Boycots op thuismarkt voor bedrijven die in Rusland blijven: 'Discussie te zwart-wit'

Wie blijft is fout, is de teneur. Vooral Amerikaanse firma’s krijgen het voor de kiezen. McDonald’s, Pepsi, Starbucks, KFC, Coca-Cola, Hilton en anderen worden bestookt door kritische klanten, schrijft het AD. Sommigen roepen zelfs op tot een boycot. Op sociale media worden de flessen van Coca-Cola gefotoshopt tot kogels, en de ketchup op de burgers van McDonalds druipt als bloed langs het broodje. #BoycottMcDonalds and #BoycottCocaCola waren afgelopen dagen trending op het Engelstalige deel van Twitter.

McDonald's bezweek deze week onder de druk en kondigde aan alle 850 restaurants in Rusland ‘tijdelijk’ te sluiten. Het bedrijf blijft de 62.000 personeelsleden voorlopig salaris betalen. ,,We kunnen het nodeloos lijden in Oekraïne niet ontkennen. Dat is in strijd met onze waarden’’, zei topman Kempckinski. Ook de 100 Macs in Oekraïne zijn gesloten.

Niet duidelijk wat 'geen zaken doen met Rusland' concreet betekent

Anderhalf uur later volgde Starbucks. Het bedrijf levert geen koffiebonen, bekertjes en andere producten aan de 130 Russische franchisezaken. Eerder weigerde de koffieketen te vertrekken omdat tweeduizend Russen werkloos zouden worden. Weer een uur later gooide Coca-Cola de handdoek in de ring. Het Amerikaanse bedrijf meldt dat het meeleeft met ‘de mensen die lijden onder de onbeschrijfelijke gevolgen van de tragische gebeurtenissen in Oekraïne’.

Het is niet direct duidelijk wat ‘geen zaken meer doen in Rusland’ concreet betekent voor de verkoop van producten van Coca-Cola en merken als Fanta in Rusland. Het bedrijf heeft verschillende fabrieken in het land. Ook Pepsi zou zich op de positie in Rusland beraden.

Vertrek van bedrijven als IKEA raakt Russische bevolking

Is vertrekken uit Rusland de beste optie? Amnesty International begrijpt de terugtrekkende bedrijven wel, maar roept niet op tot een boycot van bedrijven die blijven. Want het raakt direct tienduizenden gezinnen doordat mensen hun baan verliezen.

,,Als bedrijven op een sanctielijst staan dan is het logisch dat je stopt, maar dat gaat over banken en dergelijke. Maar actievoeren tegen McDonald's en Coca-Cola om ze tot vertrek te dwingen? Vanuit mensenrechtenperspectief is dat niet logisch’’, zegt Ruud Bosgraaf van Amnesty tegen de krant.

,,Als een bedrijf wapens levert, is het evident dat dat niet kan. Prima als IKEA zelf besluit om te vertrekken, maar je kunt ook redeneren dat het ten koste gaat van de Russische bevolking. Mensen verliezen hun werk en ze kunnen geen levensmiddelen of meubels meer kopen waardoor er schaarste en tekorten ontstaan. Wij pleiten voor de gerichte sancties tegen de oligarchen, niet voor ingrepen die de bevolking te veel raken. Als een bedrijf om economische redenen of imago-overwegingen besluit om te vertrekken dan roepen wij ook niet op om te blijven. Het is een eigen afweging.’’

Beslissing deel export te stoppen ingegeven door feedback personeel Philips in Oekraïne

Ook Heineken stopt met de productie en verkoop van zijn Heineken-bier in Rusland, zo liet het bedrijf woensdagmorgen weten. Dat doet de bierbrouwer uit protest tegen de Russische invasie van Oekraïne. Heineken produceert in Rusland ook veel lokale biermerken en gaat nadenken over wat het met al zijn Russische activiteiten wil doen. ,,Het is ingewikkeld, want bedrijven die in Rusland blijven, betalen belasting en dragen zo indirect bij aan de inkomsten van Poetin.’’

,,Je wil het juiste doen in zo’n verschrikkelijke oorlog, maar dat is heel moeilijk’’, zegt Steve Klink van Philips. Het bedrijf exporteert geen consumentenproducten meer naar Rusland. ,,Maar om humanitaire redenen leveren we nog wel babyflesjes en ziekenhuisapparatuur zoals ct-scanners. En dat blijven we doen. Als wij stoppen met levering van ziekenhuisapparatuur heeft dat ook op lange termijn schade voor de mensen daar.’’

De beslissing om met een deel van de export te stoppen was ook ingegeven door de feedback van personeel van Philips in Oekraïne. Aan Oekraïne schonk Philips een mobiel hospitaal met 24 bedden inclusief bijbehorende apparatuur en een partij mobiele echoapparaten.

Oproep tot boycot symboolpolitiek

Hoogleraar financiële ethiek Boudewijn de Bruin vindt de discussie over blijven of vertrekken ‘veel te zwart-wit’. Hij is niet verbaasd over het vertrek van de Amerikaanse bedrijven. ,,Een oproep tot boycot op sociale media kan heel groot worden. Misschien is het goedbedoeld, maar het kan heel polariserend werken. Alsof alle Russen slecht zijn. De invasie door Rusland die is fout, maar er staan ook heel veel Russen aan de goede kant. Zij lijden onder de dictatuur van Poetin. Wel of geen flesje Coca-Cola drinken lost dat niet op. Dat is al snel symboolpolitiek. Veel minder gas verbruiken, daar help je Oekraïne veel meer mee.’

,,Het gaat om Poetin en zijn kliek. Maar er wordt wel erg ingegaan op ‘de Rus’. Mensen in Rusland die protesteren en tegen de oorlog zijn kunnen opeens allerlei producten niet meer kopen. Hoe voelt dat dan? Het ene na het andere bedrijf vertrekt uit het land waar je bent geboren en getogen.’’

De aanwezigheid van Westerse bedrijven staan symbool voor de teloorgang van de Sovjet-Unie en de nieuwe beloofde vrije toekomst. Vooral de positie van McDonald's in Rusland, er zijn 847 vestigingen, heeft een hoge symbolische waarde. In 1990 markeerde de komst van de hamburgerketen het einde van de Koude Oorlog. 30.000 Moskovieten stonden in de rij om een Big Mac te bemachtigen toen de eerste McDonald's in de stad opende. Als McDonald's niet heropent en daadwerkelijk vertrekt zal dat een dreun zijn voor de Russen en een gevoel geven alsof ze weer terug bij af zijn.