Waarom steeds meer werknemers als freelancer gaan werken

Inmiddels bestaat werkend Nederland voor ruim een derde uit flexwerkers. Die cijfers brachten CBS en TNO gisteren naar buiten. In 2018 waren er ruim 3 miljoen flexwerkers (15 tot 75 jaar), van wie een groot deel zzp’er is. Waar in tijden van crisis mensen noodgedwongen voor zichzelf begonnen, omdat hun contract niet was verlengd of omdat er gewoonweg geen banen waren, is dat nu andersom: in sommige branches is er zo veel werk, dat mensen juíst zzp’er worden. Zo hebben ze meer grip op hun werktijden, en niet zelden levert het hen een beter inkomen op.

Duizend nieuwe zzp'ers

In de zorg heeft het aantal zzp’ers de afgelopen jaren zelfs een vlucht genomen. ,,In 2015 waren er volgens het CBS nog 87.000 zzp’ers actief in de sector zorg en welzijn. In oktober 2018 waren er bij de Kamer van Koophandel al 130.000 ingeschreven’’, zegt vice-voorzitter Jacqueline Joppe van Actiz, organisatie voor zorgondernemingen. ,,Er komen wel duizend nieuwe zzp’ers per maand bij.’’

Eigen tijden bepalen

Ook in de horeca zijn steeds meer mensen die aan de slag gaan als freelancer, zien ze bij Temper. Het platform fungeert als prikbord. Horeca bieden online klussen aan, bij de Kamer van Koophandel ingeschreven freelancers kunnen vervolgens reageren. ,,We zijn nu een goede drie jaar op weg en sindsdien hebben 70.000 mensen zich geregistreerd op het platform”, vertelt Kenneth Wijngaarde. ,,We zien dat mensen kiezen voor deze manier van werken omdat het hen meer ruimte geeft om hun werk-privébalans op een goede manier in te richten en zelf hun eigen tijden kunnen bepalen.”

Dat is ook de reden waarom veel zorgmedewerkers hun vaste contract aan de wilgen hangen. Joppe: ,,Er is schaarste op de arbeidsmarkt en dat legt druk op vaste medewerkers. Ze moeten al veel doen. Als er dan ook nog zieken zijn, moeten de gaten die in rooster vallen gevuld worden.’’ Dat maakt de werkdruk er ook niet minder op. ,,Begrijpelijk dat mensen er dan voor kiezen zzp’er te worden. Dan kunnen ze hun eigen tijd indelen.’’

Overvraagd

Maar de toename van het aantal zzp’ers brengt zorgondernemers in de knel. ,,Als zzp’ers bepaalde diensten niet willen, moet iemand ze toch vullen. Dat werk komt neer op de vaste krachten, die overvraagd worden en uitvallen of opstappen om zelf zzp’er te worden.’’ Dat er zzp’ers zijn in de zorg is niet het probleem, benadrukt Joppe. ,,Een flexibele schil heb je altijd nodig om de kern van vaste krachten heen. Maar de balans moet niet zoek raken.’’

De sector moet bij zichzelf te rade gaan, stelt Joppe. ,,Natuurlijk kan het niet dat er van werknemers verwacht wordt dat ze 24 uur per dag klaar staan maar dat ze daar niets voor terug krijgen. Ga in gesprek. Wat hebben zij nodig om zich ook in loondienst vrij te voelen? Er zijn al genoeg organisaties waar medewerkers zichzelf in kunnen roosteren.’’

Jeanine Suiker (28), zelfstandig verpleegkundige in Venlo

Voorheen werkte Suiker als verpleegkundige in loondienst bij een ziekenhuis. Maar ze had het er niet naar haar zin. ,,Ik had meer het idee dat ik met het volgen van de regeltjes bezig was dan met de zorg voor de patiënten, met al dat papierwerk dat ik bij moest houden. Te pas en te onpas werd ik gebeld of ik diensten over kon nemen - wat ik deed, ook ’s nachts en in de weekenden.’’

Ook als het eigenlijk niet uitkwam, moest Jeanine werken. ,,Ze kunnen ervoor zorgen dat je toch moet komen door je een werkopdracht te geven. Dan heb je geen keus. Ik voelde me ook slecht gehoord door mijn leidinggevenden. Als ik dan een keer een vrije dag nodig had, kon het niet.’’

Meer vrijheid noemt Jeanine de voornaamste reden om verder te gaan als zzp’er. Als zelfstandig verpleegkundige heeft ze enkele vaste cliënten en werkt ze op oproepbasis bij een zorginstelling. ,,Ik deel nu mijn eigen uren in en werk meestal de avonden en nachten zodat ik overdag bij mijn kinderen kan zijn. En als ik een dag, een week of zelfs een maand niet zou willen werken, dan kan dat. Ik bepaal.’’

Eigen tarief

Ook financieel gezien is werken als zzp’er voor Jeanine voordeliger. ,,Ik kan nu mijn eigen tarief bepalen. Sommige maanden scheelt het wel 1000 euro vergeleken met wat ik vroeger verdiende.’’ Maar zzp’er worden zou ze niet zomaar iedereen aanraden. ,,Het ondernemerschap moet wel bij je passen. Ja, ik krijg misschien meer betaald, maar daar gaat ook wel weer wat vanaf. Ik moet zelf mijn pensioen regelen en ik moet me apart verzekeren.’’

Ook een flexibele instelling is van belang. ,,Je kan altijd wel werk vinden, maar je moet niet te kieskeurig zijn. Als er geen ander werk is moet ik soms ook een opdracht aannemen die ik minder leuk vind. Dan is het niet anders.’’ De nadelen wegen voor haar echter niet op tegen de voordelen. ,,De vrijheid die ik nu heb is me veel waard. Ik kan nu zorg uitvoeren zoals ik dat wil.’’

Sabine Arentz (33), zelfstandig jurist in Arnhem

Arentz combineert haar werk als zelfstandig jurist met ondernemerschap op andere gebieden. ,,In loondienst werkte ik officieel 40 uur in de week maar vaak was het meer. Dan heb je geen puf om daarnaast ook nog andere dingen te proberen. Als zzp’er heb ik de ruimte om me te ontwikkelen. In mijn eigen werkplek in Arnhem verhuur ik flexplekken en vergaderruimtes. Ook kan ik nu wat met mijn creatieve kant, zoals mijn interesse in interieurstyling.’’

Ook zij voelde zich niet thuis in het werk in loondienst. ,,Er is een bepaald keurslijf in dit vak waar je in moet passen. Maar als ik het ergens niet mee eens ben, houd ik mijn mening niet voor me. Dat botste.’’

Als zelfstandig jurist doet Sabine hetzelfde soort werk als in loondienst, maar dan op haar manier. ,,In mijn werk als bedrijfsjurist werd vaak verwacht dat ik me hard opstelde. Dat kan ik wel, als het moet. Maar ik vroeg me altijd af waarom je niet van een vriendelijke benadering uit kan gaan. Dat past beter bij mij als persoon en je krijgt er vaak nog meer mee gedaan ook.’’

Financiële mogelijkheden

Werken als zzp’er biedt Sabine meer financiële mogelijkheden. ,,Ik bepaal mijn eigen tarief, en ik kan inkomsten generen uit andere bronnen. Zo heb ik een handboek geschreven over de nieuwe privacywetgeving. Dat kostte me even tijd, maar ik kan het blijven verkopen. Ik verdien daar geld mee terwijl ik er geen uren meer aan kwijt ben.’’

Een nadeel heeft het zzp-schap wel. ,,Alles komt op jezelf aan. Als je in loondienst ziek bent, is er wel iemand om je werk op te vangen. Nu moet je zelf zien hoe je dat regelt. Het kan lastig zijn, maar ik vind mijn werk fantastisch zo. Ik zou niet anders meer willen.’’

Jan-Willem Duim (36), flexleerkracht in Amsterdam

Als flexleerkracht is voor Jan-Willem geen week hetzelfde. ,,Ik ben net weer terug van het werk bij een basisschool in Monickendam, volgende week sta ik voor de klas in Amsterdam’’, vertelt hij. Ook heeft Jan-Willem een bedrijf voor webdesign en webhosting. ,,Scholen kunnen me ook daarvoor inhuren. Dan kom ik bijvoorbeeld een paar dagen per maand de ICT of site beheren en hoeft een van de vaste mensen dat niet te doen.’’

Jan-Willem werkt strikt als invaller. ,,Scholen vragen weleens of ik tot de zomer kan werken, maar dat wil ik niet. Ik wil de vaste leerkracht ondersteunen, niet vervangen. Dan vinden de kinderen het ook prima dat je komt. Ze zijn vaak gek op hun eigen juf of meester, maar begrijpen het dat iemand ziek kan worden en er dan even niet meer is. Als hij of zij maar terugkomt.’’

Als zelfstandige leerkracht loopt hij soms tegen vooroordelen aan. ,,Omdat je voor jezelf werkt, gaan mensen ervan uit dat je ook alleen maar aan jezelf denkt, dat je egoïstisch bent en alleen het geld komt opstrijken. Ik merk het als ik de lerarenkamer binnenloop. De ene helft van de leerkrachten is blij dat je er bent, de andere helft wil niks met je te maken hebben.’’

Niet vanwege het geld

Jan-Willem is niet gaan werken als zzp’er vanwege het geld, benadrukt hij. ,,Dat zou wel kunnen, door voor een detacheerder te gaan werken. Maar ik vind niet dat iemand anders moet profiteren van mijn werk behalve de school.’’

Hij heeft een online platform opgericht waar scholen een invalleerkracht kunnen vinden, Flexleerkracht.nl. ,,Het gebruik is gratis, dus de school maakt geen extra kosten. Ook ik verdien er niks aan. Het gaat mij erom dat het onderwijs voor de kinderen goed blijft. Er zijn al zo’n 100 leerkrachten op ingeschreven. Die hebben vaak een eigen bedrijf maar willen net als ik iets blijven doen met hun lesbevoegdheid.’’

Ook Jan-Willem blijft lesgeven. ,,Wat ik ook ernaast doe, ik zie mezelf in de eerste plaats als leerkracht. Hart voor het onderwijs blijf ik houden.’’ En dat wordt gewaardeerd. ,,Laatst kreeg ik nog een verzoek van een school. De leerlingen hadden speciaal om mij als vervanger gevraagd. Een mooier compliment kan je niet krijgen voor je werk.’’