Transportondernemers vrezen nog groter personeelstekort door oorlog in Oekraïne

Thuis lijkt voor iedereen mijlenver weg op truckersstandplaats Hazeldonk onder Breda. Toch hangt ergens tussen de dieseldampen en urinelucht de vertrouwde geur van aardappelen met spek. ,,Vareniki", wijst trucker Viktor (55) naar het gasstelletje in zijn cabine. ,,Typisch Oekraïens." Het zal niet lang meer duren voordat hij weer kan proeven hoe zijn vrouw het ook alweer klaarmaakte. Morgen haalt hij nog één lading op in Amsterdam en dan rijdt hij naar huis. Naar Lutsk. Naar de oorlog, schrijft de Volkskrant.

Werkgevers zien Oekraïense chauffeurs richting oorlog vertrekken

En hij is niet de enige. Terwijl meer dan een miljoen Oekraïners de afgelopen dagen hun land ontvluchtten, zien werkgevers in de transportsector volgens Transport en Logistiek Nederland dat hun Oekraïense chauffeurs de reis in tegengestelde richting afleggen. De oorlog tegemoet. En ze laten er geen misverstand over bestaan waarom: ,,Oekraïne is mijn land, dit zijn mijn mensen", zegt Sergei, terwijl hij op de parkeerplaats zoekt naar een streepje internetverbinding. ,,Ik kan niet vanaf hier toezien hoe dat kapot wordt gemaakt."

Als 69-jarige mag Sergei de dienstplichtige leeftijd zijn gepasseerd, hij heeft gehoord dat de burgerwacht in zijn geboortestad vrijwilligers zoekt. Eigenlijk moet hij nog drie stops maken in Engeland, maar hij wil niet langer wachten. ,,Elke nacht heb ik contact met mijn familie als ze in de kelder schuilen voor het luchtalarm, het voelt machteloos. Ik had er gisteren al moeten zijn." Toch is terugreizen zo makkelijk nog niet: vanwege problemen met het Oekraïense betalingsverkeer kan hij niet meer betalen voor de tolwegen. Hij zit voorlopig vast.

Transportsector steeds afhankelijker van Oekraïnse werkkrachten

Bovendien is het nog maar de vraag of zijn werkgever er zomaar mee instemt dat hij zijn roestige Volvo Globetrotter aan de kant zet. In de zoektocht naar goedkope arbeidskrachten is de transportsector met zijn smalle marges de afgelopen jaren immers steeds afhankelijker geworden van Oekraïense werkkrachten als Sergei. Als zij hun werk zouden neerleggen, zou dat de nijpende personeelstekorten in de branche (alleen al in Nederland staan meer dan 10 duizend vacatures open) nog verder kunnen opstuwen.

Transportondernemers zien effect van oorlog in hun roosters

Transportondernemers als Laurens Smeets zien nu al het effect in hun roosters. Van zijn negentig Oekraïense chauffeurs vertrokken er zeven naar huis, nog eens twaalf zitten juist vast in Oekraïne en kunnen niet terug naar Nederland reizen. Een lot dat volgens cijfers van de internationale transportorganisatie IRU zo’n 12.000 Oekraïense chauffeurs heeft getroffen. ,,Dat betekent dat materiaal stilstaat bij de grenzen en we moeten er rekening mee houden dat het erger gaat worden", aldus Smeets.

De afhankelijkheid van chauffeurs uit Oekraïne is het gevolg van de vergrijzing hier en de opbloeiende economie in Oost-Europa. Daardoor zijn chauffeurs uit bijvoorbeeld Polen niet meer bereid de relatief zware arbeidsomstandigheden tegen een laag loon te accepteren. ,,Waar krapte in andere sectoren zou leiden tot hogere lonen, is in de transportsector gewoon verder gekeken", zegt Edwin Atema van FNV Transport. ,,Naar nóg goedkopere chauffeurs van buiten de EU."

Een bv'tje in Polen oprichten

Veel transportondernemingen volgen daarbij de route die Smeets ook aflegde: ze richten een ‘bv’tje’ op in Polen waar mensen van buiten de Europese Unie een werkvergunning kunnen aanvragen. Vorig jaar werkten officieel negenduizend Oekraïners volgens zo’n zogeheten a1-constructie in Nederland, maar vermoedelijk zijn het er veel meer. Bovendien zijn er ook Poolse bedrijven actief op de Nederlandse transportmarkt.

Zo kan het dus dat op de parkeerplaats bij Hazeldonk veel vrachtwagens met Poolse en Litouwse kentekens staan, terwijl achter het stuur vooral Oekraïners zitten. Maar ook Russen en Belarussen – zo blijkt in het lokale ‘café-restaurant’ waar de tabak komt in emmers van een kwart kilo en het Atlas-bier in halve liters. Dan mag thuis wel ver weg lijken, maar komt de oorlog plotseling erg dichtbij in Hazeldonk.

Onzeker over terugkeer naar Europa

,,Natuurlijk maak ik me zorgen", zegt Louis (28) uit het Belarussische Minsk terwijl hij in zijn zwartomrande ogen wrijft. Volgende week moet hij terug naar huis voor een verplichte pauze na acht weken onafgebroken op de weg. Hij weet niet of hij daarna nog terug Europa in komt met de nieuwe sancties. ,,Misschien moet ik het leger wel in. Hoe moet ik mijn gezin dan te eten geven? Ik heb kinderen."

In de rij voor zijn Turkse pizza legt Pavel (28) uit de Russische stad Kaliningrad uit wat hij het moeilijkste vindt aan die oorlog. ,,Het is de beslissing geweest van onze regering. Wij zijn maar simpele chauffeurs, wij hebben er geen invloed op’, zegt hij. ‘Wij zijn naar Europa gekomen om te werken, niet om te moorden. Nu is alles onzeker geworden, je weet vandaag niet wat je morgen te wachten staat."

Onzekerheid, natuurlijk voelt ook Oekraïener Sergei die. Maar anders dan zijn Russische collega's ziet hij de terugkeer naar zijn land met vertrouwen tegemoet. ,,Ik weet niet wat me te wachten staat, maar één ding weet ik wel: Poetin is een klootzak, en glorie aan Oekraïne."