Werknemers zijn (te) lief voor de baas

Flutcontractjes

Opvallend weinig verloren werktijd, in een tijd dat veel werknemers het moeten doen met tijdelijke flutcontractjes en de heersende opinie is dat bedrijven echt wel wat geld kunnen vrijspelen voor meer vaste banen en hogere lonen.

'Teken van kracht'

Toch zien de vakbonden de stakingscijfers die het CBS gisteren publiceerde, niet per se als slecht nieuws. Mariëtte Patijn, arbeidsvoorwaardencoördinator bij FNV, ziet het lage aantal stakingsdagen zelfs als een 'teken van kracht'. ,,In 2015 moesten we vaak lang actie voeren."

Kapot schamen

Collega-vakbond De Unie heeft een paar jaar terug het stakingsinstrument zelfs officieel doodverklaard, op een hoge uitzondering na. ,,Je moet het zo zien'', zegt Erwin Rog, die bij De Unie over de arbeidsvoorwaarden gaat. ,,Je moet je als werkgever echt kapot schamen als wij gaan staken.

Onderhandelingstafel

Aan de poort van het bedrijf is nog nooit een CAO afgesloten. Dat gebeurt aan de onderhandelingstafel. Met het besluit om in principe niet meer te staken, hebben we bovendien naar onze leden geluisterd. Zij hechten aan arbeidsrust, willen helemaal niet staken."

Strategisch oogpunt

Dat kan zijn, zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen, maar uit strategisch oogpunt is het misschien niet heel slim om dan meteen maar aan te kondigen dat bedrijven niet bang hoeven te zijn voor een staking. ,,Het is alsof de bonden zeggen: we hebben wel een revolver, maar we gebruiken hem niet. Dat maakt het de werkgevers wel heel gemakkelijk."

Kwaliteit van de arbeidsvoorwaarden

Onderzoek leert namelijk dat het wel effect heeft, een werkonderbreking links of rechts. ,,Acties en CAO-conflicten dragen wel íets bij aan de kwaliteit van de arbeidsvoorwaarden. Het is geen spectaculair verschil, maar toch."

Polderen

Nederland is van oudsher meer van het polderen dan van de rotte eieren, en dat zal wel nooit verdwijnen. In internationale stakingslijstjes eindigen we meestal ergens onderaan.

Wederzijdse onvrede

Maar, waarschuwt Wilthagen, laat je door die cijfers niet misleiden. ,,Het is echt geen pais en vree in arbeidsland. Er worden wel CAO's afgesloten, maar dat zijn vaak kortdurende compromissen waar zowel de werkgevers als de werknemers niet echt tevreden over zijn. Er is wederzijds onvrede: werkgevers vinden dat bonden vernieuwing in de weg staan, bonden vinden dat werkgevers alleen maar op het geld letten. Maar de bereidheid om echt te staken is er vaak gewoon niet, ook omdat de vakbond vaak weinig leden heeft."

DUITSLAND: Kortere acties, maar wel vaak

Een beetje verbaasd constateerden de onderzoekers van de Hans Böckler Stichting dat Duitsland in 2016 'enorm veel minder' stakingsdagen telde dan in het jaar ervoor. Het waren er 462.000, tegen een dikke twee miljoen in 2015. Dit betekent niet dat er minder mensen gingen staken. Dat aantal bleef ongeveer gelijk op 1,1 miljoen. ,,De stakingen duurden alleen veel minder lang", schrijft stakingsdeskundige Heiner Dribbusch bij de publicatie van de cijfers. ,,In 2016 hadden we geen weken durende arbeidsonderbrekingen."

In 2015 nog legden machinisten maandenlang hun werk neer omdat ze meer loon wilden. Verder terug in de tijd waren het vooral de metaalarbeiders die, soms met honderdduizenden tegelijk, het werk neerlegden; meestal voor meer salaris, maar ook voor de 35-urige werkweek. Kortere stakingen: dat lijkt goed nieuws. Sommigen menen echter dat de grote vakbonden veel te bescheiden zijn. De kleinere vakbonden, die deelbranches vertegenwoordigen, zijn een stuk feller en winnen daardoor leden.

MARK VAN ASSEN

BELGIË: Het hoort erbij als friet en bier

Tegen langer doorwerken, het uitblijven van prijscompensatie, te hoge werkdruk en besparingen: voor Belgen hoort staken bij het leven als friet en een pintje.

Dit jaar valt het nog mee, maar de afgelopen twee jaar kwam België vlot aan negen keer meer stakingsdagen dan Nederland, onder meer met acties tegen het 'rechtse' beleid van de in 2014 aangetreden Charles Michel.

Nederlandse werknemers balen als hun bedrijf zijn deuren sluit. In België sluiten ze de directie op, komt niemand de poort meer in of uit en steken ze autobanden in brand. Toen de regering het lef had om de pensioenleeftijd naar 67 jaar op te trekken in 2030 (Nederland: 67 en drie maanden vanaf 2022), kwam heel België in opstand. Om de haverklap vullen de straten in Brussel zich met rode (socialistische bond) of groene hesjes (de christelijke) en is het matten met de politie - tenzij die zelf net staakt, zoals vorig jaar. De bonden, die zelf de ww uitkeren, zijn machtig en laten dat graag zien.

FRANS BOOGAARD

FRANKRIJK: Eerst staken, daarna pas praten

Laat in het hoofdkantoor van RyanAir, EasyJet of elke andere Europese vliegtuigmaatschappij de term 'Franse luchtverkeersleiders' vallen en de haren gaan overeind staan. Want mon dieu, wat hebben die met stakingen de boel al vaak in het honderd gestuurd en veel geld gekost.

In Frankrijk zijn de luchtverkeersleiders geen uitzondering. Zonder een stevig robbertje bakkeleien is nog nooit een conflict opgelost. Beroemd is het beeld van de Air France-baas die ternauwernood aan een lynchpartij ontsnapte. Voor ons als poldervolk klinkt het onlogisch: eerst actievoeren en daarna pas praten. Fransen staken minstens dubbel zo vaak als werknemers in welk ander Europees land ook. Een van de oorzaken, volgens kenners: slechts 8 procent van de Fransen is lid van een vakbond, en de bonden zijn versplinterd. Om toch een vuist te maken, en zich te profileren, is een staking een prima optie.

SANDER VAN MERSBERGEN

GROOT-BRITTANNIË: Het actievuur laait weer op

Staken zit de Britten in het bloed. Vooral de beruchte mijnwerkersstakingen in de jaren 80 staan bij veel mensen in het geheugen gegrift. Ze stonden in het teken van de heftige strijd tussen vakbonden en de conservatieve regering van Margaret Thatcher. Op het hoogtepunt deden er 142.000 mijnwerkers mee.

Anno 2015 lag het aantal verloren werkdagen op het een-na-laagste punt ooit: 170.000. Toch lijkt het stakingsvuur weer op te laaien bij de Britten: in 2016 werd er bijna twee keer zo veel gestaakt als in 2015, in totaal van 322.000 verloren werkdagen.

Vooral de stakingen in het openbaar vervoer springen in het oog. Personeel van de Southern Rail legt regelmatig het werk neer, hetgeen altijd zorgt voor veel klachten over vertragingen en gemiste afspraken. Ook in andere branches lijken ze het staken te herontdekken. In 2016 weigerden onder andere gevangenispersoneel, artsen en leraren meer dan eens werk. Vakbondsleiders riepen de 'Kerstmis van de onvrede' uit. Zij zien de hernieuwde stakingszin handenwrijvend aan.

SUSE VAN KLEEF