Veehouder ziet koeien als werknemers

Jannie 5401 valt meteen op. In de stal, omdat ze haar kop omhoog gooit, én in de app die is verbonden met de melkrobot. In de lijst die melkveehouder René Vermunt doorscrollt op zijn telefoon kleurt Jannies naam rood. Dat betekent dat ze al meer dan twaalf uur niet is gemolken, legt hij uit. ,,Ze heeft het drukker met haar hormonen dan met melk geven. Ze is tochtig.''

Bij gebrek aan een stier stiefelt Jannie achter andere koeien aan. Soms springt ze er bovenop. Dat is de reden dat Tinie in een apart hok is gezet. Het zwart-witgevlekte dier ligt op haar gemak te herkauwen in een dikke laag stro. Sinds haar bevalling, vorige week, is ze slecht ter been. Vermunt wil geen risico lopen dat ze wordt besprongen door een hitsige stalgenote en onderuit gaat.

Vermunt houdt zijn 60 melkkoeien en 40 kalveren nauwgezet in de gaten. Hij kent ze allemaal bij naam: de Anna's, Frieda, het veelbelovende vaarskalf Veronique 5818. Van de meeste kan hij zelfs vertellen wie de moeder en de vader zijn.

Of dat liefde is? Houdt een boer van zijn koeien? In elk geval stoort Vermunt zich hartgrondig aan het beeld dat boeren hun dieren uitmelken voor economisch gewin, ten koste van hun gezondheid en welzijn. Natuurlijk, zijn koeien zijn productiefactoren. Hij leeft van de melk die ze geven. Meer melk betekent een hoger inkomen voor zijn gezin. Dat kan hij goed gebruiken, want vanwege de lage melkprijs heeft hij afgelopen jaar verlies gedraaid. Natuurlijk zijn er rotte appels, boeren die het verpesten voor de rest. Maar het gros van de veehouders zorgt oprecht voor zijn dieren, stelt de 46-jarige melkveehouder uit Etten-Leur.

Als een koe te weinig melk geeft, of niet meer drachtig raakt, is hij onverbiddelijk: dan gaat ze naar de slacht. Daar laat hij geen traan om. Een koe is geen hond; bij een afscheid van de border collie die in de keuken aan zijn voeten ligt, zou dat anders zijn. Vermunt kan wel wakker liggen van een zieke koe. Laatst had er eentje hoge koorts, uierontsteking. De dierenarts was erbij geweest. Dat gaat hij toch 's nachts even kijken in de stal. ,,Als ze dan rustig ligt te herkauwen, is dat een grote opluchting.''

Komt dat gevoel voort uit mededogen met het dier? Of uit verlichting van zijn zorgen, omdat een zieke koe extra werk, medicijnen, verlies van melk en dierenartskosten betekent? Het is een mix, denkt Vermunt. ,,Je legt er toch je ziel en zaligheid in om zo'n dier gezond te houden.''

Haar man is altijd bezig met de koeien, vertelt zijn vrouw Margot, die zoals veel moderne boerinnen buiten de deur werkt. ,,Hij let de hele dag op: hoe kijken ze uit hun ogen, liggen ze goed, loopt er één een beetje kreupel? Als je zoveel tijd doorbrengt in de stal, schept dat een band met de dieren.'' De boerin vergelijkt de koeien met werknemers: ,,Wij hebben een relatief kleinschalig bedrijf. Een ondernemer die zijn medewerkers persoonlijk kent, zal een ontslagronde ook meer aan het hart gaan dan een ceo met 10.000 mensen op de loonlijst.''

Toen Vermunt de boerderij in 1993 overnam van zijn vader gaf zijn gemiddelde koe 8.000 liter melk per jaar. Inmiddels is dat 10.000 liter, ofwel 30 liter per dag. Topsport, zegt hij. ,,Dat kost de koe veel energie.'' Omdat topsport gevoelig maakt voor blessures, liggen de koeien in de stal op een heus waterbed. Lekker zacht voor de uiers, die veel te verduren hebben doordat er drie keer per dag melkslangen aanhangen. Een hygiënisch laagje houtkrullen op het waterbed en een automatische jodiumspray na het melken moet voorkomen dat de uiers ontsteken.

Elke koe krijgt een afgemeten rantsoen. Wie meer melk geeft, krijgt meer brokken van de melkrobot die de zender in de halsband van het dier scant. Vermunt laat het voer analyseren in een laboratorium. Is het gras dat hij heeft ingekuild als wintervoorraad goed verteerbaar? Krijgen de dieren via het bietenpulp dat hij bijvoert genoeg voedingsstoffen binnen? Zo niet, dan vult hij het krachtvoer aan met eiwitten of mineralen.

Behalve met verzorging heeft hij met de juiste genen veel vooruitgang in zijn melkproductie geboekt. Fokken is zijn hobby. Stieren kun je tegenwoordig selecteren op wel 25 erfelijke kenmerken, vertelt hij. Niet alleen de maximale melkaanleg bepaalt echter van welke stier Vermunt een rietje sperma bestelt. ,,Ze moeten goede benen hebben, stevig zijn. Ik wil niet de hele dag lopen kijken naar magere kapstokken met uitstekende botten. Een koe moet goed kunnen lopen, goed kunnen grazen, goed kunnen opstaan.''

Andere boeren stellen andere prioriteiten. Laatst las hij over een koe die 90 liter melk per dag geeft, drie keer zoveel als zijn gemiddelde. ,,Die wordt waarschijnlijk niet zo oud.'' Een gemiddelde Nederlandse melkkoe is voor haar zesde verjaardag al afgeschreven. De koeien van Vermunt gaan vaak pas drie jaar later naar de slacht. Annie 4515, zijn topper, is zelfs al veertien en nog altijd niet uitgemolken. In de stal krijgt zij ook altijd een extra aai over haar bol.

Dit jaar moet Vermunt wel vijf extra koeien laten slachten. Omdat melkveehouders met een mestoverschot zitten, moet de Nederlandse melkveestapel fors inkrimpen. ,,Heel zuur'', aldus Vermunt. Niet alleen omdat hij met vijf koeien minder op jaarbasis zo'n 15.000 euro misloopt. Zijn stal staat straks niet meer vol, de melkrobot wordt niet optimaal benut. Daar ben je geen ondernemer voor geworden. Het lot van Jannie 5401 is al bezegeld. Zij zal geen kalf meer krijgen: vanwege een uierprobleem staat zij bovenaan de kandidatenlijst voor de slacht.