De perfecte werknemer is gevoeliger voor burn-out

Neuropsycholoog Michael Portzky en perfectionismecoach Marcel Hendrickx bestuderen het verband tussen burn-out, mentale veerkracht en perfectionisme al jaren, maar zelfs zij keken op van de resultaten die een studente psychologie in haar bachelorproef naar boven haalde. Shanna Parent (Vives Hogeschool, West-Vlaanderen) onderwierp in opdracht van Portzky en Hendrickx bijna 200 Vlamingen aan een hele reeks psychologische testen en kon met de resultaten aantonen dat het risico op burn-out sterk toeneemt bij perfectionistische mensen, aldus Het Laatste Nieuws.

Mentale veerkracht

,,Het is al langer bekend dat perfectionisme een factor is die tot burn-out leidt, maar in Vlaanderen is dat verband nog nooit op deze schaal getest en aangetoond", zegt Portzky. ,,De samenhang blijkt verpletterend. Zeker bij mensen die perfectionisme combineren met een zogenaamde 'lijdensdruk'. Want met perfectionisme is op zich weinig mis, het wordt pas problematisch als de lat onrealistisch hoog gelegd wordt. Dan ontstaat lijdensdruk. Dat is de frustratie die perfectionisten ervaren als ze niet kunnen voldoen aan de ontzettend hoge eisen die ze voor zichzelf stellen. Perfectionisten die laag scoren op mentale veerkracht kunnen die lijdensdruk bovendien zeer moeilijk kanaliseren, waardoor hun perfectionisme een enorme last wordt."

Eén die op den duur zo zwaar doorweegt, dat de persoon in kwestie breekt. En dat kan soms verder gaan dan een burn-out. Zo blijkt uit de testen dat ook het risico op zelfverminking en suïcide hoger ligt bij perfectionisten. "Het is een vicieuze cirkel", legt Portzky uit. ,,Perfectionisten die gebukt gaan onder lijdensdruk zijn sneller geneigd om positieve activiteiten die het gepieker zouden kunnen compenseren - zoals sporten - aan de kant te schuiven. Sterker: ze ruilen die activiteiten in voor zaken die hen nóg meer druk bezorgen. Ze werken 's avonds een uurtje langer aan een presentatie of ze beantwoorden nog vlug enkele mails. Ze doen dat om de druk te doen afnemen, maar beseffen niet dat het een valkuil is die tot nog meer stress leidt."

Perfectionist als rolmodel

Ondanks het hoge risico op burn-out stelt Portzky vast dat werkgevers 'de perfectionist' vaak als rolmodel hanteren. ,,Bedrijven gaan bij hun rekrutering specifiek naar dat soort profielen op zoek, maar beseffen niet dat ze eigenlijk tijdbommetjes binnenhalen. Als je hen niet goed begeleidt, ontploffen ze vroeg of laat. Het zijn binnen een organisatie echter zeer vaak de werknemers naar wie moet worden opgekeken. Ze kloppen overuren zonder te morren en werken alles tot in de puntjes af. 'Neem daar maar eens een voorbeeld aan', klinkt het vaak bij leidinggevenden. Fout! Want uitgerekend die 'voorbeelden' zijn na enkele jaren volledig opgebrand."

Portzky pleit voor meer en een betere begeleiding binnen bedrijven. ,,Ik zie in sommige firma's gezondheidscoaches opduiken, maar ik denk dat 'perfectionismecoaches' soms zinvoller zouden zijn. Werkgevers klagen over het feit dat ze met veel langdurig zieken zitten, maar ze moeten zichzelf daarbij ook in vraag durven te stellen. Welke cultuur heerst er in het bedrijf? Is er ruimte voor fouten of moet iedereen voortdurend over een onrealistisch hoge lat springen? En hoe tonen ze appreciatie aan hun personeel? Want je kan als werkgever gerust perfectionisten rekruteren, maar dan moet je hen ook veel meer feedback geven dan een doorsnee werknemer. Het zijn immers mensen die zich voortdurend afvragen of wat ze doen wel goed genoeg is. 'Voldoet mijn werk aan de eisen?' 'Is de baas tevreden?' 'Wat als ik tóch eens in de fout ga?' Je moet die mensen vaker evalueren en zeggen wat goed of fout was."

Evaluatiemomenten

,,In veel bedrijven zien we echter het omgekeerde gebeuren. De evaluatiemomenten worden afgebouwd, omdat ze te tijdrovend zijn voor de leidinggevenden. Of men houdt het op één functioneringsgesprek op het einde van het jaar. Ondertussen worstelen perfectionisten met allerlei vragen en dat voedt hun onzekerheid. Wat vervolgens tot stress leidt en finaal uitmondt in een burn-out. Zelfs als ze daarvan herstellen, loopt het soms opnieuw fout omdat ze te vroeg naar de job terugkeren. Zo blijf je bezig."

Niet alleen de baas van de 'perfecte' werknemer kan aan het probleem verhelpen, ook de werknemer zelf kan er iets aan doen. ,,Perfectionisten moeten hun eigen hoge eisen in vraag durven te stellen. Zijn die wel realistisch? En ze moeten zich meer durven te vergelijken met de gemiddelde collega. Want de perfecte werknemer is niet degene die altijd perfect is. Integendeel."