We beperken ons in dit overzicht tot de vijf grootste partijen in de peilingen: VVD, CDA, GroenLinks/PvdA, D66 en de PVV. Per partij lichten we uit hoe zij ondernemerschap willen bevorderen en welke keuzes ze maken voor het ondernemersklimaat.
Dit wil de VVD voor ondernemers
De VVD grijpt terug naar haar oude rol als ondernemerspartij pur sang, met een uitgesproken pro-ondernemersprogramma: minder regels, lagere lasten en flinke investeringen in AI, energie (kernenergie), infrastructuur en innovatie. Zelfstandigen en ondernemers in alle sectoren krijgen volgens de partij van lijsttrekker Dilan Yeşilgöz meer duidelijkheid en ruimte voor ondernemerschap.
1. Groei en investeringen
Niet afwachten, maar investeren: de VVD ziet infrastructuur, energie en innovatie als de motor voor groei. Zo moeten startups, scale-ups en het mkb meer ruimte krijgen om door te breken en door te groeien. De drie concrete pijlers:
Investeringsagenda
Aanpak van grote knelpunten zoals digitale infrastructuur en energietransitie om groei mogelijk te maken.
Investeringsmaatschappij
Nieuw fonds voor groeikapitaal zodat startups en scale-ups makkelijker kunnen uitbreiden in Nederland.
AI-fonds
Steun voor mkb om AI te benutten, plus plannen voor een AI-hub en zelfs een AI-gigafabriek.
2. Ondernemersklimaat
Ondernemerschap verdient volgens de VVD meer waardering en vooral meer zekerheid. Geen gedraai meer dus in beleid: ondernemers hebben juist baat bij rust en voorspelbaarheid om te kunnen investeren. De drie concrete punten:
Wettelijke plicht
De overheid moet zorgen voor een beter ondernemersklimaat, met minder bureaucratie en stabiel beleid.
Internationale positie
Nederland moet in de top-10 van concurrerende economieën blijven; dreigt het land daaruit te vallen, dan moet de overheid ingrijpen.
Belastingdruk
De VVD wil lasten voor ondernemers verlagen om ruimte te scheppen voor investeringen en banen.
Lees ook: VVD gaat voor eigen zzp-wet en geeft geen steun aan huidige Vbar
3. Zelfstandigen en zzp
Veel zzp’ers zitten nu klem tussen onduidelijke regels en het risico dat hun werk achteraf als dienstverband wordt gezien. De VVD wil dat zelfstandigen weten waar ze aan toe zijn en tegelijk hun vrijheid behouden. De drie concrete punten:
Nieuwe zelfstandigenwet
Twee duidelijke toetsen (tarief en gezag) moeten schijnzelfstandigheid tegengaan en opdrachtgevers zekerheid bieden.
Vrijheid met basisvoorzieningen
Zelfstandigen houden keuzevrijheid, maar regelen wél pensioen en arbeidsongeschiktheid.
Rechtsvermoeden
Bij een laag uurtarief geldt automatisch werknemerschap, om misbruik te voorkomen.
Aanpak schijnzelfstandigheid
Strengere handhaving zodat echte ondernemers de ruimte houden.
Lees ook: Karremans laakt ‘ga dan’-reactie bij mogelijk vertrek Picnic: ‘Mensen weten niet wat dit betekent’
4. Duurzaamheid en energie
De VVD wil verduurzamen, maar wel op een manier die betaalbaar en uitvoerbaar blijft. Economische groei en energiezekerheid moeten volgens de partij net zo zwaar wegen als klimaatdoelen. De vier concrete punten:
Klimaat- en Groeiwet
Vervanging van de huidige Klimaatwet, waarin CO2-reductie wordt afgewogen tegen betaalbaarheid en energiezekerheid.
Energiekosten
Verlenging van de compensatieregeling (IKC) voor bedrijven met hoge elektriciteitsrekeningen.
Nieuw energieakkoord
Afspraken met bedrijven om energielasten te verlagen en netcongestie samen op te lossen.
Kernenergie
Versneld bouwen van vier grote centrales en streven naar een kleine reactor (SMR) vóór 2035.
5. Infrastructuur en mobiliteit
Wie niet vooruitkomt, staat stil: volgens de VVD moet Nederland blijven investeren in bereikbaarheid. Van files tot vliegvelden, infrastructuur moet de economie draaiend houden. De vier concrete punten:
Vestigingsklimaatfonds
Structureel geld voor aanleg van nieuwe wegen en onderhoud van bestaande infrastructuur.
File-aanpak
Focus op de grootste knelpunten in de file-top-10 en snellere procedures om projecten sneller rond te krijgen.
Autorijden betaalbaar houden
Accijnzen niet verder laten oplopen en autobelastingen hervormen.
Luchtvaart
Schiphol mag weer groeien en Lelystad Airport moet open om de internationale hubpositie van Nederland te behouden.
Lees ook: EZ-minister Karremans waarschuwt: ‘Volgende Mollie of Coolblue komt mogelijk niet uit Nederland’
6. Regeldruk
Mooie plannen van de VVD, maar met regeldruk als betonlaag komt er niks van de grond. De partij ziet dit zelf ook als één van de grootste remmen op groei en ondernemerschap. Ondernemers moeten minder tijd kwijt zijn aan bureaucratie en onzekerheid, zodat zij zich kunnen richten op innoveren en ondernemen. En zo wil de partij dit bewerkstelligen:
Wettelijke plicht
De overheid moet de regeldruk voor ondernemers te verminderen en het ondernemersklimaat verbeteren.
Minder bureaucratie
Vergunningen sneller rondmaken, procedures vereenvoudigen en onnodige rapportages schrappen.
Arbeidsmarkt en sociale zekerheid
Regels versimpelen zodat werkgevers makkelijker mensen in dienst nemen.
Stabiel beleid
Minder grilligheid in wetgeving en fiscale regels, zodat bedrijven durven investeren en plannen op de lange termijn.
Lees hier het volledige verkiezingsprogramma van de VVD.
Dit wil het CDA voor ondernemers
1. Economie en ondernemerschap
Het CDA hamert op rust en duidelijkheid voor ondernemers. Familiebedrijven blijven volgens de partij de ruggengraat van de economie en verdienen bescherming. Innovatie moet worden aangejaagd met slimme investeringen. De belangrijkste punten:
Familiebedrijven
Behoud van de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) om overdracht betaalbaar te houden.
Investeringsbank
Oprichting van een nationale investeringsbank om meer geld in Nederland te laten werken.
Innovatie
Groeifonds opnieuw gebruiken voor innovatie en onderzoek.
Fiscale stabiliteit
Bestaande regelingen zoals de innovatiebox en WBSO blijven overeind.
2. Arbeidsmarkt en zelfstandigen
Volgens het CDA moet werken weer zekerheid bieden, voor zowel werknemers als zelfstandigen. De partij wil daarom duidelijke spelregels, maar ook ruimte voor iedereen om zelf keuzes te maken. De belangrijkste punten:
Arbeidsmarkt
Uitvoering van het arbeidsmarktpakket om werkgeverschap aantrekkelijker te maken.
Zelfstandigen
Heldere wetgeving over wanneer je écht als zzp’er werkt; rechtsvermoeden van werknemerschap onder een minimumtarief.
Voorzieningen
Zzp’ers moeten zelf pensioen en arbeidsongeschiktheid regelen, maar houden daarbij vrijheid in de keuze.
Leven lang leren
Investeren in scholing en skillspaspoorten om inzetbaarheid te vergroten.
Lees ook: CDA zet met eigen Zelfstandigenwet in op meer duidelijkheid voor zzp’er rondom schijnzelfstandigheid
3. Energie en verduurzaming
Het CDA wil tempo maken met de energietransitie, met een brede mix van energiebronnen en betaalbare oplossingen voor bedrijven. Ondernemers moeten daarbij kunnen rekenen op zekerheid en een gelijk speelveld in Europa. De belangrijkste punten:
Energiebronnen
Inzet op kernenergie, wind, zon, waterstof, groen gas en biomassa.
Netcongestie
Vergunningen sneller rondmaken, flexibele contracten mogelijk maken en energyhubs ontwikkelen.
Industrie
Maatwerkafspraken met grote uitstoters over verduurzaming.
CO2-beleid
Nationale heffing schrappen en dit Europees regelen.
CO2-opslag onder de Noordzee (CCS).
4. Mobiliteit en infrastructuur
Het CDA ziet bereikbaarheid als het vertrekpunt van goed mobiliteitsbeleid. Van goederenvervoer tot luchtvaart: de partij kiest voor een aanpak die bedrijven én reizigers vooruit moet helpen. De belangrijkste punten:
Goederenvervoer
Meer transport over water en spoor om druk op wegen te verlichten.
Vrachtwagenheffing
Invoeren op alle wegen, zodat sluiproutes worden voorkomen.
Bereikbaarheid
Bereikbaarheid moet in samenhang worden gepland: niet losse maatregelen voor auto, spoor of fiets, maar een totaalvisie op mobiliteit.
Luchtvaart
Economisch belangrijk, maar verduurzaming verplicht: Lelystad Airport alleen open bij stiller en schoner vliegen.
5. Regeldruk
Ondernemers verliezen volgens het CDA te veel tijd aan formulieren en extra regels. De partij wil dat wet- en regelgeving eenvoudiger wordt en dat Nederland geen strengere eisen oplegt dan Europa voorschrijft. De belangrijkste punten:
Minder regels
De Doelstelling is om de regeldruk met minstens 20 procent te verlagen.
Geen extra lasten
Houd het bij de Europese norm, aldus het CDA, maak het niet strenger of ingewikkelder.
Eenvoudiger rapportages
Minder ingewikkelde verplichtingen voor ondernemers.
Lokale samenwerking
Wet bedrijfsinvesteringszones (extra heffing voor gezamenlijke voorzieningen) vereenvoudigen voor bedrijventerreinen en winkelgebieden.
Lees hier het volledige verkiezingsprogramma van het CDA.
Dit wil GroenLinks/PvdA voor ondernemers
1. Economie en ondernemerschap
GroenLinks-PvdA zet in op een economie die zowel duurzaam als innovatief is. Flinke investeringen in nieuwe technologie en regio’s moeten meer banen en bedrijvigheid opleveren. Tegelijkertijd trekt de partij de touwtjes voor grote ondernemingen strakker aan. De belangrijkste punten:
Toekomstfonds
25 miljard euro als investering in duurzame industrie, wetenschap, onderzoek en grote ov-projecten.
Regionale ontwikkeling
Steun voor innovatieve regio’s zoals Brainport Eindhoven en Food Valley, zodat kennis en banen ook buiten de Randstad terechtkomen.
Startups & scale-ups
Aantrekkelijker vestigingsklimaat en betere toegang tot kapitaal; meer ruimte voor nieuwe vormen van beloning om talent aan te trekken.
Mkb
Het tweede ziektejaar wordt collectief verzekerd, zodat kleine werkgevers niet alle lasten dragen.
Detailhandel
Bescherming voor kleine winkeliers tegen de dominantie van online giganten, bijvoorbeeld door retourkosten door te belasten en distributiecentra te beperken.
Lees ook: Werknemer meldt zich op vakantie ineens ziek: vraag je een doktersverklaring als werkgever?
2. Arbeidsmarkt en zelfstandigen
GroenLinks-PvdA legt de nadruk op zekerheid en ‘fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden’. Werkgevers moeten verantwoordelijkheid nemen voor goed loon en veilige werkomstandigheden, terwijl zelfstandigen meer duidelijkheid en verplichtingen krijgen. De belangrijkste punten:
Arbeidsmigratie
Bedrijven mogen alleen arbeidsmigranten inzetten als ze goede lonen betalen en fatsoenlijke huisvesting en behandeling garanderen.
Zelfstandigen
Helder onderscheid tussen werknemers en zzp’ers. Bij een laag tarief geldt een rechtsvermoeden van werknemerschap om schijnzelfstandigheid tegen te gaan.
Loondoorbetaling
Het tweede ziektejaar wordt collectief verzekerd, zodat vooral mkb’ers niet in hun eentje met hoge lasten worden opgezadeld.
Aanbestedingen
Opdrachten van de overheid gaan alleen naar bedrijven die cao-lonen betalen en goede arbeidsvoorwaarden hanteren.
Veilig werkklimaat
Werkgevers worden verantwoordelijk gehouden voor het actief tegengaan van discriminatie en grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.
Lees ook: Controle schijnzelfstandigheid zzp’ers leidt tot stop krimp flexbranche
3. Energie en verduurzaming
Bijna vanzelfsprekend staat klimaatbeleid centraal in de plannen van GroenLinks-PvdA. Bedrijven die verduurzamen krijgen steun, maar wie blijft vervuilen gaat meer betalen. Daarmee wil de partij de economie niet alleen groener maar ook onafhankelijker maken. De belangrijkste punten:
Klimaatdoelen
65 procent minder CO2-uitstoot in 2030 en volledig klimaatneutraal in 2040.
Industriepolitiek
Alleen bedrijven met een geloofwaardig klimaatplan krijgen steun. Bedrijven die niet meebewegen verliezen ruimte en voordelen.
Fossiele subsidies
Afbouwen van belastingvoordelen voor grootverbruikers: ‘de vervuiler betaalt’.
Normering
Invoeren van bindende besparingsdoelen en strengere normen voor energie-efficiëntie in de industrie.
Energiezekerheid
Versnelling van investeringen in zon- en windenergie en meer eigen productie om minder afhankelijk te zijn van het buitenland.
Lees ook: Boete van honderdduizenden euro’s voor misleidende prijzen: ACM komt met leidraad voor ondernemers
4. Mobiliteit en infrastructuur
GroenLinks-PvdA ziet duurzame mobiliteit als motor voor bereikbaarheid. Openbaar vervoer moet betaalbaar en aantrekkelijk worden en ook regio’s buiten de Randstad beter verbinden. De belangrijkste punten:
Bereikbaarheid regio
Uitbreiding van buslijnen, heropening van stations en betere aansluiting van regionale ov-netwerken.
Betaalbaarheid
Invoering van een Klimaatticket van 59 euro per maand voor onbeperkt reizen in daluren.
Duurzaam vervoer
Alle treinlijnen elektrificeren en nieuwe woningbouwprojecten standaard koppelen aan duurzame ov-oplossingen.
Arbeidsmarkt en ov
Betere arbeidsvoorwaarden voor bus- en treinpersoneel om het personeelstekort in de sector op te lossen.
Lees hier het volledige verkiezingsprogramma van GroenLinks-PVDA.
Dit wil D66 voor ondernemers
1. Economie en ondernemerschap
D66 wil een innovatieve economie die ondernemers de ruimte geeft en Nederland internationaal concurrerend houdt. Het mkb moet beter toegang krijgen tot kapitaal en eerlijke kansen krijgen tegenover grote spelers. Innovatie, kennis en samenwerking in Europa staan centraal. De belangrijkste punten:
Toekomstfonds
Gerichte investeringen in onderzoek, innovatie en groene industrie, met zekerheid voor de lange termijn.
Startups & scale-ups
Eenvoudiger toegang tot groeikapitaal, meer ruimte voor aandelenopties als beloningsvorm.
Mkb
Betere toegang tot financiering en bescherming tegen oneerlijke concurrentie van grote platforms.
Innovatie & kennis
Gericht investeren in sleuteltechnologieën en samenwerking met universiteiten en hogescholen.
Europa
Actief meedoen aan Europese programma’s en subsidies, zodat Nederlandse ondernemers niet achterblijven bij buitenlandse concurrenten.
Lees ook: Action verovert Europa in recordtempo: zo gebruik jij succesformule in jouw bedrijf
2. Arbeidsmarkt en zelfstandigen
D66 wil een arbeidsmarkt die zekerheid biedt voor werknemers én ruimte laat voor zelfstandigen. Flexwerk en schijnzelfstandigheid moeten worden teruggedrongen, maar echte ondernemers behouden volgens de partij hun vrijheid. De belangrijkste punten:
Zekerheid werknemers
Vaste contracten worden aantrekkelijker gemaakt door lasten eerlijker te verdelen tussen werkgevers en flexwerk.
Zelfstandigen
Een nieuwe zzp-wet moet duidelijkheid geven: bij lage tarieven geldt een rechtsvermoeden van werknemerschap.
Verplichte AOV
Zelfstandigen worden verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) af te sluiten en pensioen op te bouwen, wel met keuzevrijheid in de vorm.
Schijnconstructies
Hardere aanpak van schijnzelfstandigheid en oneigenlijke inzet van zzp’ers om loonkosten te drukken.
Gelijk speelveld
Concurrentie moet eerlijk zijn: zelfstandigen kunnen niet langer goedkoper zijn door buiten pensioen en sociale zekerheid te vallen.
3. Energie en verduurzaming
Schone energie en een sterke economie moeten hand in hand gaan. D66 legt de nadruk op tempo maken met de energietransitie en tegelijk de concurrentiepositie van bedrijven beschermen. De belangrijkste punten:
Tempo in de energietransitie
Nederland klimaatneutraal in 2040, 95 procent CO2-reductie in 2050.
Investeren in hernieuwbare energie
Vooral wind op zee, zon, waterstof en geothermie (warmte uit ondergrond).
Kernenergie
D66 is terughoudend, wil eerst inzetten op hernieuwbare bronnen en innovatie.
Industrie
Bedrijven krijgen steun voor verduurzaming, maar vervuilende bedrijven gaan meer betalen via heffingen.
Netcongestie
Aanpak via versnelde investeringen in het elektriciteitsnet en slimme oplossingen.
Innovatie
Fors inzetten op nieuwe technologieën en groene industrie.
4. Mobiliteit en infrastructuur
Nederland moet bereikbaar blijven, maar wel op een duurzame manier. Wat D66 betreft wordt er dan ook flink geïnvesteerd in openbaar vervoer, fietsinfrastructuur en elektrische mobiliteit. De belangrijkste punten:
Openbaar vervoer
Meer treinen en bussen, uitbreiding van het nachtnet en betere verbindingen buiten de Randstad.
Fietsinfrastructuur
Nieuwe fietssnelwegen en veilige stallingen om fietsen aantrekkelijker te maken voor woon-werkverkeer.
Elektrische mobiliteit
Sneller uitbreiden van laadpalen en stimuleren van elektrische auto’s en bestelbusjes.
Slimme infrastructuur
Innovatieve oplossingen voor verkeersdoorstroming en snellere vergunningen voor projecten.
5. Regeldruk en belastingen
Voor D66 moet het belastingstelsel eenvoudiger en eerlijker, zodat werken en ondernemen loont en vervuiling minder aantrekkelijk wordt. Kleine ondernemers worden ontzien, grote vervuilers betalen meer. De belangrijkste punten:
Eerlijker belastingen
Lagere lasten op arbeid, hogere lasten op vervuiling en vermogen.
Mkb
Vereenvoudiging van regels en belastingen, zodat kleine ondernemers minder tijd kwijt zijn aan administratie.
Innovatie stimuleren
Fiscale regelingen blijven bestaan voor bedrijven die investeren in onderzoek en ontwikkeling.
Aanpak ontwijking
Internationale afspraken en strengere handhaving tegen belastingontwijking door multinationals.
Duurzame keuzes
Subsidies en belastingkortingen vooral voor groene investeringen en schone technologie.
Lees hier het volledige verkiezingsprogramma van D66.
Dit wil de PVV voor ondernemers
1. Economie en ondernemerschap
De PVV is er, na het opblazen van het vorige kabinet, weer helemaal klaar voor. Zo wil de partij dat Nederlandse ondernemers weer de ruimte krijgen. Vooral boeren, vissers en middenstanders, die de partij ziet als belangrijkste ondernemersgroepen, moeten worden verlost van regels uit Brussel en Den Haag. Belastingen gaan als het aan de PVV ligt omlaag en nationale keuzes moeten groei mogelijk maken. De belangrijkste punten:
Boeren, tuinders en vissers
Geen gedwongen uitkoop of inkrimping, Natura 2000-gebieden terugschroeven en visserij beschermen.
Boerderijwinkels en kleine ondernemers
Vrijgesteld van btw-heffingen en regeldruk, zodat rechtstreeks verkopen eenvoudiger wordt.
Voedselkeurmerk
Invoering van Vaderlands Voedsel om Nederlandse producten te promoten en import minder dominant te maken.
Financiële ruimte
Minder geld naar klimaatmaatregelen en EU-bijdragen om lasten voor bedrijven te verlagen.
Lees ook: Wilders blaast kabinet op, ondernemers fel: ‘Den Haag trekt stekker eruit als ‘t lastig wordt’
2. Arbeidsmarkt en zelfstandigen
Vakmanschap en zekerheid staan centraal. Het mbo moet de motor van de economie zijn en - niet verrassend - arbeidsmigratie wordt beperkt. Zelfstandigen komen bij de PVV nauwelijks aan bod in het programma; de nadruk ligt op vaste banen en lagere lasten. De belangrijkste punten:
Arbeidsmigratie
Banen zijn in eerste instantie voor Nederlanders, minder afhankelijkheid van buitenlandse werknemers.
Onderwijs en vakmanschap
Forse investeringen in mbo-opleidingen voor techniek, bouw, zorg en andere tekortsectoren.
Vaste banen
Stimuleren van contracten met zekerheid; flexibele constructies terugdringen.
Zelfstandigen
Komen nagenoeg niet voor in het verkiezingsprogramma: de focus ligt duidelijk op werknemers in loondienst.
Lagere lasten
Verlaging van belastingen en accijnzen moet werk en ondernemen aantrekkelijker maken.
3. Energie en verduurzaming
Voor de PVV staan betaalbaarheid en leveringszekerheid voorop. Klimaatbeleid mag ondernemers niet op kosten jagen, en subsidies voor klimaatmaatregelen worden geschrapt. Kernenergie en fossiele brandstoffen blijven volgens de partij essentieel. De belangrijkste punten:
Energieprijzen
Geen verhoging van energiebelasting en terugschroeven van subsidies voor klimaatbeleid.
Geen verplichtingen voor duurzaamheid
Ondernemers worden niet gedwongen over te stappen op elektrische voertuigen, elektrische scheepvaart of dure verduurzamingsmaatregelen.
Kernenergie
Steun voor de bouw van nieuwe kerncentrales als stabiele bron van energie.
Fossiel vervoer
Verbod op brandstofauto’s van tafel en geen verplichte bijmenging van biobrandstoffen.
Industrie
Geen extra lasten of regels bovenop Europese afspraken; bedrijven behouden keuzevrijheid.
4. Mobiliteit en infrastructuur
De auto staat voor vrijheid, en beperkingen worden geschrapt. Ondernemers moeten hun bestelwagens en vrachtwagens overal kunnen inzetten, zonder rekeningrijden of zero-emissiezones. Ook in het ov en de luchtvaart kiest de PVV voor groei en nationale zeggenschap. De belangrijkste punten:
Autorijden
Geen rekeningrijden en geen hogere accijnzen op brandstof.
Zero-emissiezones
Zero-emissiezones worden afgeschaft zodat ondernemers zonder beperkingen elke stad in kunnen met hun voertuigen.
Spoor
NS en ProRail worden samengevoegd tot één Nederlands spoorbedrijf.
Luchtvaart
Schiphol mag uitbreiden en Lelystad Airport gaat zo snel mogelijk open.
Havens
Nederlandse havens blijven in nationale handen en de overheid behoudt een meerderheidsbelang.
Lees ook: Meer regeldruk, minder flexibiliteit: retail luidt noodklok over nieuwe wet flexwerk
5. Regeldruk en belastingen
Volgens de PVV stelt worden ondernemers verstikt door Brusselse en Haagse regels. Het antwoord daarop is volgens de partij lastenverlichting en nationale zeggenschap, zodat bedrijven zich kunnen richten op ondernemen in plaats van papierwerk. De belangrijkste punten:
Brussel terugdringen
Minder Europese regels, vooral rond landbouw en stikstof.
Lagere lasten
Brandstofaccijnzen gaan omlaag en geen hogere vliegbelasting.
Nationale prioriteit
Minder geld naar de EU en ontwikkelingshulp; dat geld gaat naar Nederlanders en het bedrijfsleven.
Minder regeldruk
Kleine ondernemers en boerderijwinkels worden vrijgesteld van ingewikkelde verplichtingen.
Lees hier het volledige verkiezingsprogramma van de PVV
De verkiezingsprogramma’s zijn geschreven, de beloftes gedaan. Nu rest alleen nog de gang naar de stembus op 29 oktober en het Haagse formatiecircus. Hopelijk is er voor de jaarwisseling witte rook, zodat Nederland weer bestuurd gaat worden en ondernemers weer toekomstperspectief hebben.
