‘Kiezen voor later - Vier visies voor 2050’ heet de verkenning die het Centraal Planbureau (CPB) donderdag aan premier Schoof overhandigde. De vorige toekomstvisie stamde nog uit 2010. In de scenario’s Markt, Autonoom, Duurzaam en Samen stellen de onderzoekers de keuzes voor de toekomst op scherp. Ze brengen per scenario, CPB spreekt van een ‘maatschappijvisie’, de gevolgen in kaart voor economische ontwikkeling, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, zorg en ruimtegebruik.
Politici en beleidsmakers kunnen bij het nadenken over toekomstgericht beleid putten uit de vier scenario’s en de uitwerking per thema. Het levert hen een breed palet aan inzichten op die helpen de gevolgen van beleidskeuzes op de lange termijn in kaart te brengen.
Lees ook: Prinsjesdag: ‘Regeldruk en btw-verhoging groot probleem voor ondernemers’
De hoofdboodschap van het planbureau is dat er ‘geen gratis keuzes’ zijn, maar dat kiezen wel moet. ,,Hoe langer oplossingen vooruitgeschoven worden, hoe groter het risico op abrupte en dure aanpassingen.” CPB-directeur Pieter Hasekamp in het AD: ,,Aan alle keuzes zitten consequenties vast. Wie vervolgens wordt afgeschrikt door de gevolgen, kan wellicht in de verleiding komen om keuzes dan maar voor zich uit te schuiven. Maar dat doet geen recht aan de omvang van de economische en maatschappelijke uitdagingen die Nederland heeft.’’
De scenario’s zijn overigens geen voorspellingen, benadrukt Hasekamp. Ook zijn er ‘combinaties denkbaar’ tussen beleidsopties uit de verschillende scenario’s. ,,Deze verkenning laat vooral zien dat aan alle keuzes consequenties vastzitten.”
Economische vrijheid centraal in maatschappijvisie Markt
Radicaal kiezen voor materiële welvaart in het scenario Markt leidt tot de hoogste groei. In dat scenario staat economische vrijheid centraal. ‘Er is hierbij veel vertrouwen in (gereguleerde) marktwerking, die voor bijbehorende prikkels zorgt. Omstandigheden voor ondernemerschap zijn gunstig en innovatie loont, wat private investeringen in technologie stimuleert’, valt te lezen als voordeel. De nadelen van dit scenario zijn legio: ‘Klimaatdoelen worden niet gehaald, wat op termijn de economische groei juist kan bedreigen. Dit scenario gaat ook gepaard met een hoge migratie, waardoor de druk op de woningmarkt en leefomgeving toeneemt.’
Omstandigheden voor ondernemerschap zijn gunstig en innovatie loont, wat private investeringen in technologie stimuleert
Uit het CPB-scenario Markt
In dit scenario wordt stilgestaan bij de gevolgen op de arbeidsmarkt. Zo neemt de flexibilisering toe, met een sterkere tweedeling tot gevolg. ‘De arbeidsvraag is dynamisch en gaat samen met veel ruimte voor technologie en automatisering. Een deel van de werkenden profiteert van de hogere economische groei: hun hogere productiviteit leidt tot meer inkomen en vermogen. Ook zal (bij)scholing renderen voor werkgevers en henzelf. Een ander deel van de werkenden blijft echter achter. Door verdergaande flexibilisering kennen zij weinig zekerheid en hebben werkgevers weinig prikkels om te investeren in scholing.’
De andere drie scenario’s van het CPB
Duurzaamheid
Kern: leefbaarheid van de aarde nu en in de toekomst. Keerzijde: overheid grijpt in op persoonlijke keuzes, producten worden duurder.
Autonoom
Kern: zelfvoorziening en gemeenschapsdenken. Keerzijde: sobere sociale voorzieningen en amper economische groei.
Samen
Kern: gedeelde (collectieve) verantwoordelijkheid, en een gelijke samenleving. Keerzijde: hoge belastingen, later met pensioen.
Deze link toont een infografiek waarmee verschillende scenario’s uit de langetermijnverkenning kunnen worden vergeleken.
