De rauwe tekeningen van Vincent van Gogh, gemaakt in de tijd dat hij in Nederland werkte, ademen de sfeer van de rafelranden van de samenleving eind negentiende eeuw; mensen die in schamele werkplaatsen en op boerenakkers in weer en wind moeten ploeteren voor hun brood. Dit staat in schril contrast met het comfort van het Kröller-Müller Museum dat in het Nationaal Park De Hoge Veluwe ligt. Tot april 2017 zijn tekeningen van een van Nederlands beroemdste schilders een grote publiekstrekker in het museum. Maar ook in Otterlo moeten mensen de handen uit de mouwen steken om van de exposities en het museum een succes te maken.
De tentoonstelling
De vroege Van Gogh - werk tegen de onverschilligheid in laat zien hoe de schilder zichzelf tussen 1880 en 1885 leert zijn kijk op de wereld om te zetten in beeld. ,,Binnen het oeuvre van autodidact Van Gogh nemen deze tekeningen een bijzondere plek in'', zegt Jannet de Goede, conservator van het Kröller-Müller Museum. ,,De expositie werpt nieuw licht op wat wij als museum allemaal in huis hebben.''
Redenen
Maar er is ook een praktische en commerciële reden, beaamt de conservator. ,,Veel van onze Van Goghs zijn op reis. Ze zijn te zien op vooraanstaande tentoonstellingen in onder meer Japan, Oostenrijk en Italië. Dat is natuurlijk goed voor de promotie van het Kröller-Müller in het buitenland, maar is ook noodzakelijk om de exploitatie rond te krijgen. Musea worden geacht grotendeels hun eigen broek op te houden. Dat lukt het Kröller-Müller Museum goed door de inkomsten uit entreegelden, maar ook door het uitlenen van geliefde werken uit de collectie.''
Verzameling
Het museum biedt onderdak aan de op een na grootste Van Gogh verzameling ter wereld. Bezoekers komen uit alle windstreken speciaal naar de Veluwe voor deze beroemde werken. In de Van Gogh Galerij - in het hart van het museum - is De vroege Van Gogh een expositie waarmee het museum uit kan pakken. ,,Maar liefst 120 van de 182 tekeningen zijn uit de bewaarlades gehaald. De tekeningen worden normaal gesproken in het donker bewaard in speciale kasten, ze zijn erg kwetsbaar en lichtgevoelig.''
Kosten
Wil je publiek trekken, dan is het belangrijk om de tekeningen spannend te presenteren, ook al dragen ze het signatuur van de wereldberoemde meester. ,,We moeten de werken niet alleen in een context zetten die een breed publiek aanspreekt, maar we moeten ook de vleugel waar de tekeningen hangen een andere uitstraling geven. Het museum doet een beroep op tal van professionals, zoals tentoonstellingontwerpers, vormgevers voor tekst en beeld en in dit geval een gastconservator om het verhaal bij de tentoonstelling te maken.''
Budget
De kosten van de Van Gogh tentoonstelling blijven binnen de perken, doordat de werken uit eigen collectie komen. Toch loopt het budget algauw richting 100.000 euro. Naast de inzet van externe professionals moet de tentoonstelling nog onder de aandacht van het publiek worden gebracht. Ook worden speciale activiteiten georganiseerd. ,,Voor een grotere tentoonstelling, waarvan het museum er twee tot drie per jaar heeft, komen de kosten snel op een half miljoen euro'', zegt Lies Boelrijk, hoofd marketing en businessdevelopment.
,,Als er veel werken van buitenlandse musea of particuliere verzamelaars deel uitmaken van een grote tentoonstelling, nemen vooral de bruikleenkosten, zoals voor koeriers, transport en verzekering, een grote hap uit het budget. Maar ook kosten voor zaken als vormgeving en de opening.''
Fondswervering
Sinds drie jaar doet het museum aan fondsenwerving en is daarvoor het Helene Kröller-Müller Fonds, vernoemd naar de oprichter, gestart. Dit fonds brengt financiële middelen bijeen voor projecten die het museum niet uit de reguliere exploitatie kan bekostigen, zoals grote tentoonstellingen met bruiklenen uit het buitenland, complexe restauraties en innovatieve educatieve programma's. Zo'n 60 particuliere schenkers hebben zich inmiddels verbonden aan dit fonds.
Betrokkenheid
De volgende stap is om ook het regionale bedrijfsleven er meer bij te betrekken en bedrijven partner te laten worden van het museum in hun eigen achtertuin. Lies: ,,Nog niet veel ondernemers zijn zich bewust van de mogelijkheden die het museum kan bieden voor hun eigen business. We zoeken niet alleen sponsors, maar vooral partners. Bedrijven die met ons willen werken aan nieuwe initiatieven.''Musea moeten veel harder werken aan sponsoring en partnerschappen dan zo'n tien jaar geleden. ,,Door de crisis is het sponsorbudget bij veel bedrijven flink geslonken. Daar komt bij dat wij niet de enige zijn die aankloppen. Het bedrijfsleven is kritischer geworden, ze willen iets terug in ruil voor hun sponsoring.''
Huilende Japanners
Kröller-Müller is met bijna 400.000 bezoekers per jaar het best bezochte kunstmuseum buiten de Randstad en vanwege de ligging in het Nationaal Park De Hoge Veluwe een geliefde bestemming onder vakantiegangers. Zoals vrijwel alle musea trekt Kröller-Müller vooral 55-plussers. Daarnaast krijgt het museum jaarlijks 45.000 schoolkinderen over de vloer en in iets mindere mate gezinnen met kinderen. Uit het buitenland komen vooral Amerikanen, Duitsers, Italianen, Belgen, Fransen en Aziaten naar Otterlo.
Overlast beperken
,,Als er een ding is wat we door de jaren heen geleerd hebben, is dat we tentoonstellingen moeten inrichten met zo min mogelijk overlast voor het publiek'', zegt Jannet. ,,In 2012 was vanwege een wisseling in de Van Gogh Galerij slechts één dag het schilderij Caféterras bij Nacht niet te zien. Gevolg: huilende Japanners in het museum. Logisch, je zou maar van heinde en verre gekomen zijn om dit meesterwerk te zien.''
Koning Willem-Alexander in het Kröller-Müller Museum
De cijfers
100
werknemers heeft het museum.380.000bezoekers trok het Kröller-Müller Museum in 2015.€678.000heeft het Helene Kröller-Müller Fonds in kas voor tentoonstellingen, educatie en restauratie.90schilderijen en ruim 180 tekeningen bezit het museum van Vincent van Gogh.21.585objecten bezit het museum, waarvan 1.193 schilderijen en 2.009 sculpturen.25% van de museumbezoekers komt uit het buitenland.
