Eén wijk in Berlijn heeft meer Russische winkels dan heel Nederland, en daar gaat het niet goed

Hoewel de voorjaarszon voorzichtig doorbreekt in de Berlijnse wijk Lichtenberg, ogen veel mensen hier somber. Niet vanwege de grijze, hoge Plattenbau die als een grauwsluier over de buurt hangt, maar vooral door de oorlog in Oekraïne, die de verhoudingen ook in dit deel van Europa soms op scherp heeft gezet. In Lichtenberg runnen veel etnische Russen een eigen onderneming. Van delicatessenzaken, tot supermarkten en feestzalen voor huwelijken en verjaardagen.

Duitse Berlijners laten Russische winkels links liggen

Voor de Russische invasie was er weinig aan de hand: Duitsers deden inkopen bij Russische winkels en andersom. Maar nu laten vooral de Duitse Berlijners de Russische zaken links liggen. ,,Vooral van Duitsers kreeg ik de vraag wat ik van de oorlog vind, alsof ze mij iets aanrekenden. Ik kom uit Letland en m’n moedertaal is Russisch. Maar wat kan ik er aan doen? En ik woon hier al 12 jaar," zegt Yelena, een medewerker van Fedora, een traiteur die onder meer Russische taarten, salades en andere hapjes verkoopt. ,,Ik merkte dat het de eerste week meteen iets rustiger was. Veel mensen meden de winkel om politieke redenen’"

Onder een van de betonnen Plattenbau zit supermarkt Juby gevestigd, een van de populaire Russische zaken in de buurt. Zodra het over aanval van Moskou op Kiev gaat verdwijnt de glimlach op het gezicht van een supermarktmedewerker achter de toonbank van de bakkerij. ,,We vinden het vreselijk wat er gebeurt in Oekraïne", zegt de vrouw met een geblondeerde pony. ,,Mijn vader komt uit Rusland, mijn moeder uit Oekraïne. We leven al twintig jaar in Berlijn, onze kinderen zijn hier geboren en we hebben Oekraïense vrienden. Verder wil ik er niets over kwijt, want het is al moeilijk genoeg."

De Russische invasie in Oekraïne die ruim vier weken geleden losbarstte, en tot nu toe voor een vluchtelingenstroom van bijna vier miljoen mensen heeft gezorgd, blijkt een ongewenst gespreksonderwerp in dit deel van Berlijn. Ook het winkelend publiek laat zich liever niet over de kwestie uit. ,,Het spijt me, maar ik heb weinig tijd, want ik moet zo weer werken", verontschuldigt een Russische vrouw van middelbare leeftijd zich in het Duits tegen uw verslaggever.

Niet alleen Russische klanten bezoeken de supermarkt, ook Duitsers, Oekraïners en Vietnamezen - een andere grote minderheid in Lichtenberg - glippen naar binnen toe om boodschappen te doen. Wie binnen goed rondkijkt, ziet een opvallende steunbetuiging aan Oekraïne: tussen het systeemplafond en schappen lopen blauw-gele strepen over de muren, de nationale kleuren van het door oorlog verscheurde land.

'NAVO heeft het totaal uit handen gegeven'

Tegenover de Russische supermarkt, voor het bruine café Linde, wil Wolfgang wel wat zeggen. De paffende zestiger met een schipperspet en snor noemt de oorlogsverklaring van Rusland ‘Schweinerei’. ,,Poetin heeft grenzen overschreden." Toch geeft hij ook het westen de schuld. ,,De NAVO heeft het totaal uit handen gegeven. Eerst Georgië, toen de Krim en nu de rest van Oekraïne. Even dreigde Poetin zelfs met atoombommen. Toen was ik echt bang", zegt hij.

Juby is een van de weinige plekken in Berlijn, waar Russische producten nog wel verkrijgbaar zijn. Begin maart deden de Duitse supermarktketens Rewe, Penny, Aldi en Netto, onder druk van het sanctiebeleid vanuit Brussel, producten van Russische makelij in de ban. Kaufland en Lidl volgden twee weken later later pas. Het gaat om onder meer zoetwaren, kant-en-klaarmaaltijden en sterke drank, waaronder wodka. Voor Rewe, waar 40 procent van het assortiment Russisch was, is de boycot een hard gelag. Met schappen die nog vol Russische producten liggen lijkt Juby de dans te ontspringen. Vooral de drankafdeling is met wodkaflessen van Russky Standa en Czar’s en verschillende champagneflessen goed gevuld.

Hoe verder je de Berlijnse wijk Lichtenberg ingaat, hoe meer mensen Russisch lijken te spreken. Voor een rood stoplicht staat een jong Russisch stel lachend een kinderwagen te wiegen. In deze wijk, niet ver van Hohenschönhausen - de voormalige Stasigevangenis, die ooit kortstondig in handen was van de Russische geheime dienst KGB - zijn Russische winkels nog maar op één hand te tellen.

Onder een afdak met onder meer een Griekse taverne, Syrische supermarkt en Vietnamese bloemenzaak heeft R-Markt, een soort Russische tegenhanger van Blokker, zijn beste tijd duidelijk gehad. De verkleurde gele tegels, halflege schappen en oude kartonnen borden spreken boekdelen.

De eigenaresse geeft een Amazon-doos mee aan een bezoeker. Njet. Ze wil niets loslaten over de oorlog in Oekraïne. Waarom niet? ,,Mijn mening is de mijne", zegt ze standvastig in gebrekkig Duits. Voor de winkelier liggen in een verder lege vintrine alleen nog doorzichtige zakken met verpakte vissen, Baltische Strömlinge staat erop. De etalage staat volgepropt met kristallen wijnglazen, porselein servies en ander prullaria. Alles moet snel weg, zo lijkt de verpauperde zaak de klant toe te willen schreeuwen.

Gasprijzen

Voor Yelena zijn de afgelopen drie weken af en toe heftig geweest. Ze spreekt van drie ‘incidenten’, waarin zij of haar collega’s agressief werden bejegend. ,,Andere klanten maken opmerkingen zoals: waarom vervang je het woord Russisch niet door Oekraïns?" Maar Yelena is niet van plan om de sierlijke gouden letters met Huisgemaakte Russische Taarten van de voorgevel te halen. Inmiddels heeft ze wel andere zorgen aan haar hoofd, al zijn die ook gerelateerd aan de oorlog in Oekraïne. ,,Het zijn in veel opzichten zware tijden, want nu merk je ook dat de gasprijzen de pan uitrijzen. Daar hebben wij als ondernemers ook last van."