Strijd tegen uitbuiting: zzp’ers mogen prijsafspraken maken

Dan moet er wel wat aan de hand zijn en dat is er ook: de onderbetaling van met name bezorgers. ,,Het is een positieve ontwikkeling om dit soort uitbuiting tegen te gaan’’, vindt Max Verhoeven, directeur van MijnZZPdiensten.nl. ,,Er zijn branches waarin zzp’ers zo hevig met elkaar concurreren dat het alleen maar gunstig uitpakt voor de werkgever.’’

Collectieve afspraken over beloning

Het resultaat: tarieven die soms ver onder het minimum liggen. ,,Zzp’ers hebben niet altijd in de gaten dat ze van hun verdiensten nog een flink deel aan de Belastingdienst moeten afdragen. En ze vergeten al helemaal vaak dat je als werknemer in vaste dienst secundaire arbeidsvoorwaarden als pensioenopbouw en een arbeidsongeschiktheidsverzekering geniet.’’

Om die reden staat Marjan van Noort, manager expertisecentrum zelfstandigen van de FNV, niet te juichen bij het minimumtarief van 16 euro dat het kabinet per 2021 invoert. ,,Dat zou gelijkstaan aan het sociaal minimum, maar voor het gemak vergeten ze dan even pensioen en verzekeringen.’’

De ACM heeft zijn besluit in een concept-leidraad uit de doeken gedaan. Kort samengevat: zelfstandigen zonder personeel kunnen collectief afspraken maken over hun beloning om aan een minimuminkomen te komen. Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM: ,,Wij willen markten goed laten werken voor mensen en bedrijven. Markten werken niet goed als zzp’ers door lage uurtarieven onder het bestaansminimum komen. Deze leidraad laat zien welke mogelijkheden zzp’ers hebben om hun inkomen te verbeteren.’’

In deze situaties knijpt de ACM een oogje toe

1. Als zzp’ers zij aan zij werken met werknemers en in de dagelijkse gang van zaken niet van de vaste werknemers te onderscheiden zijn, zijn ze voor dat werk geen onderneming in de zin van de Mededingingswet. Het kartelverbod geldt in die situatie niet en deze zelfstandigen mogen voor dat werk afspraken maken over hun beloning, ook in het kader van een cao.
2. Als zzp’ers onderling afspreken om het door het kabinet aangekondigde wettelijke minimumtarief al voor de invoering te hanteren. Dit minimumtarief van 16 euro gaat in 2021 in.
3. Als zzp’ers met hun opdrachtgevers afspreken dat een hoger minimumtarief nodig is om op een bestaansminimum te komen.

Klinkt baanbrekender dan het is

Volgens woordvoerder Edwin van Scherrenburg van VNO-NCW en MKB-Nederland klinkt het baanbrekender dan het is. ,,In zekere zin vult de leidraad de maatregelen van het kabinet rond het minimumtarief aan’’, constateert hij. ,,De leidraad stelt dat er onder voorwaarden tariefafspraken mogelijk zijn als het schijnzelfstandigen betreft. Dat is een uitleg van de actuele jurisprudentie van het Europees Hof, bijvoorbeeld in de zaak FNV Kiem. Feitelijk is er dus niets nieuws onder de zon.’’ Vijf jaar geleden oordeelde het Hof dat minimumtarieven voor invallers bij orkesten, die hetzelfde werk verrichten als musici in vaste dienst, niet onder het kartelverbod vallen.

Marjan van Noort van de FNV ziet wel degelijk een verandering. ,,Voorheen was de ACM streng in de leer bij prijsafspraken, nu neemt zij een andere houding aan. Gelukkig maar.’’ Als voorbeeld noemt Van Noort de beroepsgroep van journalisten. ,,De NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten, red.) had altijd een lijstje met tarieven op de website staan, tot de ACM dat verbood. Wat dat betreft biedt de concept-leidraad kansen, ook voor cao’s.’’ Ze wijst erop dat er maar een paar grote uitgevers zijn, waardoor je als freelancejournalist niets te vertellen hebt. ,,Maar dat gaat veranderen.’’

Net als Van Noort ziet Verhoeven van MijnZZPdiensten nu kansen voor zzp’ers om collectief op te trekken. ,,Of het ook praktisch haalbaar is? Ja, er zijn genoeg zzp-brancheverenigingen die hun leden kunnen mobiliseren. Natuurlijk is het minimumtarief van 16 euro dat het kabinet wil invoeren nog steeds heel erg laag, maar dan zie je ook hoe schrijnend het is dat een grote groep zzp’ers daar nog onder zit.’’ Wat dan wel een redelijk tarief is? ,,Vanaf 30 euro per uur heb je een fatsoenlijke boterham.’’ Dat is een veelvoud van wat gangbaar is bij bezorgbedrijven.