Nog geen maand geleden had Olena een kapsalon in Kiev, nu punt ze Nederlanders bij

Het is nog geen maand geleden dat Olena Moroz (39) haar laatste klant knipte in Kyiv, schrijft de Volkskrant. Ze had de haren van het tienermeisje nog met extra zorg in de krul geföhnd voor haar verjaardagspartijtje die avond. Daarna sloot ze de salon af, haalde haar twee kinderen van school en at met haar gezin. Zeven uur later vielen de eerste bommen.

Versoepeling arbeidsmarktregels voor Oekraïense vluchtelingen

Na een omzwerving van twee weken, die liep via Moldavië naar Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland, staat Moroz nu in een kapsalon op de Amsterdamse Wallen gebogen over een Nederlandse tiener met lange steile lokken. Vandaag is haar proefdag. Het is nog wat behelpen, zo’n nieuwe zaak waar ze de mensen en scharen niet kent. Maar alles is beter dan thuis zitten en niks doen, want dan kan ze maar aan één ding denken en dat is de oorlog.

Met de proefdag loopt Moroz vast vooruit op de versoepeling van de arbeidsmarktregels voor Oekraïense vluchtelingen. Vanwege hun speciale verblijfsstatus hoeven werkgevers vanaf april geen tewerkstellingsvergunning meer aan te vragen als zij een Oekraïner in dienst willen nemen. Ook vervalt de zogeheten arbeidsmarkttoets waarmee het UWV eerst controleert of er binnen de Europese Ruimte geen geschikte kandidaten kunnen worden gevonden voor een vacature.

Werkgevers staan te springen om extra arbeidskrachten

De vrije toegang die Oekraïense vluchtelingen krijgen tot de Nederlandse arbeidsmarkt is uniek. Het is een breuk met het strenge beleid dat Nederland voert bij vluchtelingen uit andere landen. Die mogen in de eerste zes maanden van hun verblijf helemaal niet werken. Na die verplichte wachtperiode hebben zij wél een tewerkstellingsvergunning nodig waarmee ze vervolgens maximaal 24 weken aan de slag kunnen. Een groot deel van hun inkomsten moeten ze dan bovendien afdragen aan hun opvanglocatie.

Die drempels zijn volgens hoogleraar burgerschap Monique Kremer (tevens voorzitter van de Adviescommissie Vreemdelingenzaken) opgeworpen om te verhinderen dat asielmigranten in afwachting van hun asielprocedure ww-rechten opbouwen en lastig kunnen worden teruggestuurd. Bovendien moeten de drempels een ‘aanzuigende werking’ voorkomen die zou kunnen leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Maar dat beleid werkt vaak averechts: doordat asielmigranten lang aan de kant staan, zijn zij vaker afhankelijk van een bijstandsuitkering. Bovendien is de arbeidsmarkt zo krap dat van verdringing nauwelijks sprake is. Integendeel: nu er meer vacatures zijn dan werklozen, staan werkgevers juist te springen om extra arbeidskrachten.

Veel kappers gestopt tijdens coronacrisis, maar haar klanten groeit gewoon door

De oorlog was begin maart amper een week oud of uitzendbedrijven verheugden zich in het NOS Journaal al op de komst van de vluchtelingen. Ook in de drukbezochte Amsterdamse kapperszaak van Lu Araujo komt de kunde van Moroz zeer te pas. De salonhouder is al langer op zoek naar een geschikte collega, maar veel vakgenoten zijn tijdens de coronacrisis gestopt of thuis gaan knippen. En dat terwijl de haren van haar klanten gewoon doorgroeien.

Dat Moroz de Nederlandse taal niet spreekt, neemt de van oorsprong Braziliaanse Araujo dan ook glimlachend voor lief. Diploma's en ervaring heeft ze immers wel. Ook klanten hebben niets dan begrip. Het verschil tussen een schaar en een tondeuse laat zich ook prima in gebaren en ondersteunende geluiden vatten (‘Olena, not bzz-bzz please’). Bang voor een kortgeschoren Oost-Europese coupe zijn ze ook niet. Al is bij vaste klant Tim (37) wel enige angst te bespeuren als Moroz haar schaar in zijn volle haardos wil zetten. ,,Olena, werkte je in Oekraïne eigenlijk ook als kapper?"

FNV uit zorgen over arbeidsuitbuiting

Hoogleraar Kremer hoopt dat de nieuwe arbeidsmarktregels voor Oekraïners straks ook zullen gelden voor andere vluchtelingengroepen. ,,Want werk is voor iedereen een plek waar je even je gedachten kan verzetten en je het gevoel kan hebben dat je ertoe doet." Toch heeft ze ook wel zorgen over al die uitzendbedrijven die zich nu al handenwrijvend ‘rijk rekenen’ met de komst van duizenden nieuwe arbeidskrachten.

Niet alle Oekraïense vluchtelingen die naar Nederland komen zullen immers terechtkomen in zo’n veilig netwerk als dat van Moroz, die al kennissen had in Nederland. Bovendien spreken zij lang niet altijd Engels en hebben zij weinig zekerheid over hun verblijfsstatus op de lange termijn. Daardoor ligt arbeidsuitbuiting, zoals die bekend is van Oost-Europese arbeidsmigranten in bijvoorbeeld de land- en tuinbouw, op de loer. Het is een zorg die ook vakbond FNV eerder deze week uitte.

Voorkomen dat talenten snel weer uitstromen

Volgens Kremer is het daarom van groot belang dat de aanbevelingen van de commissie Roemer, die in opdracht van het vorige kabinet onderzoek deed naar misstanden bij arbeidsmigratie, door het huidige kabinet versneld worden doorgevoerd. Daarnaast moet er volgens de hoogleraar worden geïnvesteerd in de vluchtelingen met onder meer scholing. ,,Er moet verder worden gekeken dan de aankomende tomatenoogst, we moeten zorgen dat deze mensen fatsoenlijk werk hebben en dat hun talenten worden benut, anders stromen ze ook zo weer uit."

Wat dat betreft heeft Moroz aan salonhouder Araujo een goede. Met geduld demonstreert ze hoe je overtollig haar verwijdert met een scheermesje, en hoe je haren wast zonder klanten een nekhernia te bezorgen. Moroz probeert ijverig alle informatie in zich op te nemen en te onthouden. Want ze mag dan vastbesloten zijn terug te keren naar Oekraïne als er vrede is, ze weet ook dat dat nog wel even kan duren. ,,Ik kan de situatie in mijn land niet veranderen’, zegt ze met een flauwe glimlach. ‘Maar ik kan in ieder geval proberen er hier wat van te maken."