Psycholoog Thijs Launspach: ‘We moeten meer als mens leven en werken, minder als machines’

We hebben in onze huidige maatschappij te maken met een geluksparadox, stelt psycholoog en schrijver Thijs Launspach in het AD. ,,In Nederland hebben we het beter dan ooit tevoren, toch waren er nog nooit zoveel mensen ongelukkig.”

Een grote oorzaak: we hebben het idee dat het nooit genoeg is wat we doen. Als je geen perfect leven hebt of de perfecte baan, dan moet je ervoor zorgen dat je dat krijgt. Het leven heeft iets maakbaars gekregen. Maar dat heeft grote negatieve gevolgen voor ons mentale welzijn, zegt Launspach: ,,Het idee dat je controle hebt over je leven is positief. Maar als je leven een keer niet leuk is, ga je denken dat het aan jezelf ligt. Dat je eigen inspanningen tekort hebben geschoten. Maar je kunt nu eenmaal niet altijd succesvol zijn.”

Launspach hoopt met zijn nieuwe boek wat van die druk om altijd maar te moeten presteren af te nemen. Hier volgen alvast wat troostende gedachtes die je helpen om je mentale weerbaarheid te vergroten.

1. Je hoeft niet altijd hard te werken

We meten ons voortdurend aan anderen. Door de opkomst van sociale media doen we dat vaker dan ooit tevoren. ,,Sociale media worden niet voor niets vergif voor je brein genoemd. Je wordt onzeker gemaakt.” Maar de grootste oorzaak voor onze onrust ligt wat dieper, zegt Launspach. ,,We hebben het idee dat we naar een perfect plaatje moeten toewerken.” Ook op het werk denken we dat ons succes maakbaar is. ,,Als je maar hard genoeg werkt, kom je er wel. Er is niets mis met hard werken, maar wel als dat ten koste gaat van jezelf.”

Dat het altijd beter kan op het werk, zit er heel erg ingebakken. Launspach: ,,Stilstand is achteruitgang, wordt er gedacht. Jezelf blijven ontwikkelen is op zich iets goeds, maar het maakt het ook heel moeilijk om tevreden te zijn met waar je nu staat. Door heel de tijd naar beter te streven, verlies je je eigen behoeftes uit het oog. Op een gegeven moment heb je gewoon niet meer door hoe moe je eigenlijk bent. Dat kan de kans op een burn-out vergroten.”

2. Het leven draait niet alleen om jou

Dit klinkt misschien als een vreemde geruststelling. Maar jezelf altijd op nummer één zetten maakt niet gelukkiger. ,,Er ligt in deze tijd veel nadruk op het ‘ik’. Terwijl mensen gelukkiger worden als ze iets bijdragen aan de samenleving, als ze bijvoorbeeld op het werk bezig zijn met een betekenisvolle taak. Maar wat nog het grootste effect heeft op je geluksgevoel: tijd doorbrengen met mensen die belangrijk voor je zijn.”

Verbinding met anderen heeft dus een groot positief effect op onze mentale gezondheid. Daarom moeten we op ons werk meer in contact komen met onze collega’s, zegt Launspach. ,,In de oertijd leefden we in gezelschap van anderen, we deden alles samen. Als we geen onderdeel zijn van een groep, voelen we nog steeds mentale pijn die zelfs even heftig kan zijn als fysieke pijn. Dat gevoel van verbondenheid zijn we kwijtgeraakt, vooral in coronatijd. Vergaderen is het uitwisselen van informatie geworden. We zien het niet meer als manier om in contact te blijven met collega’s.”

3. Veranderen is mogelijk

Het is niet zo dat het tij niet meer te keren valt. Werkgevers zijn inderdaad gewend aan een bepaald niveau van productiviteit, maar ook steeds meer bedrijven zien in wat de consequenties zijn van alleen maar moeten presteren. ,,Veel werkgevers willen nu voorkomen dat mensen uitvallen, zeker nu er zoveel personeelstekorten zijn.”

Maar er is meer nodig, zegt Launspach. ,,Er is een radicale verandering nodig in de manier waarop we leven. We moeten meer als mensen gaan leven en werken, minder als machines.’’ Daar kan je zelf de eerste stap in zetten. ,,We moeten meer van de dingen doen die ons menselijk maken. Eten, bewegen, spelen. Rusten wanneer het nodig is, hard werken wanneer het kan. Vaker die telefoon wegleggen, hoe moeilijk dat soms ook is.”

4. Je kunt niet altijd gelukkig zijn

Je niet altijd goed voelen hoort ook bij menselijk zijn. Het is niet erg als het je niet lukt om elke dag even goed te presteren op het werk. ,,Het is helemaal niet gek als dingen een keer niet lukken. De wereld is gewoon een beetje gek geworden, daar kun jij niets aan doen. Boos worden op jezelf omdat je je niet goed voelt maakt het alleen maar erger. Dus wees lief voor jezelf en accepteer dat je even niet zo gelukkig bent.”

Daarnaast is de een gewoon wat ongelukkiger aangelegd dan de ander. ,,Mensen hebben een soort basisgeluk, bij de een staat dat wat hoger afgesteld. De een is van nature wat meer een blij ei en de ander een brompot.” Launspach weet van zichzelf dat hij van nature de neiging heeft om altijd maar productief te willen zijn. ,,Het zit in me om bizar hoge eisen aan mezelf te stellen. Alles wat ik voor dit boek schreef, vond ik niet goed genoeg. Ook ik heb er moeite mee om me niet te veel te laten leiden door die prestatiedruk.”

5. Hoera, er is meer aandacht voor mentaal welzijn

,,Vroeger praatte je niet over hoe je je voelde, daar is nu meer ruimte voor. Gelukkig zien ook steeds meer werkgevers in dat er meer aandacht moet komen voor mentaal welzijn.”

Maar, waarschuwt Launspach, we moeten ook weer niet doordraaien in het geven van aandacht aan onze mentale gesteldheid. ,,Meteen elke ochtend om 05.00 uur opstaan om alles uit je dag te halen en in ijsbaden zitten, is niet de oplossing. Als je vindt dat zoiets je gelukkiger moet maken, krijgt het iets krampachtigs. Streven naar meer momenten van geluk is goed, maar verwacht niet dat je elke dag een geluksexplosie ervaart. Wat veel realistischer is, is jezelf afvragen: doe ik dingen die ik leuk vind en waar ik me goed bij voel? Zo niet, probeer daar dan iets in te veranderen.”

Je bent al genoeg. Mentaal gezond in een gestoorde wereld is verschenen bij uitgeverij Unieboek | Spectrum (21,99 euro)