Association (DIA), komt na een snelle rekensom tot maximaal 1.000. ,,Er draaien in Nederland zo’n 60 incubatieprogramma’s, die elk jaarlijks ongeveer vijftien nieuwe start-ups begeleiden.”

Start-ups creëren pas waarde als ze succes hebben. De allereerste jaren dat Hugo Ekkelenkamp en Eldert Besseling hun bedrijf Netics runden, stelden in dat opzicht niet veel voor. De twee ingenieurs zochten manieren om te bouwen met baggerslib, ‘dat spul dat tussen je tenen omhoogkomt als je in een meertje stapt’, aldus Eldert. Toen ze daarvoor een manier hadden gevonden, breidde hun bedrijfje snel uit naar tien werknemers. Maar oplossingen bedenken was leuker dan baggerslib verkopen. Ze namen afscheid van een vijftal werknemers en bedachten daarna onder meer een methode om metselstenen te maken van baggerslib.

Dit voorjaar heeft Netics een alliantie gesloten met IHC, dat schepen en ander materiaal bouwt voor de bagger- en offshore-industrie. ,,IHC, dat zijn machines gaat aanpassen aan onze technologie, heeft voor veel geld een belang in Netics genomen. Maar we zijn geen dochteronderneming. Voor ons is vooral het wereldwijde netwerk van IHC belangrijk. De laatste maanden krijgen we over de hele wereld opdrachten”, vertelt Hugo. Netics’ bijdrage aan de Nederlandse economie zit niet zozeer in de werkgelegenheid, maar in innovatie.

Hugo en Eldert hebben hun succes volledig op eigen kracht bereikt. Ze hebben bewust niet gebruikgemaakt van Yes!Delft, incubator van de TU Delft, waar veelbelovende studenten hun businessplannen kunnen uitwerken. Hugo: ,,We wilden ons bedrijf volledig in eigen handen houden.”

Het is volgens DIA-voorzitter Pim in Nederland niet gebruikelijk dat incubators aandelen in start-ups willen. Henk Volberda, hoogleraar strategisch management en ondernemingsbeleid aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, vindt dat een gemiste kans. ,,Universiteiten staan positief tegenover studenten die een eigen bedrijf willen beginnen, maar ze moeten het slimmer doen. Nu stellen ze nog gratis allerlei faciliteiten ter beschikking. Dat moet zakelijker. Het is logisch dat een universiteit profiteert als een start-up opschaalt.”

Volgens Henk zijn start-ups vooral belangrijk voor de Nederlandse innovatiekracht. ,,Grote bedrijven kunnen niet goed overweg met radicale innovatie. Start-ups hebben daar geen moeite mee. Je ziet dat concerns als Philips en Siemens om innovatie binnen te halen in toenemende mate betrokken zijn bij incubator- en acceleratorprogramma’s en investeren in start-ups.”

Er wordt soms meesmuilend gedaan over het nut van incubators en wat daarna komt, de accelerators, waarin jonge ondernemers hun bedrijfje met behulp van potentiële investeerders sneller moeten laten groeien. Pim uit zich opmerkelijk gematigd. ,,Incubators en accelerators moeten start-ups een grotere slagingskans geven. Maar wat is slagen? Dat je na afloop van een programma op eigen benen kunt staan of investeerders vindt? Dat geldt voor 80 procent van de start-ups. Maar na drie jaar is nog maar 60 tot 65 procent in leven. Dat is niet zo veel als je bedenkt dat 50 procent van de start-ups zonder incubator ook zover komt.”

Volgens Henk loopt Nederland nog steeds achter op het buitenland. Weliswaar beginnen hier relatief meer mensen een eigen bedrijf dan in bijvoorbeeld Duitsland, Zweden en Denemarken, maar dat zijn vooral zzp’ers. Nederlandse bedrijven die groeien, blijven doorgaans hangen op vijf à tien werknemers. Het aantal bedrijven dat doorstoot naar de top, is in die andere landen hoger. Hoe dat komt? ,,De vestigingscondities in Nederland zijn niet zo goed. We hebben succesvolle start-ups gehad, zoals Booking.com, TomTom en het leenplatform Peerby. Maar wie wil groeien, heeft grote investeerders nodig. Die zitten hier niet; die zitten in Parijs, Silicon Valley, Londen en Berlijn.”

Tim Koene en Boudewijn Docter van Effect Photonics maken chips die werken op licht in plaats van op elektriciteit. In de opstartfase hadden ze enkele miljoenen nodig. Anderhalf jaar lang gaven Nederlandse investeerders niet thuis, zelfs niet toen grote bedrijven als IBM, Google en Ericsson belangstelling toonden. Uiteindelijk legden de Brabantse ontwikkelings Maatschappij (BOM), een Zwitsers-Duitse investeringsmaatschappij en een particuliere investeerder het benodigde geld op tafel.

Volgens Tim staan bedrijven die Effect Photonics willen overnemen inmiddels op de stoep en komen investeringsbanken kijken of ze iets kunnen doen.

,,Volgend jaar beginnen we met de marktintroductie van onze modules voor glasvezelnetwerken, waar- voor we inmiddels een productievestiging in Engeland hebben. Vanaf volgend jaar kunnen we daar elke maand enkele duizenden modules produceren, goed voor een maandelijkse omzet van enkele miljoenen.”

Om verder te groeien heeft het bedrijf 50 tot 100 miljoen nodig, maar Tim maakt zich daar geen zorgen over. ,,We weten nu al dat de vraag veel groter is dan onze productiecapaciteit. Dan is financiering geen probleem.”

Volgens de prestigieuze start-upwebsite Compass staat Nederland op de negentiende plaats van start-upvriendelijke omgevingen. In Europa moet het Londen, Berlijn en Parijs laten voorgaan. De oprichting van StartupDelta is een goede zet geweest om het klimaat te veranderen, vindt hoogleraar Henk Volberda.

StartupDelta-ambassadeur Constantijn is dat uiteraard met hem eens. De happening StartupFest dit voorjaar, met toppers uit Silicon Valley, heeft volgens hem ‘een zaadje geplant’. ,,CEO’s van Apple, Google, Uber en Airbnb bezochten niet alleen Amsterdam, maar hebben ook elders in Nederland hun licht opgestoken. Ze hebben gezien wat hier allemaal gebeurt, er zijn contacten gelegd. Nu is het tijd dat we de prioriteiten wat gaan verleggen. Dat we meer nadruk leggen op scale-ups, op bedrijven die echt kunnen doorgroeien. Daarbij kijken we ook nadrukkelijker naar meer ervaren ondernemers. Want wie het al eens een keer geprobeerd heeft, of het nou gelukt is of niet, heeft de tweede of derde keer meer kans van slagen. Maar aandacht blijft belangrijk, want die start-ups zijn de werkgevers van de toekomst.”

Recht op je doel afgaan, keihard werken en weten wat je wilt. Zo zette Martin van der Sluis (37) zijn start-up op. Omdat zijn zoontje astma had, begon Martin zeven jaar geleden met de ontwikkeling van een luchtzuiveringsapparaat. In de avonduren, want hij had een goedlopend roestvrijstaalbedrijf. Inmiddels verkoopt zijn tweede onderneming, PlasmaMade, zo’n 25.000 luchtzuiveringsapparaten. Dat is goed voor een omzet van 3,5 miljoen euro. Eerst in Nederland en België, tegenwoordig in vrijwel alle landen in Europa. ,,Ik ga ervan uit dat ik volgend jaar 10 of 15 miljoen omzet draai”, zegt hij. Martin heeft alles alleen gedaan, ook de financiering. ,,Ik heb geen enkele financiële verplichting, niks, nada, noppes. Investeerders sturen je altijd een richting op die je niet op wilt gaan. Dat je met investeerders sneller gaat? Waar is dat goed voor?’’

• Ken de markt voor je nieuwe bedrijf. Weet wie je potentiële klanten zijn, je leveranciers en je concurrenten.

• Maak een businessplan met realistische stapjes, maar houd ook zicht op alternatieve scenario's.

• Zorg dat je zo min mogelijk externe financiering nodig hebt, maar vraag, als het zo ver is, het dubbele van wat je denkt nodig te hebben.

• Zoek buiten de kring van dienstverleners iemand met wie je kunt sparren.

• Sluit je aan bij een of meer bestaande netwerken van ondernemers, of organiseer desnoods je eigen netwerk.

• Zorg dat je omgeving, je partner, je vrienden, jouw keuze voor ondernemerschap begrijpen en kunnen steunen.

• Begin al met verkopen voordat je product helemaal klaar is, zodat je waardevolle feedback krijgt.

• Maak een overzichtelijke administratie en betaal op tijd je btw; de meeste start-ups mislukken vanwege een belastingschuld.

• Doe waar je goed in bent, laat anderen doen waar zij goed in zijn. Dat kan ook gelden voor de dagelijkse leiding van je nieuwe onderneming.

• Wees eerlijk naar jezelf en anderen. Maak alleen keuzes die bij je passen.