Explosieve groei aantal coaches, vooral in Randstad: 'Elke koekenbakker kan coach worden'

Na het eerste kwartaal van dit jaar waren bijna 105.000 mensen als coach ingeschreven, tegen 40.000 tien jaar geleden. Zo valt te lezen op AD.nl. In Utrecht zijn in verhouding de meeste coaches, op elke 111 inwoners één. Daarna volgen Noord-Holland en Gelderland. In Zeeland wordt een stuk minder geadviseerd en begeleid. Daar geeft 1 op de 262 inwoners op zelfstandige basis coaching. Het aantal zelfstandigen zonder personeel nam het laatste decennium over de gehele breedte toe. Maar het aantal coaches steeg harder. De groei zit hem vooral in coaches die zich richten op mentale en fysieke gezondheid.

Zo verdertienvoudigde het aantal leefstijlcoaches: van 430 in 2013 naar bijna 5600 nu. Leefstijlcoaches richten zich op dingen als gedragsverandering, voeding en slaap. Het aantal personal coaches, die helpen bij sporten en bewegen, werd bijna 4,5 keer zo groot. Het aantal burn-outcoaches is 3,5 keer groter dan in 2013.

Praktische handvatten

Ook hier zijn de meeste coaches weer te vinden in Utrecht of Noord-Holland. Provincies buiten de Randstad maken wel een duidelijke inhaalrace. Zo waren er in Limburg in 2013 tien leefstijlscoaches. Nu zijn het er bijna dertig keer zoveel: 297. In Noord-Holland is onder elke 2600 inwoners een leefstijlcoach te vinden. De provincie waarin Amsterdam ligt kent relatief dubbel zoveel burn-outcoaches als Groningen en zelfs drie keer zoveel personal coaches als Drenthe. In Noord-Holland is er één personal coach op de 884 mensen, in Drenthe is er eentje per 2437 inwoners.

Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie in Nijmegen, zegt dat de coach in de moderne samenleving deels de rol overneemt die normaal is weggelegd voor een ‘vriend, kennis of buren’. ,,Ik zou de groei van het aantal coaches niet per se slecht willen noemen, ze kunnen mensen praktische handvatten geven in hun leven. Aan de andere kant is het een typische uiting van het geloof in de maakbaarheid van je eigen geluk. Terwijl je daar vaak veel minder grip op hebt dan je zelf denkt.”

Coach Marnix Pauwels wil anderen wil leren om ‘lichter te leven’

Vroeger vond Marnix Pauwels coaches ontzettende sukkels, zweverige types waar hij weinig mee kon. Maar toen hij tien jaar geleden een alcoholverslaving en ‘eindeloos mentaal geworstel’ overwon en daar het boek Vrij over schreef, vond hij zichzelf in 2015 opeens in het Vondelpark terug, rondjes wandelend met mensen die wilden weten of hij ze kon helpen met hun problemen.

,,En toen moest ik toegeven: dit vind ik eigenlijk best leuk”, blikt Pauwels terug. In 2017 verkocht hij zijn reclamebureau en was de weg vrij om het gewandel en geklets het labeltje coach te geven. ,,Ik twijfelde of het een succes zou worden. Maar anderen zeiden: jij weet veel over verslaving, over angsten en depressies, je hebt veel spirituele boeken gelezen, je kunt anderen vast iets bieden. Toen heb ik de sprong gewaagd.”

Rijtje succesverhalen

Zo werd de reclameman die mensen vertelde dat ze spullen nodig hebben om gelukkig te zijn, een coach die anderen juist wil leren om ‘lichter te leven’, een beetje het omgekeerde. Een wounded healer (gewonde genezer), noemt hij zichzelf. ,,Met mijn bagage kan ik anderen helpen. Ik begrijp wat ze doormaken en weet dat je problemen achter je kunt laten.”

Pauwels somt een rijtje succesverhalen op uit zijn praktijk. Een jonge arts leed al vijftien jaar aan zware angsten, die in drie sessies als sneeuw voor de zon verdwenen. Een succesvolle ondernemer piekerde zich gek over de toekomst van zijn bedrijf, maar zit tegenwoordig vooral veel op de wielrenfiets. Een man was geobsedeerd door hoe zijn haar zat. Na een paar dagen coaching scheerde hij zijn kop kaal. ,,Het kon hem niets meer schelen.”

'Coaching heeft sterk preventief effect'

Dat er in Nederland nu veel meer coaches zijn, is geen slechte ontwikkeling, vinden ze bij NOBCO, de grootste beroepsorganisatie voor coaches - die natuurlijk preekt voor eigen parochie. ,,Veel mensen ervaren uitdagingen in hun werk of in hun privéleven”, zegt bestuurslid Geeske te Gussinklo. ,,De vangnetten in de vorm van de kerk of de fysieke werkvloer zijn minder beschikbaar. Het tijdig in gesprek gaan met een coach kan veel grotere problemen voorkomen, zoals uitvallen op het werk of het ontstaan van een grotere zorgvraag. Coaching heeft een sterk preventief effect.”

Hoogleraar Roos Vonk stelt dat we het moeilijk vinden om openlijk met iemand te delen dat we ergens mee worstelen. ,,Terwijl onderzoek aantoont dat anderen het juist waarderen als je je kwetsbare kant laat zien. Dat creëert sociale verbondenheid.”

Een deel van Nederland zoekt het dus bij een coach. Niet per se verkeerd, stelt ook Vonk. ,,Het feit dat je iets doet aan je problemen en er energie in steekt, kan al leiden tot verbetering. Deels is dat een placebo-effect. En hoe duurder de coach, des te sterker dit effect.”

Maar een goede coach kan wellicht nog meer bereiken, erkent Vonk. ,,Het is niet nodig om in je verleden te graven om tot verandering te komen. Een goede coach kan mensen heel concreet begeleiden bij het oefenen op nieuw gedrag, waardoor ze zich beter gaan voelen.”

Elke koekenbakker kan coach worden

Coach is geen beschermd beroep. En dus kan iedereen die de illusie heeft anderen wat bij te kunnen brengen over geld, gezondheid, de psyche, het leven - over wat niet eigenlijk? - een website bouwen en een klantenbestand opbouwen. ,,Mensen vragen me wel eens of ik het erg vind dat elke koekenbakker zomaar coach kan worden”, zegt Pauwels. ,,En je kunt inderdaad beweren: mensen die niet de capaciteiten hebben om een ander goed te helpen, verpesten het beroep. Maar ik denk dat het zichzelf wel oplost. Slechte coaches houden het niet lang vol.”

Bij brancheorganisatie NOBCO zagen ze het afgelopen decennium een verdrievoudiging van het aantal leden, zegt bestuurslid Te Gussinklo. Het zijn er nu vijfduizend. NOBCO ontwikkelde een eigen certificeringssysteem, dat garandeert dat een coach genoeg praktijkervaring heeft, bij klachten aan te spreken is via een onafhankelijk klachtenorgaan en volgens een ethische code handelt. ,,Om al deze redenen is het wat ons betreft verstandig om voor een gecertificeerde coach te kiezen.”

Over het coachbestaan worden vaak veel te rooskleurige plaatjes geschetst, vindt Pauwels. ,,90 procent heeft moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, blijk uit onderzoek. Maar het is een wereld waarin je vooral succes moet uitstralen. Coaches die nauwelijks werk hebben, schrijven op hun website dat er een wachtlijst is voor nieuwe klanten. Het is een groot gemaskerd bal, iedereen houdt de schijn op. Het zou goed zijn als er meer openheid was. Ook ik heb zakelijk goede en slechte maanden. ”

Randstad loopt voorop

Utrecht en Noord-Holland, dat met Amsterdam de grootste stad van Nederland in huis heeft, blijken op basis van de KVK-cijfers een walhalla voor coaches. In Utrecht kun je op elke 111 inwoners een coach vinden, 2,5 keer meer dan in Zeeland.

Dit kun je met scepsis beschouwen. Kunnen ze in de Randstad dan helemaal niks meer zelf? ,,En misschien zijn in andere provincies de sociale structuren wel sterker. In Brabant maak je meer plezier met vrienden om je problemen te vergeten. Maar je kunt ook zeggen: in de Randstad zijn mensen opener over gevoelens, en durven ze meer aan zelfontwikkeling te doen. In andere provincies is het vaker een taboe om met iemand te gaan praten.”

De Randstad staat ook meer dan provincies als Limburg of Drenthe symbool voor: presteren, de laatste trends volgen, een snel leven leiden. Pauwels: ,,Mensen worstelen daarmee, en kunnen soms niet bij iemand terecht. Je kunt het beschouwen als first world problems. Maar dat wil niet zeggen dat het geen problemen zijn.”

Narcismekaart

Al dat gecoach is enerzijds nuttig, maar heeft ook iets narcistisch, vindt Vonk, die binnenkort een boek publiceert over ons ego. ,,Narcisme speelt zowel bij de gecoachte als de coach. De gecoachte kan weer eens lekker een uur over zichzelf praten. Maar het is helemaal niet zo dat iemand tot meer zelfkennis komt door veel over zichzelf na te denken. En met alleen praten verandert je leven niet.”

Ook het ego van de coach kan een oppepper krijgen door het werk, stelt de Nijmeegse hoogleraar. ,,Door cliënten word je gezien als iemand die snapt hoe het leven in elkaar zit, die wijzer is: cliënten kijken vaak tegen je op. Als dat stiekem de reden is waarom je dit werk doet, kun je geen goede coach zijn. Maar een goed getrainde coach zal altijd heel alert zijn op deze valkuil.”

Marnix Pauwels vindt zwaaien met de narcismekaart wat makkelijk. ,,Jezelf belangrijk vinden, is dat nou zo ontzettend stom? Ik zie het zo: de maatschappij ontwikkelt zich, dit is daar een product van.”