Moeilijke boodschap familiebedrijf: melkveehouderij te koop

Voor ze instemt met een verhaal bij het AD wil boerendochter Petra Commijs (26) het toch even gezegd hebben. ,,Het is allemaal kut en klote. Maar ik heb géén zin in een tranentrekker.” Wat niet wegneemt dat de boodschap belabberd is: Hoeksche Zuivel, een familiebedrijf waar onlangs de vierde generatie (deels) het stokje overnam, gaat een vijfde generatie zeer waarschijnlijk niet meer beleven.

De grote boosdoener? Dat is moeilijk te zeggen, aldus de dochter van Arie en Heleen, die de Maasdamse melkveehouderij in 1995 overnamen van Heleens vader. Noem het een combinatie van factoren. Maar de invoering van fosfaatrechten per 2018, een soort ‘poeptaks’ voor milieuvervuilende uitwerpselen, gaf haar gezin de eerste klap van de molen.

Melkveehouders in de knel

En zij niet alleen. Honderden melkveehouders kwamen in de knel toen de overheid, met terugwerkende kracht, één datum aanwees voor het verstrekken van ‘gratis’ fosfaatrechten per dier: 2 juli 2015. Oftewel: het aantal dieren dat zij toen in bezit hadden op het erf, gold als ‘beginstand’. Een boer die op dat moment bijvoorbeeld net een nieuwe stal aan het bouwen was of om een andere reden tijdelijk weinig dieren had, kwam direct in de problemen. Zij moesten dure rechten bijkopen voor vaak al aangekochte extra runderen.

Zo ook de familie Commijs. Vader Arie (58), zelf weer een kleinzoon van een boer die in 1924 de allereerste melkveehouderij in de familie begon: ,,Op dat moment waren we net bezig onze veestapel uit te breiden van 80 naar 150 koeien. Nieuwe, moderne stal en al. Maar ineens moesten we voor de 70 extra koeien flink in de buidel tasten.”

Lees ook: Ondernemers verliezen vertrouwen in economie

600.000 euro bijbetalen

Het rekensommetje dat hij destijds almaar in zijn hoofd maakte, kent hij nog goed. ,,Voor één fosfaatrecht betaalde je toen 200 euro. En voor één melkkoe had je er daar pak ‘m beet veertig van nodig. Voor zeventig extra koeien, die we inmiddels al hadden gekocht, moesten we dus een kleine 600.000 euro bijbetalen.”

Dat geld had Arie niet. En toen ook de bank geen extra lening wilde verstrekken, zat er niets anders op dan om de koeien opnieuw te verkopen. ,,Met verlies, want overal in het land gooiden boeren massaal hun melkvee in de verkoop.”

Veel van die dieren en hun kalfjes eindigden als slachtvee. Iets wat naast financieel ook mentaal een zware wissel op hem trok. ,,In dat vee zat jaren aan fokkerij. Het was mentaal onwijs zwaar om gezonde dieren af te voeren en naar de slacht te brengen.”

Bijbaan

Arie richtte zich echter gauw weer op. ,,Om het verlies enigszins te compenseren, zocht ik er zelfs een baantje naast. De vijf jaar erop combineerde ik het boeren, inmiddels beperkt tot de weekenden en avonden, met een job in de stadsverwarming in Dordrecht.”

Mede daardoor, en het feit dat zoon Jan en dochter Petra in de maatschap kwamen, speelde het gezin zo opnieuw geld vrij voor nieuwe investeringen. Er kwamen zonnepanelen en er werd een start gemaakt richting een zogenoemde gesloten kringloopboerderij, waardoor ze inmiddels amper nog afval produceren.

En omdat je van koeien alleen niet meer kunt leven, besloten ze de melk voortaan zelf, onder hun eigen naam, te gaan verzuivelen en verkopen. Denk aan melk, karnedrank, vla, yoghurt en meer dan dertig verschillende smaken ijs. Oftewel: de geboorte van Hoeksche Zuivel, waaraan Petra de afgelopen vijf jaar leiding geeft. De laatste anderhalf daarvan in een gloednieuwe eigen boerderijwinkel die de oude blokhut op het erf vervangt.

Op het eerste gezicht dus weer een gezond bedrijf. En dat klopt ook, beaamt Petra. ,,We zitten nog vol ideeën en de potentie is er optimaal. Wat dat betreft zou de toekomst ons moeten toelachen. Maar we zitten tegelijk nog steeds met stijgende prijzen van grondstoffen, verpakkingen, voer, elektra. En heel eerlijk: we hebben de afgelopen periode al zoveel klappen moeten verwerken, waaronder die nieuwbouw die fors buiten begroting liep, dat onze spaarpot niet nóg tegenvaller kan opvangen.”

Eerder deze week plaatste Petra, ‘na misschien wel honderd probeersels’, een video online met een bericht dat ze het liefst nooit had willen plaatsen. Namelijk de volledige verkoop van melkveebedrijf Commijs en Hoeksche Zuivel. ,,Bij voorkeur aan een koper die ons mooie bedrijf met dezelfde passie en kunde wil doorzetten en waarin er wellicht voor ons, desnoods in loondienst, nog een rol te vervullen is.”

Geen gemakkelijk besluit

Geen gemakkelijk besluit, voegt Petra daaraan toe. En als zij een glazen bol had gehad waarin ze kon zien dat de situatie er over een jaar een stuk rooskleuriger uitziet, was het ook nooit zo ver gekomen. ,,Maar de toekomst van de agrarische sector is momenteel zo grillig en onduidelijk dat op dezelfde voet doorgaan voelt als Russisch roulette.”

Arie: ,,Nog één keer all-in gaan, is een optie. Maar dan lopen Heleen en ik het risico dat een bedrijf dat we nu nog goed kunnen verkopen tegen ons pensioen weinig meer waard is. En daarbij zijn de kinderen nog jong. Die vinden hun weg wel.”

Al blijft het zuur, zeker voor een familiebedrijf dat volgend jaar zijn 100-jarig bestaan zou vieren, vervolgt Petra. ,,Pa's droom was altijd om als oudje met stok de kinderen aan het werk te zien op ons eigen erf. En Jan en ik hadden het bedrijf ook graag naar het 150-jarig jubileum gebracht. Maar ja, de tijd heeft ons blijkbaar ingehaald.”

Aan vingerwijzen doet het gezin niet graag. Maar wat ze wel hopen, is het niet voor zichzelf, dan wel voor anderen, is dat onder andere de overheid in de toekomst ‘iets meer duidelijkheid en daadkracht in de agrarische sector kan brengen’.

,,En dan liefst voor een periode van minstens tien jaar, zodat boeren daarop kunnen inspelen. Zónder, zoals in het verleden vaak gebeurde, tussentijds de regels te veranderen", aldus Arie. ,,Dat, bovenal, vreet aan mensen en creëert alleen maar meer mentale stress.”

Lees ook: Dit restaurant stopt, al is het concept razend populair: ‘Alsof je de kip met de gouden eieren slacht’

Voor nu blijft het voor de familie Commijs, in de zoektocht naar een koper, echter business as usual. ,,We zullen dus gewoon blijven strijden zoals jullie van ons gewend zijn”, stelt Petra tot besluit. ,,We hopen daarom ook dat iedereen, met dezelfde passie en enthousiasme, blijft genieten van onze producten in onze boerderijwinkel of bij een van onze verkooppunten.”